Սալվադոր Դալիի ամենահայտնի գործերից մի քանիսը...

ՍԱԼՎԱԴՈՐ ԴԱԼԻ

Մեյ Ուեսթի(դերասանուհի) դեմքը,1935թ

Դալիի «կատակ» աշխատանքներից մեկը...

Աշխատանքը կատարվել է թե ՛թղթի վրա , թե՛ իրական սենյակի տեսքով...նայեք ուշադիր. բազմոցի տեսքով շուրթեր...մազերը՝վարագույրներ...քիթը՝բուխարի ,որի վրա ժամացույց է դրված,աչքերի տեղ  նկարներ և այլն  )))

Արևային սեղան 1936թ, և Ամերիկայի պոեզիան

Երբ գովազդը ամուր մտավ բոլորի կյանք ,Դալին օգտագործեց այն հատուկ էֆեկտի ,այսպես ասած,մշակութային շոկի համար...

Նկարում կարծես պատահաբար գցում է «CAMEL» սիգարետի տուփը...Հետո օգտագործում է «կոկա -կոլա»:

Վարդի գլխով կինը1935թ

Իսկ այս նկարը,թերևս հարգանքի տուրք է Արչիմբոլդոյին (նրան  համարում էին սյուրռեալիստ մինչ սյուրռեալիստների հայտնվելը),որին սյուրռեալիստները շատ էին սիրում...Նա դեռ ավանգարդի հայտնվելուց առաջ էր նկարում պալատական այրերի դիմանակրներ ՝ քթերի փոխարեն սմբուկներ,մազերի տեղ՝ցորենի հասկեր և այլն...

Հիշողության ամրությունը

«...Որոշելով նկարել ժամացույց ,ես այն փափուկ նկարեցի:Դա եղավ մի երեկո,ուժեղ գլխացավ  ունեի,ես հոգնել էի...Միգրեն-հազվագյուտ տկարություն ունեմ...Ընկերներով որոշել էինք կինո գնալ:Վերջին պահին փոխեցի միտքս:Որոշեցի մնալ տանը:Գալան կգնա նրանց հետ,իսկ ես ավելի  շուտ կպառկեմ:Մենք կերանք շատ համով պանիր:Հետո ես մնացի մենակ: Նստած մտորում էի այն բանի շուրջ,թե ինչ«սուպերփափուկ»  հալած պանիր  էր...Ես վեր կացա ու գնացի արվեստանոց,որպեսզի ,ինչպես միշտ ,հայացք գցեմ աշխատանքներիս վրա...Կտավը  ,որը վրա պատրաստվում էի նկարել  ՝բնապատկեր էր-ժայռեր,որոնք ասես լուսավորված երեկոյան ոչ այնքան պայծառ լույսով...Առաջին պլանի վրա ես նկարեցի տերևազուրկ ձիթենու բուն..սա բնապատկերի հիմքն է ՝ինչ-որ գաղափարի համար  ,բայց որ?Ինձ հարկավոր էր հրաշալի պատկեր ,բայց ես այն չէի գտնում...Ես գնացի անջատելու լույսը ,երբ դուրս եկա,բառացիորեն տեսա «լուծումը».երկու զույգ  փափուկ ժամացույց,նրանք խճալիորեն սուլում են ձիթենու ճյուղից   : Չնայած գլխացավին ,ես պատրաստեցի պալիտրան ու սկսեցի աշխատել...Երկու ժամ անց ,երբ Գալան վերադարձավ կինոյից ,նկարը ,որը պիտի դառնար ամենճանաչվածներից մեկը,ավարտված էր...»:

Մեծ մաստուրբատորը....

...Այս նկարը արտահայտում է սեռական հարաբերության  հանդեպ Դալիի հակասական վերաբերմունքը...Մանուկ հասակում  պատահաբար  տեսնելով սիֆիլիսով հիվանդ մարդկանց  սեռական օրգանների  նկարներով գիրքը ,որը հայրը մոռացել ու թողել դաշնամուրի վրա,փոքրիկ Դալին   սարսափահար է եղել...Այդ պատճառով ,նա ենթագիտակցորեն  սեռական հարաբերությունը ասոցացնում էր նեխման հետ ,որն էլ   պատանի Դալիին  երկար ժամանակ  «հեռու պահեց սեքսից ...»:

...Նկարի կենտրոնում պատկերված է ներքև նայող տձև մարդկային դեմք ...գլխի ներքևի մասից բարձրանում է կանացի մերկ մարմին,որը հիշեցնում է կնոջը՝ Գալային... իսկ տղամարդու մարմինը պատկերված է  գոտկատեղից մինչև ծնկները...

Նկարում  պատկերված  մարդու  բերանին նստած  է մի միջատ ՝մորեխ ,որի հանդեպ նկարիչը  իռացիոնալ վախ է զգում...Իսկ մորեխի փորի վրայով վեր բարձրացող մրջյունները Դալիի աշխատանքներում խորհրդանշում էին  կոռուպցիան...Մորեխի տակ պատկերված է մի զույգ ,որը մի ընդհանուր ստվեր է գցում...Նկարի ներքևի ձախ անկյունում երևում միայնակ ,հեռացող մի մարդ...

Նկարում պատկերված է նաև ձու,որը պտղաբերության խորհրդանիշ  է...

Հիտլերի հանելուկը ,1937թ

Բարձր լեռնային լանդշաֆտը գրեթե ամբողջությում լցնում է կտավը,թողնելով լույսով ողողված   մի քանի մետր  լողափ,որտեղ ասես  մի քանի  մանր -մունր , շատ նուրբ  մարդկանց «փշրանքներ են»  շաղ տվել... Վերջին փոքրիկ անկյունը հեռացող խաղաղ ժամանակների.....չորացած ծառ ճյուղից կախ ընկած մեծ հեռախոս ,որից կաթում են արյուն-արցունքներ...այստեղ այնտեղ հովհանոցներ ու չղչիկներ ,որոնք նույն բանն են գուժում...
«Չեմբերլինի հովհանոցը այս պատկերում ներկայացված է չարաբաստիկ լույսով,որն ընդգծում են չղչիկները , և այն ինձ ցնցեց ,ինչպես մի բան ,որը խորհրդաշում է մեծ տառապանք,-ասել է Դալին ,-ես զգացի,որ այս նկարը խորապես մարգարեական է ...Պիտի խոստովանեմ,որ այդ ժամանակ ես չբացահայտեցի Հիտլերի առեղծվածը...Նա ինձ սոսկ  գրավում էր որպես իմ խենթ երևակայության օբյեկտ և նաև այն պատճառով ,որ թվում էր բացառիկ անձ՝ընդունակ իրերը գլխիվայր շուռ տալու...»:

Հիտլերը առանձնապես չէր «ոգեշնչում » սյուրռեալիստներին...
Մի անգամ Դալիից խնդրեցին ինքնագիր ֆյուրերի համար...Նա նկարեց ուղիղ խաչ ՝լրիվ հակառակը ֆաշիստական կեռխաչի (սվաստիկա) :
    Դալին կարծում էր,որ Հիտլերը   «նատուրի»  մազոխիստ է...  )))  և , որ պատերազմը սկսել է միայն մի նպատակով  ,որպեսզի այն տանուլ տա , հետևաբար «հաճույք» ստանա )))

Սալվադոր Դալին ահա թե ինչ է գրել այս նկարի մասին.

«Հիտլերի փափուկ մարմինը ,որն ինձ թվում էր ձյունաճերմակ մաշկով  կանացի աստվածային մարմին,հիպնոսում էր ինձ:Չնայած դրան,այնուամենայնիվ, հոգեախտաբանական բնույթի նման խենթությունների սուր բռնկումների ժամանակ ինքս ինձ միանգամայն հաշիվ տալով, ես մեծ բավականությամբ շշնջում էի իմ ականջին.

-Թվում է,այս անգամ ես իսկապես խելագարվեցի:

Ես նկարեցի մարգարեական նկար Հիտլերի մահվան մասին:Այն անվանեցի «Հիտլերի հանելուկը»,որի պատճառով արժանացա նացիստների անեծքին  ու բուռն ծափահարությունների նրանց հակառակորդների կողմից,թեև այս կտավը,ինչպես նաև իմ  բոլոր աշխատանքները,ինչի մասին չեմ հոգնի կրկնել մինչև կյանքիս վերջը , ոչ մի գիտակցական քաղաքական ենթատեքստ չեն ունեցել:Անկեղծ ասած,նույնիսկ հիմա,երբ գրում եմ այս տողերը,ես ինքս մինչև վերջ  չկարողացա բացահայտել  գաղտնի իմաստը այդ հայտնի առեղծվածի:

Անձամբ ինքս այնքան էի հիացած դրանով,որ բառացիորեն զառանցում էի «հիտլերով»,որը չգիտես ինչու,հայտնվում էր ինձ միայն  կնոջ կերպարով:Շատ կտավներ,որ նկարել  էի այդ ժամանակահատվածում,ոչնչացվեցին գերմանական զորքերի կողմից  Ֆրանսիայի օկուպացիայի ընթացքում:

Ես  կախարդված էի Հիտլերի փափուկ,թմբլիկ իրանով,որն այքան լավ էր  գրկում   կիպ համազգեստը...ամեն անգամ ,երբ սկսում էի նկարել կաշվե սուսերակալը...զինվորական կիտելի տակից երևացող հիտլերյան մարմնի փափուկ դյուրաթեքությունը ինձ հասցնում էր էքստազի...»:

ահա այսպիսի խելառ Դալի...)))

Երազ զարթոնքից մեկ վայրկյան առաջ  ,որի պատճառը     նռան շուրջ մեղվի թռիչքն ու բզզոցն  է ,1944թ

Պայթած նռան միջից դուրս  է պրծնում  մի մեծ ձուկ ,իսկ ձկան բերանից դուրս են ժայքում  երկու կատաղի վագրեր ...ահա այսպիսի երազ...)))

Սալվադոր Դալին  գրել  է իր այս նկարի մասին.«Նպատակս էր առաջինը պատկերել ֆրեյդի կողմից բացահայտված  ակնթարթային ազդեցությունից առաջացած երազի մի տեսակի մասին ,որից էլ առաջանում է զարթոնքը...ճիշտ այնպես ,ինչպես որ ասեղն  ընկնելով  քնած մարդու պարանոցին միաժամանակ առաջացնում է արթնացում և  երկար քուն...

Մեղվի բզզոցը արթնացնում է Գալային ...բոլոր կենսաստեղծ կենսաբանությունը առաջանում է  պայթած նռից ...Հետին պլանում Բերնինի փիղն է ,որը կրում է պապական ատրիբուտներ ... »:

Հեռախոս-օմար

Մեծ վարպետի բացառիկ գործերից է...սովորական հեռախոս է,միայն թե լսափողի փոխարեն  գիպսից օմար է( ծովային տասնոտանի խեցգետին,հա?))) Նկարիչը  կենդանի բնության մասնիկը միավորել է   գյուտարարությանը,  որպեսզի ստանա «ցանկալի  մեքենան»:

Քանդակը  պարոդիա է տեխնիկայի պաշտամունքի նկատմամբ ,որն այդպես էլ չընդունեց Դալին...Օմարը հետևի կողմից միացված է հեռախոսին  ...Այս կերպ Դալին ցույց է տալիս ,որ  ,այնուամենայնիվ,մարդն ու տեխնիկան անբաժանելի են...Մարդու և տեխնիկական առաջընթացի կապն անհնար է բաժանել..

Նկարչի խոսքերով« Հեռախոսը նորությունների փոխանակման միջոց է»  և մոտ ապագայում  հատկապես օմարները պիտի փոխարինեն հեռախոսներին »:

Քանդակը

 մտնում են «Պարանոյա և պատերազմ » շարքի մեջ...

Շարունակելի