Amicus Plato, sed magis amica est veritas...Պլատոնը ընկերս է,բայց...

Պետություններն այնքան ժամանակ չեն ազատվի աղքատությունից ու փորձանքներից ,քանի դեռ դրանք չեն ղեկավարի փիլիսոփաները:Պլատոն

Նկ.Ռաֆայել,Պլատոն(դա Վինչիի դիմագծերի նմանությամբ  )


Հատկանշական է ,որ մինչ Պլատոնի (իսկական անունը անունըԱրիստոկլես)հետ հանդիպումը Սոկրատեսը 
այսպիսի երազ է տեսնում.« Մի  երիտասարդ 
ու գեղեցիկ կարապ  նստած  էր ծնկներին ...
հանկարծ  ճերմակ կարապը,   մի  
հրաշալի ճիչ արձակելով, թափահարում է 
 հզոր թևերն ու     վեր սլանում »: 
Սոկրատեսի երազն ասես   կանխազգացում էր 
 Պլատոնի աշակերտության  և ապագայում
 նրանց  բարեկամության մասին.......


408թ Պլատոնը  Աթենքի  Ակադեմիայի այգիներում հանդիպում է Սոկրատեսին ,որը  երիտասարդների հետ զրուցում էր արդարի ու անարդարի,գեղեցիկի,ճշմարիտի և բարու մասին...Սոկրատեսի հետ հանդիպումից ցնցված ՝Պլատոնը այրում է այն ամենն ,ինչ գրել էր մինչ այդ...

Պլատոնը՝ի դեմս Սոկրատեսի գտավ ուսուցչի,որին հավատարիմ մնաց մինչև կյանքի  վերջ և փառավորեց
 նրան  իր աշխատություններում՝դառնալով նրա կյանքի բանաստեղծական ժամանակագիրը:
Իսկ Սոկրատեսը տվեց Պլատոնին այն,ինչ պակասում էր նրա մոտ՝ամուր հավատ կյանքի  բարձրագույն  արժեքների ու ճշմարտության գոյության հանդեպ,որոնք բացահայտվում  ու ճանաչվում են բարուն ու գեղեցիկին 
հաղորդակցվելու  և ներքին կատարելագործման բարդ ու դժվարին ճանապարհի միջոցով:
Նրանց ծանոթությունից ութ  տարի անց Սոկրատեսին դատապարտեցին մահվան ....
  «...նա հանգիստ ըմպեց  գավաթը թույնի ու մահացավ՝ շրջապատված իր աշակերտներով...»:
Ճշմարտության համար մեռնող և մահվան ժամին հոգու անմահության մասին զրուցող սիրելի ուսուցչի լուսավոր  կերպարը   դաջվեց  Պլատոնի մտքին ,ինչպես ամենագեղեցիկը բոլոր  տեսարաններից և ամենապայծառը բոլոր միստերիաներից......
Մնալով առանց  ուսուցչի՝ Պլատոնը մեկնում է  ճանապարհորդության,որը տևում է 12 տարի:Լինում է Փոքր Ասիայում,ուր ծանոթանում է շատ փիլիսոփաների հետ :Հետո  գնում է Եգիպտոս, որտեղ էլ ձեռնադրվում է(ստանում կոչում):Պյութագորասի նման նա չի հասնում ամենաբարձր աստիճանի,այլ կանգ է առնում երրորդի վրա,որը մարդուն տալիս է մտքի ամբողջական հստակություն և  կատարյալ իշխանություն հոգու և մարմնի վրա:
Այնուհետ Պլատոնը մեկնում է Իտալիա պյութագորասցիների հետ ծանոթանալու համար...Նա մի կշիռ ոսկով ձեռք է բերում ուսուցչի ձեռագրերից մեկը:Եվ սկզբնաղբյուրից ծանոթանալով Պյութագորասի էզոտերիկ ավանդույթներին՝  վերցնում է նրանից հիմնական գաղափարներն ու իր ծրագրերի բուն համակարգը...
387թ. վերադառնալով Աթենք՝ Պլատոնը հիմնում է փիլիսոփայական դպրոց՝Ակադեմիան:

Ռաֆայել,Պլատոնն ու Արիստոտելը,Աթենական դպրոց

Պլատոնի(որին դեռ կենդանության օրոք կոչում էին «աստվածային») ծննդյան օրը ըստ ավանդության համարվում է տարգելիոնի 7-ը( մայիսի 21-ը) ՝տոնական  օր ,երբ, ըստ հունական առասպելի, ծնվել է Ապոլոնը: 
Մի շարք աղբյուրներ վկայում են ,որ Պլատոնը ծնվել է  429-427թթ Ք.Ա. Աթենքում ,հին թագավորական ծագում  և  ամուր ազնվական ավանդույթներ ունեցողը ընտանիքում:Պլատոնը ստանում է բազմակողմանի կրթություն,որը համապատասխանում էր կատարյալ,
իդեալական մարդու մասին անտիկ դասական պատկերացումներին,որը միավորում էր իր մեջ անթերի մարմնի ֆիզիկական գեղեցկությունն ու ներքին բարոյական ազնվականությունը....
Նա վերաբերվում էր կյանքին առանց ավելորդությունների ու խստության,շրջապատված էր երիտասարդներով,որոնք իր դասակարգից էին:Սիրված էր ընկերների կողմից:
Ի դեպ...Պլատոնը ոչ միայ փիլիսոփա է եղել,այլ նաև Օլիմպիական չեմպիոն:))))  Երկու անգամ հաղթել է Pankration  մրցախաղում  :
 Pankration-ը    առանց կանոնների ըմբշամարտի և բռնցքամարտի խառնուրդ է...
Պլատոնը մահացել է 347թ. Ք.Ա. իր ծննդյան օրը...թաղումը  կատարել են Ակադեմիայում...Նրա համար ավելի հարազատ վայր չկար...
Ողջ կյանքի ընթացքում փիլիսոփայի հոգին հուզում էին բարոյական բարձր նպատակներ,որոնցից մեկը եղել է Հունաստանի վերածննդի իդեալը...Պլատոնի գաղափարները դարեր շարունակ հուզել է մարդկությանը.....

Նրա ուսմունքը դարձավ անկյունաքար շատ փիլիսոփայական ուղղությունների համար... Մինչ այսօր նրա իմաստությունը գերում է,ձգում բազմաթիվ մարդկանց....և կարևորը ոչ թե այդ իմաստությանը տիրապետելն է,այլ շարունակ նրան ձգտելը...

«Կրքերը հանգստության  թշնամիներն են..սակայն առանց նրանց այս աշխարհում չէր լինի արվեստ,գիտություն,և յուրաքանչյուրը մերկ պիտի ննջեր սեփական գոմաղբի կույտի վրա...»:

Պլատոնի որոշ գաղափարներ հայտնի են ,սակայն քչերն են հիշում  նրա հեղինակին.

1.Ակադեմիա՝Պլատոնը Աթենքում գնեց Ակադեմոսի այգիներն ու հիմնեց փիլիսոփայական դպրոց՝ Ակադեմիան

2.Ատլանտիդա՝ Պլատոնը խոսեց Ատլանտիդա անունով առաջադեմ,շատ զարգացած քաղաքակրթության մասին,որը կործանվել է ու  անհետացել հողի տակ...Ատլանտիդայի որոնումներն ընթանում են մինչ այսօր:

3.«Երկու կեսեր»՝ Պլատոնին է պատկանում այն վարկածը,որ ամեն մեկը փնտրում է իր կեսին...նա գրել է,որ սկզբում մարդն իր ձևով նման է եղել գնդի,ունեցել է չորս ձեռք , չորս ոտք և երկու գլուխ...այդ էակը համատեղում էր իր մեջ «տղամարդն ու կինը» միաժամանակ...և մի օր Զևսը զայրանալով մարդու վրա՝ նրա  անբարտավանության ու մեծամտության պատճառով նրան բաժանում է երկու մասի ՝արու և էգ...
  և ըստ Պլատոնի այդ  բաժանված «կեսերը » կյանքի
 ընթացքում փնտրում են միմյանց ու միավորվում կրկին համբույրի միջոցով ...(կամ մարմնական սիրո)))

4.Պլատոնական Սեր՝ առաջին անգամ նկարագրված
 է  Պլատոնի երկխոսություններում:Ըստ Պլատոնի Սերը ոչ թե մարմնական , այլ հոգևոր զգացմունք է,որը տալիս է մարդուն աշխարհաճանաչողության ազատություն... Սերը,այն պատկերացմամբ, ինչպես դա հասկանում էր Պլատոնը,սեռական հարաբերության երկրորդ փուլում չի լինում ,քանի որ սեքսուալ հաճույքը խլացնում է ցանկացած  աստվածային գաղափար:
Պլատոնական Սեր...Հոգևորի վրա խարսխված վեհ հարաբերություններ առանց սեքսուալ ցանկության,առանց սեռական հարաբերությունների:
Պլատոնական Սերը նույնիսկ համբույր չի ենթադրում :)) 
Ըստ Պլատոնի Սերը զգում է կարիքն այն ամենի ,ինչը գեղեցիկ է,արդար,ճշմարիտ,:Սերը փնտրում է գեղեցիկն ու դրսևորվում նրա միջոցով:
Պլատոնական Սեր...փնտրել,գտնել մեր հոգու բացակայող մասը մեկ ուրիշ մարդու մեջ,մարդ ,որը  մեզ համար ամենաբարին,ամենագեղեցիկը,ամենաարդարն ու ամենաճշմարիտն է..... 
Իսկ Պլատոնի աշակերտը՝Արիստոտելը, հակառակ տեսակետն ուներ ...Նա համարում էր,որ Սերը մարմնական զգացմունք է և մարդկային  մարմնի առաջնային էներգիաներից մեկն է այն:

5.Զարթուցիչը՝ ուսանողներին Ակադեմիայում պարապմունքների էր կանչում մի ազդանշան,որն առաջանում էր , երբ տարրայի ամբողջ ջուրը հոսելուց հետո փականի միջով անցնող  օդի հոսանքը  ստիպում էր հնչել ֆլեյտային))

6.իդեալական պետություն,համընդհանուր հավասարություն. ցանկանալով իրականացնել այս գաղափարը՝ Պլատոնը դառնում է բռնակալ Սիրակուզի խորհրդականը..պատմությունն ավարտվում է նրանով,որ փիլիսոփային վաճառում են ստրկության ,որից Պլատոնին մի տաղանդ արծաթով հետ է գնում նրա մրցակիցը՝ընդդիմախոս փիլիսոփա Արխիտ Տարենտումը:

Մեծ փիլիսոփայի երկխոսություններում արտահայտվել է նրա գրական տաղանդը:Նա կատարել է փիլիսոփայական շարադրման ձևի մեծ հեղաշրջում :
Ոչ ոք նրանից առաջ դեռ այդքան կենդանի ու պատկերավոր ցույց չի տվել մոլորությունից ճշմարտություն ընթացող մարդկային մտքի շարժումը ՝հակադիր համոզմունքների ,պայքարող գաղափարների դրամատիկ  երկխոսության տեսքով...
Պլատոնի լավագույն աշխատություններից  են  «Կրիտոն», «ֆեդոն»,«Պետություն»,«Խնջույք»... ,«Օրենքներ»-ը,ուր փիլիսոփան փորձում է ներկայացնել պետական համակարգը հասկանալի ու հասանելի մարդկային  իրական պատկերացումներին,ուժերին ու հասկացողությանը...
Մեծ փիլիսոփայի ժառանգությունը ներկայացված է  23 վավերական երկխոսություններում..Գրված մեկ խոսքով ՝« АПОЛОГИЯ СОКРАТА» ...«Սոկրատեսի պաշտպանականը» խորագրով:
22 Պլատոնին վերագրվող երկխոսություններ...  ու 13 նամակներ...

«АПОЛОГИЯ  բառի նշանակությունը՝ արդարացում ,պաշտպանական խոսք (իսկ ըստ Օժեգովի բառարանի՝ինչ-որ մեկի կամ ինչ-որ բանի չափից ավելի գովաբանություն,պաշտպանություն):

Պլատոնը թողել է գրավոր դատողություններ ծիծաղելիի առաջացման պատճառների մասին:
Իր «Հանրապետություն »գիտական աշխատության մեջ նա հայտնեց այն կարծիքը,որ ծիծաղել կարելի է ինչ-որ վատ բանի վրա.«Դատարկ մարդը նա է ,ով ծիծաղելի է համարում ոչ թե վատը,այլ ուրիշ ինչ-որ բան...երբ նա փորձում է ինչ-որ բան ծանակել,ծաղրել,նա տեսնում է ծիծաղաշարժի դրսևորումը ոչ թե հիմարության ու արատի ,այլ ուրիշ ինչ-որ բանի մեջ և երբ փութաջանում է գեղեցիկի ձգտման մեջ,ապա նա նորից դնում է նպատակ ոչ թե բարօրության ,այլ ուրիշ ինչ-որ բանի»:
Ավելին,«Փիլեբոս»-ի մեջ Պլատոնը խոսում է ծաղրող մարդու արատների մասին,որն ,ինքն իր պատկերացմամբ, ավելի հարուստ է,խելացի ու գեղեցիկ...
 Ծիծաղ,հումոր, կատակ, որը հիմնված է նախանձության,չարության և ուրիշների անհաջողությամբ ուրախանալու վրա:
Փիլիսոփան նշել է միայն ծիծաղելիի մի կողմը՝կործարանար ու անբարետես,հատկապես չխորանալով նրա բազմակողմանի բնույթի ուսումնասիրության մանրամասնության մեջ:

Մեծ փիլիսոփայի ասացվածքները լուրջ են ու իմաստուն:
Ահա նրանցից մի քանիսը.

Տգետ են լինում միայն նրանք ,ովքեր վճռում են մնալ այդպիսին:


Բարեկամների ու ընկերների հետ առօրյա հարաբերությունների ժամանակ նրանց համակրանքը ձեռք բերելու համար հարկավոր է մեզ ցույց տրվող ծառայություններն ավելի  բարձր գնահատել,քան դա անում են հենց իրենք.ընհակառակն,բարեկամներին ցույց տված մեր ծառայությունները հարկավոր է համարել ավելի փոքր,քան  կարծում են մեր բարեկամներն ու ընկերները:


Ոչ մի բան ավելի տանջալից չէ իմաստուն մարդու համար և ոչ մի բան նրան ավելի մեծ անհանգստություն չի պատճառում ,քան ավելի շատ ժամանակ վատնելու անհրաժեշտությունը դատարկ ու անօգուտ բաների վրա, որոնք արժանի չեն դրան: 

 Հասկանալ,թե ինչն է արդարացի,զգալ,թե որն է գեղեցիկը,ցանկանալ,ինչ որ լավն է՝ ահա բնական կյանքի նպատակը:

Իրենց թշվառությունների համար  մարդիկ հակված են մեղադրել աստվածներին,ճակատագրին և ում ասես, ինչ պատահի,բայց  միայն  ոչ իրենք իրենց:

Ինքնիրենով խաբված լինելն ամենից վատ է.որովհետև այդ դեպքում խաբողը  միշտ ներկա է խաբվողի կողքին: 

Բանաստեղծը պետք է առասպելներ ստեղծի և ոչ թե դատողություններ:

Դաստիարակությունը լավ սովորությունների յուրացումն է:

Հոգին խաբվում է մարմնի պատճառով:

Կարելի է պատասխանել ցանկացած հարցի,եթե հարցը տրված է ճիշտ:

Հիմարին կարելի է ճանաչել երկու նշանով.նա խոսում է իր համար անօգուտ բաների մասին և արտահայտում է այն,որի մասին նրան չեն հարցրել:

Խոսել առանց հոգնելու՝չասելով ոչինչ ՝ միշտ էլ եղել է  հռետորների ամենաբարձր շնորհքը:

Աղքատությունը ունեցվածքի կրճատմամբ չի պայմանավորված  ,այլ անկշտության աճի:

Չկա ավելի ստույգ նշան քաղաքների վատ կառուցվածքի,քան բժիշկների ու իրավաբանների առատությունը նրանցում:

Խելամիտը պատժում է ոչ թե նրա համար ,որ հանցանք է կատարվել,այլ նրա համար ,որ ապագայում այն չկրկնվի:

Որքան ստրուկներ,այնքան թշնամիներ:

Սոկրատեսն իմ ընկերն է,բայց ճշմարտությունն ավելի մոտ է ինձ:

Լավ սկիզբը գործի կեսն է:

Սերը սիրված լինելու ցանկությունն է:

Հույսերը արթուն   երազներն են :

Երկրաչափություն չիմացողների մուտքն արգելված է...(գրված էր այսպես Պլատոնի Ակադեմիայի մուտքին))))

Հարստությունը բնավ էլ կույր չէ, նա հեռատես է:


Լիակատար տգիտությունը ամենամեծ չարիքը չէ. վատ յուրացված գիտելիքների կուտակումը ավելի վատ է:

Ամենայն իմաստության հիմքը համբերությունն է:

Անբարեխիղճ հռետորները ձգտում են վատը ներկայացնել լավ :

Բոլորը պատերազմում են բոլորի հետ,ինչպես հասարակական ,այնպես էլ մասնավոր կյանքում,և ամեն մեկն ինքն իր հետ:

Ճարտասանությունը(պերճախոսությունը)խոհարարությունն է հոգու:

Առանց հումորի հնարավոր չէ ճանաչել լուրջը:

Ավելի հեշտ է հաճենալ ունկնդրին՝ խոսելով աստվածերի ,այլ ոչ թե մարդկանց բնույթի մասին:
Աշխատելով ուրիշների երջանկության համար՝մենք գտնում ենք մեր սեփականը:

Պետություններն այնքան ժամանակ չեն ազատվի աղքատությունից ու փորձանքներից,քանի դեռ դրանք չեն ղեկավարի փիլիսոփաները

                                                 (())

Պլատոնը հոգու գաղափարի մասին ասում էր.
Մինչև ծնունդը մարդու հոգին գտնվում է Մաքուր ու Գեղեցիկ Մտքի գաղափարների  թագավորությունում...
Հետո,հղիության 5-րդ ամսում, նա ընկնում է մեղավոր երկիր,որտեղ ժամանակավորապես գտնվելով մարդկային մարմնում,ինչպես բանտարկյալը բանտում՝«հիշում է աշխարհը գաղափարների»:
Այսինքն՝մինչև ծնվելը հոգին իր կյանքի հիմնական հարցերը լուծում է Paradigms-ի (տիպարների) աշխարհում և լույս աշխարհ գալով՝ նա գիտի այն,ինչ անհրաժեշտ է իմանալ...(ահա ,այսպես է առաջացել հավատը ճակատագրի ու բախտի հանդեպ):

Հոգին անմահ էակ է և բաղկացած է երեք մասից.

Ողջամիտ.ուղղված գաղափարներին:Հոգու ողջամիտ մասը  ՝առաքինությունների ու իմաստության հիմքն է: 

Հոգու կրակոտ,աֆֆեկտա՝կամային մասը քաջության հիմքն է:

Զգայական,կրքերով ու ցանկություններով առաջնորդվող Հոգու այս մասը պետք է սահմանափակվի բանականության դրսևորումներով:

Հոգու բոլոր մասերի ներդաշնակ համադրությունը բանականության կարգավորող սկզբի ներքո տալիս է արդարության երաշխիք:

                                           (())                                                                                    
Պլատոնի քննարկումներն ու զրույցները Դիոգենեսը համարում էր դատարկ ժամանց,ժամավաճառություն...դատարկաբանություն...    Բոլոր պատմությունները   երկու մեծ փիլիսոփաների  մասին ,պատկերում են նրանց անանց թշնամությունը միմյանց հանդեպ...
Միակ բանը,որը գնահատում էր Դիոգենեսը, Պլատոնի  աշախատությունների  «Ոսկե Լեզուն » էր:
    Դիոգենեսը չէր խնայում   նաև մյուս փիլիսոփաներին :Օգտագործելով   բոլոր կինիկների կողմից սիրված բառախաղերը՝ նա իր խայթոցներից բաժին էր հանում  նրանց համար նույնպես....
                                                           (())
Պատմում են.
Մի անգամ,երբ աստվածային Պլատոնը դասախոսություն էր կարդում այն մասին ,թե մարդը  երկոտանի կենդանի է, ձեռքին մի փետրած աքլոր լսարան է մտնում 
Դիոգենեսը,(որը չէր սիրում Պլատոնին ու նրա փիլիսոփայությունը) և նետելով   փետրած աքլորը լսարանի առջև՝ հանդիսավոր բացականչում է.
- Հիմա դու մարդ ես....
-Ահա մարդն  ըստ Պլատոնի սահմանման 
Պլատոնը ստիպված էր ավելացնել սահմանման վերաբերյալ մի արտահայտություն ևս  ...«և հարթ եղունգներով...»
                                     (())

Պլատոնն իմ ընկերն է,բայց ճշմարտությունն ավելի թանկ է:

 Պլատոնն իր «Ֆեդոն» (Phaedo) աշխատության մեջ    Սոկրատեսին է վերագրում  հետևյալ խոսքերը.«Հետևելով ինձ՝ մի՛  մտածեք Սոկրատեսի մասին,այլ ավելի շատ ճշմարտության» .
Պլատոնը խորհուրդ է տալիս աշակերտներին ընտրել ճշմարտությունը և ոչ թե  հավատը ուսուցչի հեղինակության հանդեպ...

Շարունակելի :)))