Այս էջն ու, ընդհանրապես , բոլոր գրառումներս Ինտելեկտուալ Բրդուճիկիս եմ նվիրում...)))»
Է.Դեգա«Սպարտուհիները»
Սպարտա... իր բանակով փառապանված և թշնամու առաջ երբեք չնահանջած ,առավել հայտնի, ազդեցիկ և հզոր պետություններից մեկը Հին Հունաստանում...Մի պետություն,որը երբեք չունեցավ քաղաքացիական երկպառակություն,անմիաբանություն և խռովություն,անկարգություններ...
Այս հրաշալի երկրում չկային ո՛չ աղքատներ ,ո՛չ հարուստներ...բոլորը հավասար էին ...սպարտացիներն իրենց անվանում էին « հավասարների համայնք»:
Շատ հույն մտածողներ փորձել են գտնել սպարտացիների քաղաքացիական համաձայնության և ռազմական հզորության գաղտնիքը..պատճառը...
(ծպտուն չեն հանում...)))) երևի չեն «գաղտնազերծել»))»
Լիկուրգը,Սպատրայի գլխավոր օրենսդիրը,կյանքի վերջին տարիներին հեռացավ Սպարտայից : Մեկնելուց առաջ իր հայրենակիցներին երդվեցրեց ՝ոչինչ չփոխել մինչև իր վերադարձը։Որպեսզի սերտորեն կապի նրանց երդմանը՝ նա այլևս չվերդարձավ հայրենիք,այլ ինքնակամ սովամահ եղավ օտարության մեջ:
Սակայն....
Իր փառահեղ պատմության ավարտին ,Լիկուրգի օրենքներին հավատարիմ Սպարտան դարձավ հենց այն ,ինչից ուզում էր փրկել թագավորը .ծույլերի,թույլերի,այլասերվածների ,կոռումպացվածների հասարակություն...
***
Սպարտացինրը երեք երգչախումբ ունեին...Տոների ժամանակ յուրաքանչյուր երգչախումբ ներկայացնում էր որոշակի տարիք :
Սկսում էր տարեցների երգչախումբը ,երգելով՝
-Մենք էլ ենք եղել ուժեղ և երիտասարդ:
Շարունակում էին ծաղկուն տարիքի տղամարդիկ.
-Իսկ մենք հիմա էլ ենք ուժեղ: Կարող եք փորձել ,եթե ուզում եք:
Այնուհետև տղաների երգչախումբն էր ձայնակցում .
-Իսկ մենք ավելի քաջարի կլինենք:
Քայլերգի թեմաները մղում էին քաջության,անվախության , մահվան հանդեպ արհամարհանքի ...թշնամու վրա հարձակման անցնելիս երգում էին միասին ,ֆլեյտայի հնչյունների ներքո :Լիկուրգը երաժշտությունը կապում էր զինավարժանքներին,որպեսզի ռազմատենչ սպարտացիների սրտերը ,ոգևորված,հուզված ընդհանուր բարեհնչյուն մեղեդուց, միասնական տրոփեին ...Այդ պատճառով արքան մարտից առաջ առաջին զոհը մատուցում էր Մուսաներին,աղոթելով ,որ ռազմիկները բարի համբավի ,փառքի արժանի սխրանքներ կատարեն :
Հայրենսիրական երգեր միայն սպարտացիներն իրավունք ունեին երգելու...
Սպարտացիները թույլ չէին տալիս,որ որևէ մեկը թեկուզ մի փոքր փոխեր հին երաժիշտների կանոնները: Նույնիսկ հերոսների սխրանքները փառաբանող Տերպանդերի (լավագույնը իր ժամանակի կիֆար(կիթառ) նվագողներից ) կիֆարը ծակեցին մեխերով ,այն բանի համար,որ նա ձգտելով հասնել հնչյունների բազմազանության, լրացուցիչ լար էր քաշել կիֆարի վրա: Սպարտացիները սիրում էին հասարակ ,պարզ երաժշտություն...
Սպարտացիները հաճախ իլոտներին ստիպում էին խմել-հարբել,երգել անպարկեշտ երգեր,պարել անպարկեշտ պարեր :Այս օրինակով Սպարտայի «ազատ քաղաքացիներին» սովորեցնում էին,թե ինչպես չպետք է պահեն իրենց...
Լիկուրգը մտցրեց քսենելասիա .արտաքսել երկրից օտարերկրացիներին ,որպեսզի նրանք սպարտացիներին վատ բաներ չսովորեցնեին...))»
Սպարտական պետությունը երեք դասերից էր բաղկացած՝սպարտիատներ ,կամ սպարտացիներ ,պերիէկի ՝«կողքին ապրողներ» ,Լակեդեմոնի շրջակա վայրերից եկվորներ ՝ իլոտներ
Սպարտացիները իրավունք չունեին ճաշելու իրենց տանը :Բոլորն անխտիր ,բացառություն չէին նաև թագավորները, ճաշելու էին պետական ճաշարաններում:
Մի անգամ Ագիս արքան վերադառնալով հոգնեցուցիչ արշավից ,ցանկացավ ճաշել իր տանը , բայց «խեղճ մարդուն» դա արգելեցին ...))»
Սպարտան միակն էր բոլոր հունական քաղաքներից ,որ շրջափակված չէր պատերով :Այս սկզբունքին նրանք հավատարիմ մնացին մինչև մ.թ. 2-րդ դարը:
Նկ. Անդրեյ Լուզգին,300 սպարտացի
