Անրի Բարբյուս« Քնքշանք»

Իմ թանկագի՛ն, փոքրի՜կ իմ Լուի:

Եվ այսպես, ամեն ինչ վերջացած է: Մենք այլևս երբեք իրար չենք տեսնի: Մի կասկածիր դրանում ,ինչպես և ես չեմ կասկածում :Դու բաժանում չէիր ուզում, դու ամեն բանի կհամաձայնեիր, միայն թե միասին լինեինք:

Բայց մենք պիտի բաժանվենք, որպեսզի դու կարողանաս նոր կյանք սկսել: Հեշտ չէր հակառակվել թե՛ քեզ, թե՛ ինքս ինձ, թե՛ մեզ երկուսին միասին… Բայց չեմ ափսոսում , որ արել եմ դա, թեպետ դու այնպե՜ս էիր լալիս՝ մեր անկողնու բարձերի մեջ խրված, երբ  բարձրացրիր գլուխդ, նայեցիր ինձ քո տանջահար , արցունքներից փայլող դեմքով … Իսկ հետո, երեկոյան, մթության մեջ, երբ արդեն չէի կարող տեսնել արցունքներդ, ես զգում էի դրանք իմ ձեռքերի վրա:

   Մոտալուտ տառապանքը ,որն սպասվում է մեզ ,անտանելի է: Ինձ այս ամենը մղձավանջային երազ է թվում : Մի քանի օր  պարզապես հնարավոր չի լինի հավատալ,որ կդիմանանք անջատմանը, ու դեռ մի քանի ամիս անտանելի ցավը հետամուտ կլինի մեզ , իսկ հետո կգա ապաքինումը:

     Եվ միայն այն ժամանակ ես կրկին կգրեմ քեզ, չէ՞ որ մենք որոշել ենք, որ ես քեզ գրելու եմ ժամանակ առ ժամանակ: Մենք այդ մասին պայմանավորվել ենք: Կապը միակողմանի կլինի :Իմ հասցեն դու երբեք չես իմանա, ու իմ նամակները կլինեն մեր  միակ կապը , որի շնորհիվ մեր բաժանման մեջ գոնե մի ինչ-որ  լույսի շող  կլինի:

      Համբուրում եմ քեզ վերջին անգամ, համբուրում եմ քնքո՜ւշ-քնքուշ, բոլորովին աննշամարելի , լուռ հպումով.այնպես ,ասես համբույրը  քեզ է  հասել  հեռավոր ու անխռով մի երկրից...

Իմ սիրելի՜, իմ փոքրի՜կ  Լուի:

    Ես կրկին գրում  եմ քեզ հետ, ինչպես և խոստացել էի: Ահա արդեն մի տարի է, ինչ մենք արդեն «մենք » չենք: Գիտեմ, չես մոռացել ինձ, մենք դեռ մի ամբողջություն ենք , և  ամեն անգամ, երբ մտածում եմ քո մասին, չեմ կարող չզգալ քո ցավը:

   Բայց և այնպես, անցած տասներկու ամիսներն արեցին իրենց գործը. անցյալի վրա տրտմության  քող  ձգեցին, որի հետևում  շատ բաներ կորցրին իրենց նախկին հստակությունը , որոշներն ընդհանրապես անհետացան: Ճիշտ է, դրանք երբեմն արթնանում են հիշողության մեջ, եթե ինչ-որ բան հանկարծ դրանց մասին հիշեցնի քեզ:

   Մի անգամ փորձեցի ու չկարողարողացա հիշել քո դեմքի արտահայտությունը, երբ առաջին անգամ տեսա քեզ: Բայց ապարդյուն :Ես չկարողացա վերականգնել այդ պատկերն իմ հիշողության մեջ :

  Դու էլ փորձիր հիշել իմ հայացքը, երբ  առաջին անգամ  ինձ տեսար, ու կհասկանաս, որ աշխարհում ամեն ինչ ջնջվում է  անգութ ժամանակի ձեռքով :

Վերջերս ես ժպտացի: Ո՞ւմ… Ինչի՞ն… Ոչ ոքի ու ոչնչին:Ստվերածածկ  ծառուղին լուսավորեց  շողն արևի , ու ես ակամա ժպտացի:

Վերջերս շատ անգամ եմ փորձել  ժպտալ... Ինձ թվում  էր ,որ այլևս երբեք չեմ կարողանա  սովորել ժպտալ : Եվ այնուամենայնիվ, եկավ պահն ու ժպիտը վերադարձավ  : Ես ուզում եմ, որ դու ևս ավելի ու ավելի հաճախ ժպտաս, հենց այնպես, ուրախանալով լավ եղանակի համար ....կամ էլ՝ մտածելով ապագայի մասին ....

17 դեկտեմբերի, 1899 թ.

Եվ ահա ես կրկին քեզ հետ եմ, իմ սիրելի  Լուի:

Ես ասես  երազ լինեմ, չէ՞: Հայտնվում եմ՝ երբ խելքիս փչի,  և չնայած միշտ կողքիդ եմ , սակայն ինձ անհնար է դիպչել : 

  Ինձ դժբախտ չեմ զգում:  Ամեն տարի գարուն է գալիս ...ամեն օր բացվում է առավոտը ,և քաջությունս աստիճանաբար վերադառնում է : Արևի շողերը լի են քնքշությամբ ու վստահությամբ ... նույնիսկ սովորական ցերեկվա լույսն է իմաստով  լցված:

Գիտես, մի անգամ պարել եմ: Ես հաճախ եմ ծիծաղում: Սկզբում հաշվում էի ,թե քանի անգամ եմ ծիծաղել , բայց հետո հաշիվը կորցրի :

Իսկ երեկ  հիանում էի մայրամուտի գեղեցկությամբ :Զբոսանքի էի:  Ամենուր գեղեցիկ հագուստներով մարդկանց հոծ խմբեր էին, երփներանգ, սիրուն, ասես  ծաղկանոց լիներ: Ու ես երջանիկ էի ,որ գտնվում են այստեղ  ,որ կարող եմ հաղորդակից լինել մարդկաց ուրախությանը:

   Գրում եմ քեզ, որպեսզի պատմեմ այս ամենի մասին, ու նաև այն մասին, որ այսուհետ ես փոխում եմ հավատքս. և այդ հավատքը  քնքուշ  սերն է  քո հանդեպ: ՔՆՔՇԱՆՔ...Մենք խոսել ենք այդ մասին մի անգամ ՝այնքան էլ լավ չհասկանալով դա… Ուրեմն միասին աղոթենք ու  հավատանք ... ամբողջ սրտով հավատանք դրան....

6 հուլիսի, 1904 թ.

    Տարիներն անցնում են: Տասնմեկ տարի… Ես մեկնել էի հեռու, վերադարձել եմ և կրկին պատրաստվում եմ մեկնել:

 Իմ փոքրիկ, իմ մեծ  Լուի, դու հիմա բոլորովին մեծ ես, ծանրաբարո  ու, իհարկե, քո տունն ունես,ընտանիք ես կազմել, որի համար այնքա՜ն թանկ ես:

Իսկ դու ինքդ, ինչպիսի՞ն ես դարձել: Պատկերացնում եմ, որ դեմքդ լցվել է, թիկունքդ՝ լայնացել, իսկ աչքերդ ,ինչպես և առաջ,  սկսում են  լուսավորվել  , մինչ   ժպիտը կհպվի   շուրթերիդ:

Իսկ ե՞ս: Չեմ պատմի  քեզ,այն մասին , թե ինչպես է փոխել ինձ  ծերությունը: Ծերությու՜ն : Կանայք տղամարդկանցից շուտ են ծերանում և, եթե ես լինեի քո կողքին, կդիտվեի իբրև քո մայր. այդպես է հուշում ինձ իմ արտաքինը....և այն ,թե  ինչպիսին եմ  պատկերացնում  ես  քեզ հիմա  :

Տեսնո՞ւմ ես՝ որքան խոհեմ վարվեցինք  ՝ ժամանակին բաժանվելով: Հիմա արդեն   խաղաղվել ենք , ու   հայացքդ  ,երբ  ճանաչեցիր

նամակն  իմ   ձեռագրից ՝գրեթե ցրված էր...

Իմ թանկագի՜ն Լուի:

Ահա արդեն քսան տարի է, ինչ մենք բաժանվել ենք…

    Ու ահա արդեն քսան տարի է, ինչ ես կենդանի չեմ, սիրելիս: Եթե դու կենդանի ես ու կարող ես  կարդալ այս նամակը, որ քեզ է ուղարկված ուրիշի միջոցով ,այս երկար տարիների ընթացքում ,թերևս, մոռացած կլինես ինձ  ու  կներես, որ ես ինքնասպան եղա մեր բաժանման հենց հաջորդ օրը: Ես անզոր էի  ....ես չգիտեի առանց քեզ ապրել:

     Մենք երեկ բաժանվեցինք: Լավ նայիր ամսաթվին, նամակի սկզբում: Դու, իհարկե, դրան ուշադրություն չէիր դարձրել: Ախր այդ երեկ էր.... երբ մենք վերջին անգամ մեր սենյակում էինք, ու դու, գլխով բարձերի մեջ թաղված, հեկեկում էիր երեխայի պես, քո սարսափելի վշտի առջև անօգնական: Այդ երեկ էր... Մոտենում էր  գիշերը...Մենք նստած էին կիսաբաց պատուհանի մոտ,որի հետևում մեր բակի կիսախավարն էր ... Արցունքներդ, որ ես արդեն չէի կարող տեսնել, հոսում էին իմ ձեռքերի վրայով: Այդ երեկ էր, որ դու գոռում էիր ցավից ու բողոքում, իսկ ես, հավաքելով բոլոր ուժերս, համրացել էի  ու.... լռում էի, լռում :

  Իսկ այսօր, նստած մեր սեղանի առաջ, շրջապատված մեր իրերով, ես գրում եմ այն չորս նամակները, որ դու պիտի ստանաս մեծ ընդմիջումներով: Ավարտում եմ վերջին նամակը, իսկ հետո կգա վերջը:

    Այսօր երեկոյան ես կձեռնարկեմ բոլոր անհրաժեշտ միջոցները  ,  որ ինձ չկարողանան գտնել... և որ իմ նամակները քեզ հասցնեն այն ամսաթվերին, որ նշված են դրանց վրա:

Հետո ես կանհետանամ քո կյանքից : Կարիք չկա պատմելու: Այդպիսի  գործողության բոլոր մանրամասներն անտեղի են: Դրանք  կարող էին քեզ ցավ պատճառել, նույնիսկ այսքան տարի անց:

  Կարևորն այն է, որ ինձ հաջողվեց հեռանալ քեզանից  զգուշորեն ու նուրբ, քեզ ցավ չպատճառելով: Ես ուզում եմ մեռնելուցս հետո էլ  « ապրեմ  »,որպեսզի հոգ տանեմ քո մասին : Ես չեմ ուզում ,որ մահն անմիջապես  պոկի  ինձ քո կյանքից :Դու ,հավանաբար, չէիր դիմանա այդ անտանելի   ցավին: Ես կվերադառնամ քեզ մոտ. ոչ շատ հաճախ, որպեսզի կամաց-կամաց իմ կերպարը ջնջվի հիշողությունիցդ, ու ոչ էլ շատ հազվադեպ, որպեսզի քեզ ազատեմ ավելորդ տանջանքներից: Իսկ երբ վերջապես  դու հենց ինձնից կիմանաս ամբողջ ճշմարտությունը, կանցնի այնքան տարի , որ դու արդեն գրեթե չես կարողանա հասկանալ, թե իմ մահն ինչ կնշանակեր քեզ համար:

25 սեպտեմբերի,1893 г.

Իմ սիրելի Լուի՛, հարազա՜տս,  մի տեսակ վախեցնող,  գրեթե գերբնական  բան կա  այսօրվա մեր վերջին խոսակցության մեջ....

Շատ ցածր, գրեթե անլսելի խոսակցության մեջ.... շա՜տ ենք մենք հեռու իրարից. չէ՞ որ ես  հիմա միայն քո մեջ գոյություն ունեմ, իսկ դու գրեթե արդեն մոռացել ես ինձ: Այսօր «հիմա» բառի նշանակությունը նրա համար, ով գրում է այն ու շշնջում, բոլորովին ուրիշ է, քան նրա համար, ով կարդալու է ու ցածրաձայն արտեաբերելու . «Հիմա»:

      Հիմա, հաղթահարելով այս վիթխարի տարածությունը ժամանակի մեջ, հաղթահարելով հավերժությունը (թեկուզ դա անհեթեթ թվա), համբուրում եմ քեզ այնպես, ինչպես առաջ: Ահա և վերջ… Ես վերջացնում եմ...Ուրիշ ոչինչ չեմ ավելացնի...վախենում եմ տխուր դառնալ, դա հիմար զգացողություն  է, քանի որ չեմ համարձակվում խոստովանել քեզ ,թե որքան  խելահեղ կարող են լինել երազանքները,  երբ սիրում ես .... երբ սերը հսկայական է, իսկ քնքշանքն՝ անսահման.....

Հ.Գ.  Ընդամենը հինգ նամակ ...հինգ նամակ սիրած մարդուն...

Պարզվեց  Քնքշությունն այնքան էլ   «Քնքուշ » չէր ,այլ «Քնքուշ դաժանություն էր ... Անդրշիրիմյան «խնամակալություն»  ... )))

Նրանք չէին կարող   միասին լինել ..հասկանալի է.ահավոր տառապանք է... դժոխք... Բայց...Գիտեմ միայն ,որ  համբերելու   ... դիմանալու ...ապրելու համար  ավելի մեծ  հոգեկան  ուժ է պահանջվում , քան « չապրելու ...»: Իսկ ինքնասպանությունը ( երբեք չեմ արդարացնի)   «Հեշտ Միջոց էր ... Մխիթարություն » ժամանակավոր ցավից «մշտապես» ազատվելու համար ... 

Կարդացեք Ա. Բարբյուսի լավագույն ստեղծագործությունները «Կրակ» ,«Ստալին » ,«Մարդը ղեկի մոտ» 

H.Barbusse

LA  TENDRESSE

 

25 septembre 1893.

Mon cher petit Louis,

C’est donc fini. Nous ne nous reverrons plus: sois-en sûr comme j’en suis sûre. Tu ne voulais pas, toi; tu aurais tout accepté pour rester, mais il fallait nous séparer afin que tu puisses refaire ta vie. Je ne regrette pas que j’aie résisté à toi, à moi, à nous, quand tu pleurais tant le soir, dans les ténèbres et je ne voyais plus tes larmes mais je les sentais, qui saignaient sur mes mains.

Maintenant, nous souffrons tous les deux horriblement. Cela me paraît un cauchemar. Pendant quelques jours, on ne voudra pas y croire; pendant quelques mois, on en restera endolori; puis ce sera la convalescence.

A ce moment-là seulement je recommencerai à t’écrire, puisque nous avons décidé que je t’écrirai de loin en loin. Ce lien, de moi à toi – car tu ne sauras pas mon adresse, jamais! – sera le seul, mais il empêchera notre séparation d’être tout à fait un déchirement.

Je t’embrasse une dernière fois, mais c’est si doucement, c’est dans une si grande distance.

 

 

25 septembre 1894.

Mon cher petit Louis,

Je reviens te parler comme c’était promis. Déjà un an que nous ne sommes plus “nous”. Je sais bien, que tu ne m’as pas oubliée; nous sommes encore trop mêlés pour que je ne subisse pas ta douleur.

Cependant ces douze mois n’ont pas été complèment inutiles: ils ont mis un léger voile de deuil sur le passé. Déjà de petites choses qui s’atténuent, et même de menus détails qui sont morts.

L’autre jour, j’ai souri. A qui, à quoi? A personne, à rien. C’est un rayon épanoui le long d’une allée qui m’a forcée à sourire, malgré mes lèvres.

Je veux que de plus en plus souvent, toi aussi, sous prétexte simplement du beau temps ou même de l’avenir, tu lèves la tête et tu souris.

17 décembre 1899.

Me voici à nouveau près de toi, mon petit Louis. N’est-ce pas que je suis tout à fait comme un rêve, puisque je me présente comme il me plaît, mais toujours au bon moment, au milieu du vide et du noir, et qu’on ne peut pas me toucher?

Je ne suis pas malheureuse. J’ai repris courage à force de nouveaux matins et de saisons nouvelles.

J’ai dansé une fois. J’ai ri. D’abord je comptais les fois où je riais; puis cela n’a plus été possible de compter.

Je t’écris pour te dire ma nouvelle réligion: la tendresse. Nous en parlions autrefois. Prions ensemble pour y croire.

 

6 juillet 1904.

Les années passent. Onze ans! Je suis partie loin, je suis revenue, je vais repartir.

Sans doute, tu as un foyer, et sans doute, mon grand Louis, une petite famille pour qui ta vie est importante.

Et toi-même, comment es-tu? Je m’imagine que ton visage est plus plein, tes épaules plus larges: à coup sûr, tu as peu de cheveux blancs et ta figure a toujours la même façon de s’éclairer avant de sourire.

Et moi? Je ne te dirai pas comment je me suis métamorphosée en vieille. Vieille! Les femmes vieillissent plus vite que les hommes et si je pouvais être à côté de toi, j’aurais l’air de ta mère.

Tu vois comme nous avons eu raison de nous quitter tellement, puisque le calme est revenu, et puisque, tout à l’heure, c’est presque avec de la distraction que tu as reconnu l’enveloppe de ma lettre.

25 septembre 1893.

Mon cher Louis,

Il y a vingt ans que nous nous sommes quittés…

Mon cher Louis, il y a vingt ans que je suis morte. Si tu vis assez pour lire cette lettre qui te sera adressé par les mains sûres qui t’ont envoyé les autres, le long des années , tu m’auras oubliée , et tu me pardonneras de m’être tuée  le lendemain de notre séparation dans mon impuissance de vivre sans toi.

C’est hier que nous nous sommes quittés: regarde mieux la date, que tu as dû mal lire, en tête de cette lettre. C’est hier que, dans notre chambre, tu sanglotais. C’est hier que, dans la nuit tombée, tes larmes ont coulé aveuglement sur mes mains. C’est hier que tu criais, et que moi, je ne disais rien – de toutes mes forces.

Alors, aujourd’hui, j’ai écrit sur notre table, en compagnie de tous nos objets, les quatre lettres que tu as reçues à longs intervalles, et je finis celle-ci , qui finit tout.

Ce soir, je prendrai religieusement toutes les dispositions pour que les lettres te parviennent à leurs dates, et aussi pour qu’on ne me retrouve jamais.

Puis je disparaitrai de la vie. Inutile de te dire comment: un détail précis sur ces vilaines choses pourrait te causer de la souffrance neuve, même au bout de tant d’années.

Le principal c’est que je réussisse à te detacher de moi avec des précautions, des caresses. Il n’y aura pas d’arrachement: tu ne le supporterais peut-être pas avec ta sensibilité à vif.

Je reviendrai aussi vers toi, assez rarement et assez souvent pour m’éteindre peu à peu à tes yeux, en épargnant ton cœur. Et lorsque je t’annoncerai la vérité, j’aurai gagné assez de temps pour que tu ne comprennes plus tout ce que signifie ma mort.

Maintenant, à travers un immense espace de temps, à travers l’éternité – quoique cela puisse paraître absurde – je t’embrasse réellement. Et puis… je m’arrête. Parce que je n’ose pas, de peur rêver de fou sur l’amour, qui est si grand, sur la tendresse, qui est trop grande.

Анри БАРБЮС

НЕЖНОСТЬ

25 сентября 1893 г.

Мой милый Луи!
Вот все у нас с тобой и кончилось. Мы больше не увидимся. Не сомневайся в этом, как не сомневаюсь и я. Ты не хотел, ты был согласен на все, но нам нужно было расстаться, чтобы ты мог начать новую жизнь. Я не раскаиваюсь, что настояла на своем, что пошла против тебя, против себя, против нас, что устояла, когда ты плакал, зарывшись головой в нашу постель, когда ты поднимал на меня свое измученное, блестящее от слез лицо, и когда потом, в вечернем полумраке я уже не могла видеть твоих слез и только чувствовала их на своих руках.

Страдания, которые предстоят нам обоим, невыносимы. При мысли о них у меня возникает ощущение кошмара. Несколько дней мы не сможем поверить, что переживем разлуку. Несколько месяцев мучительная боль будет неотступно с нами. Потом начнется выздоровление.
И только тогда я вновь напишу тебе, - ведь мы решили, что я буду тебе писать время от времени. Да, мы и об этом договорились. И эта связь - односторонняя, потому что ты не узнаешь моего адреса никогда! - только она и сохранится между нами, но благодаря ей в нашей разлуке останется хоть какой-то просвет.
Я целую тебя в последний раз, но это лишь легкое, почти неуловимое прикосновение, как будто поцелуй пришел к тебе из далекой безмятежной страны.

25 сентября 1894г.

Мой милый Луи!
Я вновь пишу тебе, как обещала. Сегодня год, как мы уже больше не "мы". Я хорошо знаю, милый, что ты не забыл меня. Мы с тобой еще слишком одно целое, чтобы я могла сама не ощущать твоей боли всякий раз, когда я о ней думаю.
Но все же эти двенадцать месяцев не прошли бесследно. Они как бы окутали прошлое легкой дымкой скорби. Да, мой милый, дымкой! За этой дымкой многое потеряло свою прежнюю отчетливость, а кое-что совсем исчезло. И мы отдаем себе в этом отчет, не правда ли, когда что-нибудь из исчезнувшего случайно всплывает в памяти.
Я пыталась вспомнить выражение твоего лица в тот раз, когда я впервые тебя увидела. Но безуспешно, мне не удалось восстановить этот образ в своей памяти. Попробуй представить себе мой первый взгляд. Тогда ты тоже поймешь, что все в мире стирается неумолимым временем.
А вчера я улыбнулась. Кому? Чему? Никому и ничему. Луч солнца осветил тенистую аллею, и мои губы сами сложились в улыбку. Я много раз пыталась улыбнуться за последнее время. Мне казалось, что уже никогда я не смогу научиться этому снова. Но, как видишь, настал срок, и улыбка сама вернулась ко мне. Мне хочется, чтобы ты, чтобы и ты тоже все чаще и чаще улыбался. Просто хорошей погоде или мыслям о будущем.

17 декабря 1899 г.

Я опять с тобой, мой милый Луи!
Тебе не кажется, что я похожа на мечту? Я появляюсь, когда мне нравится, и хоть я совсем рядом, ко мне нельзя прикоснуться.
Я не могу назвать себя несчастной. Каждый год наступала весна, каждый день занималась заря, и мужество постепенно вернулось ко мне. Солнечные лучи полны дружбы и доверия, и даже в обычном дневном свете столько смысла!
Один раз я танцевала. Я часто смеюсь. Вначале я пыталась считать, сколько раз мне удалось засмеяться. Потом я сбилась со счета.
А вчера я любовалась праздником при заходе солнца. Толпа окружала меня со всех сторон, красочная, как весенний сад, и я была счастлива оттого, что нахожусь здесь и могу разделить с людьми их общую радость.
Я пишу тебе, чтобы рассказать об этом. И еще о том, что я обратилась в новую веру. И эта вера - нежность к тебе. Нежность... Мы говорили о ней когда-то, но не знали что это такое. Давай помолимся вместе о том, чтобы поверить в нее, поверить всей глубиной сердца.

6 июля 1904 г.

Годы проходят. Одиннадцать лет! Я была далеко, я вернулась, я снова уезжаю. Ты, наверно, стал уже солидным, мой малыш, мой большой Луи. У тебя, конечно, есть дом и семья, для которой ты дорог.
А ты сам, какой ты теперь? Мне кажется, лицо твое округлилось, плечи стали шире. Но, я думаю, твои глаза, как и прежде, начинают светиться еще до того, как ты улыбнешься.
Ну, а я? Я не стану рассказывать тебе о том, как преобразила меня старость. Старость! Женщины стареют быстрее мужчин, и будь я сейчас с тобой, я казалась бы твоей матерью, - так мне подсказывает моя внешность и то, каким я себе представляю тебя.
Ты сам видишь теперь, что, расставшись, мы поступили благоразумно. Потому что спокойствие вернулось к нам, и потому что твой взгляд, когда минуту назад ты узнал мой почерк на конверте, был почти рассеянным.

25 сентября 1893 г.

Мой милый Луи!
Вот уже двадцать лет, как мы расстались...
Мой дорогой, вот уже двадцать лет, как я умерла. Если ты жив и можешь прочитать это письмо, отправленное тебе не мною, то за эти долгие годы ты забыл меня и простишь мне то, что я покончила с собой назавтра же после нашей разлуки, покончила потому, что была бессильна, неспособна представить себе жизнь без тебя.
Мы расстались только вчера: ты, наверно, не посмотрел, как следует, на дату этого письма, взгляни еще раз. Да, вчера, только вчера ты рыдал в нашей комнате, зарывшись головой в подушку, беспомощный, похожий на ребенка, весь во власти своего безмерного отчаяния. Все это было только вчера... Приближалась ночь, мы сидели у полуоткрытого окна, за которым была темнота нашего двора, и по моим рукам струились твои невидимые слезы. Ты кричал что-то, а я молчала, молчала изо всех сил.
А сегодня, сидя за нашим столом, среди всего того, что нас окружало и к чему мы привыкли, я написала те четыре письма, которые ты получил за эти долгие годы, и теперь я кончаю это последнее, и вместе с ним кончается все.
Вечером я приму все необходимые меры - я все тщательно продумала, - для того, чтобы ты получил эти письма в указанные на них сроки, и для того, чтобы меня никто и никогда не нашел.
После этого я исчезну из твоей жизни. Не стоит говорить о том, как я это сделаю. В таких вопросах детали неуместны, они лишь оставят неприятный осадок и могут причинить тебе новые страдания даже после этих двадцати лет.
Для меня сейчас главное - чтобы мой уход из жизни, мой уход от тебя не нанес тебе жестокой раны, а был бережным и ласковым. И я хочу пережить самое себя, чтобы позаботиться о тебе. Я не хочу, чтобы смерть сразу вырвала меня из твоей жизни - ты, быть может, не перенес бы такой ничем не смягченной боли. Поэтому я буду возвращаться к тебе - не слишком часто и не слишком редко - так, чтобы мой образ постепенно исчез из твоих глаз, но пощадил твое сердце.
А когда я наконец скажу тебе правду, мне удастся выиграть достаточно времени, и моя смерть вряд ли будет означать для тебя то, что она сейчас означает.
Мой милый, мне кажется, есть что-то пугающее, почти сверхъестественное в нашем сегодняшнем последнем разговоре, в том, как тихо, такие страшно далекие, мы говорим и слушаем друг друга - я, которой больше нет и которая жива только в тебе, и ты, уже почти не помнящий, какой я была когда-то - и в том, что слово "теперь" имеет какое-то ускользающее от разума различие для того, кто его пишет, и для того, кто его читает.
И теперь, через всю бесконечность пространства, через всю вечность времени - пусть это кажется абсурдным, - я целую твое лицо.
А потом... Но я кончаю. Потому что не смею признаться тебе - я не хочу стать грустной, это дурное чувство - в том, какими безумными могут быть мечты о любви, когда она так велика, и о нежности, когда ей нет границ.