Սերգեյ Եսենին «Սև Մարդը»

Ընկեր իմ,ընկեր իմ,
Ես այնպես հիվա՜նդ եմ,
Որտեղի՞ ց եկավ այս մորմոքն անտեղի,
Այդ քամի՞ ն է թափում 
Աշնան չոր սաղարթը,
Թե ՞ օղի է թափվում իմ թմրած ուղեղին:


Գլուխըս թափ տալով ականջներն իր երկու,
Թվում է ,հավքի պես,
Պատրաստվում է թռչել.
Սև մարդը,
Սև մարդը
Սնարին իմ թեքվում,
Սև մարդը 
Ողջ գիշեր չի՜ թողնում ինձ ննջել:

Սև մարդը
Նողկալի ինչ-որ գիրք թղթատում,
Եվ ինչպես մեռելի
Սնարին տիրացուն,
Պատմում է ինձ կյանքը
Ստահակ մարդու
Եվ սիրտըս սարսափով ու վշտով է լեցուն:

Սև մարդը:
Սև մարդը:
«Լսում ես,լսում ես,-
Մրթմրթու՜մ է նա ինձ,-
Լավ մտքեր ու տենչեր շատ կային այս գրքում,
Ապրել է այս մարդը,
Այնտեղ,ուր ամենից
Նողկալ զավթիչներն
Ու գողերն են ապրում:
Ձմռան ձյունն այնտեղ
Խղճի պես մաքո՜ւր է 
Եվ ուրախ մանու՜մ է
Ճախարակը բքի,
Բախտամոլ է եղել այս մարդը կյանքում իր,
Բայց բարձր մարկայի
 Ու բարձր տեսակի:

Չքնաղ է նա եղել
Եվ պոետ իսկական,
Որ իր ոչ մեծ ուժով
Սրտերը հուզե՜լ է,
Եվ ինչ-որ մի կնոջ
Քառասուն տարեկան,
Չար աղջիկ է կոչել
Եվ միակ իր սերը:

Բախտը՝ խա՜ղ է ճարպիկ
Ձեռքերրի և մտքի,
Եվ միշտ էլ անբախտ են
Վեհերոտ սրտերը,
Ի՜նչ փույթ,թե երբեմն
Տառապում է հոգին,
Տեսնելով կոտրտված
Ու կեղծված ժեստերը:

Բուքի մեջ լինի,թե
Առօրյա գաղջ ցրտում,
Կորուստի պահերին
Թե վշտի դարանում,
Երևալ հասարակ,պարզասիրտ ու ժպտուն՝
Ահա քեզ մեծագույն արվեստը աշխարհում»:

«Գթա՜ ինձ,օ, սև մարդ,
Եվ քո խոսքն ընդհատիր,
Առանց այն էլ հոգիս
Պղտոր ու մոլոր է,
Իմ ինչի՜ն է կյանքն այդ
Խայրառակ պոետի,
Խնդրում եմ, ուրիշին
Պատմիր այդ բոլորը»:

Սև մարդը սևեռուն
Նայում է իմ դեմքին
Եվ աչքերը նրա 
Բիլ փսխուքն է պատում,
Կարծես թե ես հենց նոր 
Թալանել եմ մեկին,
Եվ գող եմ ,սրիկա,
Որին չեն նկատում...

Ընկեր իմ ,ընկեր իմ,
Ես այնպես հիվանդ եմ,
Որտեղի՞ ց եկավ այս մորմոքը անտեղի,
Այս քամի՞ ն է թափում
Աշնան չոր սաղարթը,
Թե՞  օղի՜ է թափվում իմ թմրած ուղեղին:

Քառուղին խաղաղ է,
Եվ ցուրտ է գիշերը,
Ես մենակ եմ այսօր,
Հյուրի չեմ սպասում,
Ճերմակ կիր են կարծես
Լցրել մութ դաշտերը,
Եվ հեծվոր-ծառերը
Դոփում են պարտեզում:

Ինչ-որ տեղ լսվում է
Կռընչոցը հավքի
Եվ դոփում են փայտե
Հեծվորները այգում,
Եվ նորից սև մարդը
Նստում է իմ կողքին,
Իր գլխարկն է հանում
Ու բաճկոնն արձակում:

Լսի՜ր ինձ, լսի՜ր ինձ,-
Խռռում է նա դեմքիս,
Կռանում է իմ վրա
Եվ իմ ուսը ճանկում,-
Ես դեռ չեմ հանդիպել
Աշխարհում ոչ-ոքի,
Որ այդքան տառապեր
Ցավերից իր անքուն:

Ասենք,ի՜նչ եմ ասում...
Այս գիշեր ժամանակ
Ուրիշ ի՞ նչ է էլ պետք 
Աշխարհին այս քնկոտ,
Իր թխլիկ բդերով
Այցի գա գուցե «նա»
Եվ կարդաս դու նրան
Սիրերգներ նվաղկոտ...

Ա՜խ, լիրիկ պոետներ,
պաշտու՜մ եմ ես նրանց,
Թեկուզ այս ապուշին՝
գզգզված մազերով,
Որ կրքոտ այս կույսին՝
Երեսը դուրս տված,
Լուրջ բանե՜ր  է ասում՝
Տենչանքից հալվելով...

Չեմ հիշում,չգիտեմ,
Ինչ-որ խուլ գյուղում,
Ռյազանում կամ գուցե
Մի ուրիշ գյուղակում,
Մի տղա է ապրել
Գեղջկական խեղճ հյուղում՝
Ոսկեղեն մազերով,
Աչքերով երկնագույն...

Նա դարձել է հետո
Բանաստեղծ իսկական,
Եվ իր ոչ մեծ ուժով
սրտերը հուզե՜լ է,
Ու ինչ-որ մի կնոջ 
Քառասուն տարեկան,
Չար աղջիկ է կոչել
Եվ միակ իր սերը...»:

«Օ,սև մարդ,
Քեզանից տմարդի հյուր չկա,
Այդ փառքը վաղու՜ց է
Տարածված քո մասին»:
Ես ճոճում եմ հերսից
Ձեռնափայտս հանկարծ,
Եվ խփում եմ նրա
Նողկալի երեսին...

...Դրսում լո՜ւյս է արդեն,
Մեռել է լուսնկան ,
Ա՜խ,գիշեր, դե արի,
արածըդ վայելիր...

Ես մենա՜կ եմ այստեղ,
Իմ կողքին մարդ չկա,
Ես լոկ 
 Ու... ջարդված հայել՜ին........

Черный человек

Друг мой, друг мой,
Я очень и очень болен.
Сам не знаю, откуда взялась эта боль.
То ли ветер свистит
Над пустым и безлюдным полем,
То ль, как рощу в сентябрь,
Осыпает мозги алкоголь. 

Голова моя машет ушами,
Как крыльями птица.
Ей на шее ноги
Маячить больше невмочь.
Черный человек,
Черный, черный,
Черный человек
На кровать ко мне садится,
Черный человек
Спать не дает мне всю ночь. 

Черный человек
Водит пальцем по мерзкой книге
И, гнусавя надо мной,
Как над усопшим монах,
Читает мне жизнь
Какого-то прохвоста и забулдыги,
Нагоняя на душу тоску и страх.
Черный человек
Черный, черный! 

"Слушай, слушай, -
Бормочет он мне, -
В книге много прекраснейших
Мыслей и планов.
Этот человек
Проживал в стране
Самых отвратительных
Громил и шарлатанов. 

В декабре в той стране
Снег до дьявола чист,
И метели заводят
Веселые прялки.
Был человек тот авантюрист,
Но самой высокой
И лучшей марки. 

Был он изящен,
К тому ж поэт,
Хоть с небольшой,
Но ухватистой силою,
И какую-то женщину,
Сорока с лишним лет,
Называл скверной девочкой
И своею милою. 

Счастье, - говорил он, -
Есть ловкость ума и рук.
Все неловкие души
За несчастных всегда известны.
Это ничего,
Что много мук
Приносят изломанные
И лживые жесты. 

В грозы, в бури,
В житейскую стынь,
При тяжелых утратах
И когда тебе грустно,
Казаться улыбчивым и простым -
Самое высшее в мире искусство". 

"Черный человек!
Ты не смеешь этого!
Ты ведь не на службе
Живешь водолазовой.
Что мне до жизни
Скандального поэта.
Пожалуйста, другим
Читай и рассказывай". 

Черный человек
Глядит на меня в упор.
И глаза покрываются
Голубой блевотой, -
Словно хочет сказать мне,
Что я жулик и вор,
Так бесстыдно и нагло
Обокравший кого-то.
. . . . . . . . . . . . 

Друг мой, друг мой,
Я очень и очень болен.
Сам не знаю, откуда взялась эта боль.
То ли ветер свистит
Над пустым и безлюдным полем,
То ль, как рощу в сентябрь,
Осыпает мозги алкоголь. 

Ночь морозная.
Тих покой перекрестка.
Я один у окошка,
Ни гостя, ни друга не жду.
Вся равнина покрыта
Сыпучей и мягкой известкой,
И деревья, как всадники,
Съехались в нашем саду. 

Где-то плачет
Ночная зловещая птица.
Деревянные всадники
Сеют копытливый стук.
Вот опять этот черный
На кресло мое садится,
Приподняв свой цилиндр
И откинув небрежно сюртук. 

"Слушай, слушай! -
Хрипит он, смотря мне в лицо,
Сам все ближе
И ближе клонится. -
Я не видел, чтоб кто-нибудь
Из подлецов
Так ненужно и глупо
Страдал бессонницей. 

Ах, положим, ошибся!
Ведь нынче луна.
Что же нужно еще
Напоенному дремой мирику?
Может, с толстыми ляжками
Тайно придет "она",
И ты будешь читать
Свою дохлую томную лирику? 

Ах, люблю я поэтов!
Забавный народ.
В них всегда нахожу я
Историю, сердцу знакомую, -
Как прыщавой курсистке
Длинноволосый урод
Говорит о мирах,
Половой истекая истомою. 

Не знаю, не помню,
В одном селе,
Может, в Калуге,
А может, в Рязани,
Жил мальчик
В простой крестьянской семье,
Желтоволосый,
С голубыми глазами... 

И вот стал он взрослым,
К тому ж поэт,
Хоть с небольшой,
Но ухватистой силою,
И какую-то женщину,
Сорока с лишним лет,
Называл скверной девочкой
И своею милою" 

"Черный человек!
Ты прескверный гость.
Это слава давно
Про тебя разносится".
Я взбешен, разъярен,
И летит моя трость
Прямо к морде его,
В переносицу...
. . . . . . . . . . . . . 

...Месяц умер,
Синеет в окошко рассвет.
Ах ты, ночь!
Что ты, ночь, наковеркала?
Я в цилиндре стою.
Никого со мной нет.
Я один...

И разбитое зеркало...