Ըստ Նվարդ Թումանյանի
1915 թվականն էր: Արհավիրք,կոտորած, գաղթականներով լեցուն ճանապարհներ,ահ ու սարսափ:
Աղետալի լուրերը հասան Թիֆլիս:Թումանյանի տունը դարձել էր հավաքատեղի:Խոսում էին,վիճում,քննարկում: Մեծ բանաստեղծը այդ ահասարսուռ օրերին կծկվել էր,կորցրել բնատուր զվարթությունը,վշտալլուկ դեմքին ի հայտ էին եկել նոր կնճիռներ:Իր ժողովրդի դժխեմ ճակատագիրը բզկտում էր նրա զգայուն հոգին:Սիրտը այնտեղ էր՝ մայր Հայաստանում:
Հունիս ամիսն էր: Էջմիածինը լեփ-լեցուն էր Արևմտահայաստանից փախած գաղթականներով,անթիվ-անհամար որբ ու անտերունչ երեխաներով: Կուչ եկած այս կամ այն պատի տակ՝նրանք տանջալլուկ հայացքները հառում էին անցորդներին՝ մի կտոր հաց ստանալու ակնկալությամբ: Ցնցոիտավոր,բոկոտն կանայք տնից տուն էին գնում ,մուրում՝ վախվորած պարզելով դողդոջուն ձեռքերը:Մի կողմից սովը,մյուս կողմից ժանտախտը իրենց սուր մանգաղով հնձում էին դժբախտ մարդկանց:
Ահա այդ օրերին Թումանյանը ժամանեց Էջմիածին:
Թեև գաղթականների ցնցող ողբերգության մղձավանջային պատկերները բանաստեղծի վրա թողեցին ծայրաստիճան տպավորություն,այնուամենայնիվ առանց հապաղելու նա գործի անցավ:Դժգոհ էր ,որ տեղի կազմակերպությունները չէին կարողանում գաղթականներին օգնելու գործը արագ կարգավորել:Վրդովվում էր,որ պահեստներում եղած մթերքը,հագուստեղենը այդպես էլ չէին բաժանվում անօթևան մարդկանց:Ունենալով մեծ հեղինակություն՝Թումանյանը իր վրա վերցրեց այդ դժվարին գործը: Ինքը գրեթե ոչինչ չէր ուտում:Ոչ ժամանակ ուներ,ոչ ախորժակ: Միակ բանը կոնյակով թեյն էր,որ խմում էր զանազան վարակներից զերծ մնալու համար:
Օգոստոսի 19-ի գիշերն էր՝ ... Կայծակի օձեղեն մտրակները ահռելի որոտով կտրատում էին երկինքը: Քիչ անց մոլեգին մրրիկին փոխարինեց հորդառատ անձրևը...Այդ ահեղ ժամին գաղթականները անձրևի տակ էին՝ բացօթյա,անօգնական:
Սև թիկնոցը գլխին ՝ Թումանյանը շտապ դուրս եկավ սենյակից՝ գաղթականներին որևէ տեղ պատսպարելու մտադրությամբ: Նա նկատի ուներ վեհարանի կիսավարտ շենքը ,որ կաթողիկոսը մերժել էր գաղթականներին հատկացնել:Թումանյանը զայրացած էր: Հակառակ վեհափառի արգելքին՝ գաղթականներին տարավ այնտեղ: Տեղատարափ անձրևի տակ քայլում էր բանաստեղծը,և նրա հետևից գնում էին հարյուրավոր գաղթականներ՝ կապոցներով,երեխաներով,նույնիսկ հարազատների դիակներով: Սարսափելի տեսարան էր:Այդ վսեմ առաքելությամբ Թումանյանը հիշեցնում էր աստվածառաք մի մարգարեի,որ դեպի փրկություն է առաջնորդում իր ժողովրդին: Նա հոյատեսիլ էր այդ պահին,վեհորեն սքանչելի:
Կաթողիկոսին դուր չեկավ Թումանյանի վարմունքը: Հաջորդ օրը նրան կանչեց և ինքնագլուխ արարքի համար բացատրություն պահանջեց: Բանաստեղծի պատասխանը չգոհացրեց,և նա ջղագրգիռ տոնով հիշեցրեց :
-Դուք գիտե՞ք ,որ ես Ամենայն հայոց կաթողիկոսն եմ:
Թումանյանը դուրս եկավ համբերությունից:
-Իսկ դուք գիտե՞ք,-ասաց նա,-որ ես ամենայն հայոց բանաստեղծն եմ:
Երկու ամիս Էջմիածնի դժոխքում անցկացնելուց հետո Թումանյանը վերադարձավ Թիֆլիս: Ամիսներ էին պետք,որ նրա գրգռված նյարդերը հանգստանային, և կարողանար փոքրիշատե վերագտնել հոգու անդորրը:
1915 թվականն էր: Արհավիրք,կոտորած, գաղթականներով լեցուն ճանապարհներ,ահ ու սարսափ:
Աղետալի լուրերը հասան Թիֆլիս:Թումանյանի տունը դարձել էր հավաքատեղի:Խոսում էին,վիճում,քննարկում: Մեծ բանաստեղծը այդ ահասարսուռ օրերին կծկվել էր,կորցրել բնատուր զվարթությունը,վշտալլուկ դեմքին ի հայտ էին եկել նոր կնճիռներ:Իր ժողովրդի դժխեմ ճակատագիրը բզկտում էր նրա զգայուն հոգին:Սիրտը այնտեղ էր՝ մայր Հայաստանում:
Հունիս ամիսն էր: Էջմիածինը լեփ-լեցուն էր Արևմտահայաստանից փախած գաղթականներով,անթիվ-անհամար որբ ու անտերունչ երեխաներով: Կուչ եկած այս կամ այն պատի տակ՝նրանք տանջալլուկ հայացքները հառում էին անցորդներին՝ մի կտոր հաց ստանալու ակնկալությամբ: Ցնցոիտավոր,բոկոտն կանայք տնից տուն էին գնում ,մուրում՝ վախվորած պարզելով դողդոջուն ձեռքերը:Մի կողմից սովը,մյուս կողմից ժանտախտը իրենց սուր մանգաղով հնձում էին դժբախտ մարդկանց:
Ահա այդ օրերին Թումանյանը ժամանեց Էջմիածին:
Թեև գաղթականների ցնցող ողբերգության մղձավանջային պատկերները բանաստեղծի վրա թողեցին ծայրաստիճան տպավորություն,այնուամենայնիվ առանց հապաղելու նա գործի անցավ:Դժգոհ էր ,որ տեղի կազմակերպությունները չէին կարողանում գաղթականներին օգնելու գործը արագ կարգավորել:Վրդովվում էր,որ պահեստներում եղած մթերքը,հագուստեղենը այդպես էլ չէին բաժանվում անօթևան մարդկանց:Ունենալով մեծ հեղինակություն՝Թումանյանը իր վրա վերցրեց այդ դժվարին գործը: Ինքը գրեթե ոչինչ չէր ուտում:Ոչ ժամանակ ուներ,ոչ ախորժակ: Միակ բանը կոնյակով թեյն էր,որ խմում էր զանազան վարակներից զերծ մնալու համար:
Օգոստոսի 19-ի գիշերն էր՝ ... Կայծակի օձեղեն մտրակները ահռելի որոտով կտրատում էին երկինքը: Քիչ անց մոլեգին մրրիկին փոխարինեց հորդառատ անձրևը...Այդ ահեղ ժամին գաղթականները անձրևի տակ էին՝ բացօթյա,անօգնական:
Սև թիկնոցը գլխին ՝ Թումանյանը շտապ դուրս եկավ սենյակից՝ գաղթականներին որևէ տեղ պատսպարելու մտադրությամբ: Նա նկատի ուներ վեհարանի կիսավարտ շենքը ,որ կաթողիկոսը մերժել էր գաղթականներին հատկացնել:Թումանյանը զայրացած էր: Հակառակ վեհափառի արգելքին՝ գաղթականներին տարավ այնտեղ: Տեղատարափ անձրևի տակ քայլում էր բանաստեղծը,և նրա հետևից գնում էին հարյուրավոր գաղթականներ՝ կապոցներով,երեխաներով,նույնիսկ հարազատների դիակներով: Սարսափելի տեսարան էր:Այդ վսեմ առաքելությամբ Թումանյանը հիշեցնում էր աստվածառաք մի մարգարեի,որ դեպի փրկություն է առաջնորդում իր ժողովրդին: Նա հոյատեսիլ էր այդ պահին,վեհորեն սքանչելի:
Կաթողիկոսին դուր չեկավ Թումանյանի վարմունքը: Հաջորդ օրը նրան կանչեց և ինքնագլուխ արարքի համար բացատրություն պահանջեց: Բանաստեղծի պատասխանը չգոհացրեց,և նա ջղագրգիռ տոնով հիշեցրեց :
-Դուք գիտե՞ք ,որ ես Ամենայն հայոց կաթողիկոսն եմ:
Թումանյանը դուրս եկավ համբերությունից:
-Իսկ դուք գիտե՞ք,-ասաց նա,-որ ես ամենայն հայոց բանաստեղծն եմ:
Երկու ամիս Էջմիածնի դժոխքում անցկացնելուց հետո Թումանյանը վերադարձավ Թիֆլիս: Ամիսներ էին պետք,որ նրա գրգռված նյարդերը հանգստանային, և կարողանար փոքրիշատե վերագտնել հոգու անդորրը:
Комментариев нет:
Отправить комментарий