Հատվածներ Էդմոն Ռոստանի «Սիրանո դը Բերժերակ»-ից

Բանաստեղծ.մարտիկ,գիտուն,երաժիշտ...Եվ այդ բոլորը մի քիչ արտառոց կերպարանքի տակ...

   Այո շիտակ է.իրավունք ունեք
Ես վատ եմ հագնված,սակայն այդ,պարոն
Սոսկ արտաքին է....
Պոետ Սիրանոն
Սրտում  է կրում զարդերն իր մեկ-մեկ:

Ես չեմ պճնված փայլուն շորերով,
Թեթևաբարո մարդկանց պես դատարկ,
Սակայն,իմացեք,որ արժանիքով
Զարդարված մարդն է առաքինի մարդ:

Ես չէի զարթնի քնիցս անկասկած

Թե շատերի պես աչքիս անկյունում
Դեռ քնած լիներ խիղճը իմ դեղնած:
Ես թույլ չէի տա փողոց դուրս գալ ինձ
Եթե իմ դեմքը շատերի նման 
Լիներ անմաքուր ամոթի կեղտից:
Ես կամաչեի թանկ շորերի
տակ
Ցնցոտի պատիվս ման ածել անվերջ,

Ծածկելով խղճիս սևությունն անարգ:
Ես քայլում եմ միշտ  հպարտ ճակատով,
Եվ չկա ոչինչ իմ անձի վրա
Որ չշողշողա փառքի զարդերով:
Ես անկախության և ազատության
Դրոշն եմ կրում իմ գլխի վրա
Եվ դա ինձ համար պարծանք է միայն:
Ճիշտ է ,ես չունեմ սիրուն արտաքին,
Սակայն իմ մեջքը պնդող այս գոտին 
Պահում է իր տակ իմ ազնիվ հոգին:
Ես նախընտրում եմ  ծածկել իրավամբ իմ կուրծքը ոչ թե ժապավեններով ,
Այլ վեհ գործերի ախրագործությամբ:
Ես գիտեմ միտքս սրել անդադրում 
Ինչպես ուրիշները բեղերն են սրում:
Ես փողոցներով հպարտ անցնելիս ,
Կամ մարդկանց խմբում զրույց անելիս,
Հնչեցնում եմ միշտ ճշմարտություններ,
Ինչպես ,դուք, պարոն կոշկի խթաններ... 

Moi, c'est moralement que j'ai mes élégances. Je ne m'attife pas ainsi qu'un freluquet, Mais je suis plus soigné si je suis moins coquet; Je ne sortirais pas avec, par négligence, Un affront pas très bien lavé, la conscience Jaune encor de sommeil dans le coin de son œil, Un honneur chiffonné, des scrupules en deuil. Mais je marche sans rien sur moi qui ne reluise, Empanaché d'indépendance et de franchise; Ce n'est pas une taille avantageuse, c'est Mon âme que je cambre ainsi qu'en un corset, Et tout couvert d'exploits qu'en rubans je m'attache, Retroussant mon esprit ainsi qu'une moustache, Je fais, en traversant les groupes et les ronds, Sonner les vérités comme des éperons.

Մեկի մորուքին ընդմիշտ խո՞ւնկ ծխել...
Ոչ ,շնորհակալ եմ:
Դառնալ մի փոքրիկ ,չնչին մեծություն,
Կանանց շրջանում գրկից-գի՞րկ մղվել...
Նավարկել ՝սիրո քծներգը ձեռքիդ որպես թի բռնած,
Եվ առագաստում հառա՞չը լսել պառաված կանանց...
Ոչ,շնորհակալ եմ...

Հանդուրժել մարդկանց ,որոնք տեսնում են տաղանդ և                                                                                                 հանճար 
Տգետ և անուս միջակների մե՞ջ....
Ենթակա լինել ստոր հարձակման լավ գործի համար
Անմիտ թերթերի կողմից սնամեջ
Եվ գոհ լինել լոկ,որ քո անունը տպված ես տեսնում
«Մերկյուր դը Ֆրանս»-ի կեղտոտ էջերո՞ւմ...
Ոչ,շնորհակալ եմ..
Գործել միշտ հաշվով ,վախենալ,գունատվել,
Հայցել աջ ու ձախ ,աղերսնե՞ր գրել...
Ոչ,շնորհակալ եմ,շնորհակալ եմ,շնորհակալ եմ....
Ինչո՞ւ չլինել ազատ և անկախ,
Երգել աներկյուղ՝ինչ դու ես բաղձում,երազել անվախ.
Ունենալ մի  աչք,որ կարողանա շիփ-շիտակ տեսնել,
Մի ձայն՝որի խոսքն հնչի անարգել,
Գլխարկդ ծածկել այնպես՝ինչպես քեզ թվում է հարմար,
Մի հատ «այո»-ի կամ »ոչ»-ի համար
Պայքարի դուրս գալ,կռվել,մարտնչել,
Կամ պայքար երգող տողեր ստեղծել:
Գործել և բնավ չմտածել իսկ 
Բախտավորության կամ փառքի մասին,
Որին ձգտում են լոկ տկարները-թուլամորթ,անռիսկ,-
Որպես հեշտ ուղի տանող դեպ լուսին...
Մի ՞թե ազնիվ չէ  չգրել ոչինչ
Որ սեփականից չլինի բխած,
Եվ պարկեշտորեն ինքըդ քեզ ասել.«Գոհ եղիր, տղաս,
Այն պտուղներով,որ քո պարտեզի բերքից ես քաղել...»:
Եվ եթե հանկարծ արժանիքը հատուցվի փառքով՝
Ստիպված չլինես նրանից մի մաս տուրք տալ կեսարին,
Այլ ամբողջությամբ ինքդ քեզ պահես երջանիկ սրտով:
Մի խոսքով ՝չուզել լինել մակաբույծ,մի չնչին բաղեղ.
Եվ եթե հեշտ չէ դառնալ մի թմբի կամ կաղնի զորեղ՝
Գեթ իր սեփական ուժերով ջանալ բարձրանալ այնքան՝
Որքան հընար է առանց սողալու և ստրկության.
Մենակ,մեն-մենակ...

Թող այդպես լինի ,չեմ հակաճառում,
Մենակության հետ  ասենք դաշինք ես կնքել քո մտքում,
Սակայն ի ՞նչ կարիք-գրո՜ղը տանի-
Մարդկանց դարձնել միշտ և ամեն տեղ իրեն թշնամի...

Այնպես՝ինչպես միշտ դու ցանկացել ես 
Բարեկամ շահել-որոնցից այսօր մի բանակ ունես-
Եվ նրանց դեմքին գիտես ծիծաղել շինծու ժպիտով,
Հավի հետույքից փոխ առած բերնով,
Ես հակառակը ՝սիրում եմ թիվը նվազեցնընել
Զզվանք պատճառող իմ բարևների,
Եվ միշտ շրջելիս ,երբ պատահում եմ իմ ծանոթներին՝
Ասում եմ.«Ահա մի նոր թշնամի...»

Ի՜նչ մոլորություն.. և ի՜նչ մոլություն...



Հենց այդպես . դա իմ մոլորությունն է,
Անհաճո լինել,այո, ինձ համար մի մեծ հաճույք է. Գերադասում եմ,որ ինձ միշտ ատեն,
Քան թե կեղծելով որպես բարեկամ ինձ շրջապատեն:
Ձեր այն փափկասուն բարեկամությունն,
Որով դուք շատերդ շրջապատված եք ,
Ըստ իս նման է այն իտալական օձիքին ծփուն,
Որի մեջ վիզը մի տղամարդու՝
Դառնում է կնատ կամ իգացած վիզ,
Թեպետ դուք ձեզ շատ հանգիստ եք զգում նրան կրելիս:
Դուք չեք նկատում,որ չունեք խրոխտ և հպարտ կեցվածք,
Քանզի ձեր վիզը զրկված լինելով ամուր նեցուկից՝
Թեքվում է հաճախ,հակվում դեպի ցած:
Մինչ ես... Ամեն օր ատելությունը
Ինձ համար հարթում և ողորկում է այն կարծր օձիքը,
Որ գործածելիս հարկադրում է ինձ գլուխս վեր պահել:
Մեն -մի ավելացող թշնամի մի նոր ծալքն է օձիքիս,
Մի նոր չարչարանք...բայց մի փայլ վզիս...


Et que faudrait-il faire ? Chercher un protecteur puissant, prendre un patron, Et comme un lierre obscur qui circonvient un tronc Et s'en fait un tuteur en lui léchant l'écorce, Grimper par ruse au lieu de s'élever par force ? Non, merci. Dédier, comme tous il le font, Des vers aux financiers ? se changer en bouffon Dans l'espoir vil de voir, aux lèvres d'un ministre, Naître un sourire, enfin, qui ne soit pas sinistre ? Non, merci. Déjeuner, chaque jour, d'un crapaud ? Avoir un ventre usé par la marche ? une peau Qui plus vite, à l'endroit des genoux, devient sale ? Exécuter des tours de souplesse dorsale ?. . . Non, merci. D'une main flatter la chèvre au cou Cependant que, de l'autre, on arrose le chou, Et, donneur de séné par désir de rhubarbe, Avoir son encensoir, toujours, dans quelque barbe ? Non, merci ! Se pousser de giron en giron, Devenir un petit grand homme dans un rond, Et naviguer, avec des madrigaux pour rames, Et dans ses voiles des soupirs de vieilles dames ? Non, merci ! Chez le bon éditeur de Sercy Faire éditer ses vers en payant ? Non, merci ! S'aller faire nommer pape par les conciles Que dans des cabarets tiennent des imbéciles ? Non, merci ! Travailler à se construire un nom Sur un sonnet, au lieu d'en faire d'autres ? Non, Merci ! Ne découvrir du talent qu'aux mazettes ? Être terrorisé par de vagues gazettes, Et se dire sans cesse: "Oh, pourvu que je sois Dans les petits papiers du Mercure François ?". . . Non, merci ! Calculer, avoir peur, être blême, Aimer mieux faire une visite qu'un poème, Rédiger des placets, se faire présenter ? Non, merci ! non, merci ! non, merci ! Mais. . .chanter, Rêver, rire, passer, être seul, être libre, Avoir l'œil qui regarde bien, la voix qui vibre, Mettre, quand il vous plaît, son feutre de travers, Pour un oui, pour un non, se battre,—ou faire un vers ! Travailler sans souci de gloire ou de fortune, A tel voyage, auquel on pense, dans la lune ! N'écrire jamais rien qui de soi ne sortît, Et modeste d'ailleurs, se dire: mon petit, Soit satisfait des fleurs, des fruits, même des feuilles, Si c'est dans ton jardin à toi que tu les cueilles ! Puis, s'il advient d'un peu triompher, par hasard, Ne pas être obligé d'en rien rendre à César, Vis-à-vis de soi-même en garder le mérite, Bref, dédaignant d'être le lierre parasite, Lors même qu'on n'est pas le chêne ou le tilleul, Ne pas monter bien haut, peut-être, mais tout seul !
LE BRET: Tout seul, soit ! Mais non pas contre tous ! Comment diable As-tu donc contracté la manie effroyable De te faire toujours, partout, des ennemis ?
CYRANO: A force de vous voir vous faire des amis, Et rire à ces amis dont vous avez des foules, D'une bouche empruntée au derrière des poules ! J'aime raréfier sur mes pas les saluts, Et m'écrie avec joie: un ennemi de plus !
LE BRET: Quelle aberration !
CYRANO: Eh bien, oui, c'est mon vice. Déplaire est mon plaisir. J'aime qu'on me haïsse. Mon cher, si tu savais comme l'on marche mieux Sous la pistolétade excitante des yeux ! Comme, sur les pourpoints, font d'amusantes taches Le fiel des envieux et la bave des lâches ! —Vous, la molle amitié dont vous vous entourez, Ressemble à ces grands cols d'Italie, ajourés Et flottants, dans lesquels votre cou s'effémine: On y est plus à l'aise. . .et de moins haute mine, Car le front n'ayant pas de maintien ni de loi, S'abandonne à pencher dans tous les sens. Mais moi, La Haine, chaque jour, me tuyaute et m'apprête La fraise dont l'empois force à lever la tête; Chaque ennemi de plus est un nouveau godron Qui m'ajoute une gêne, et m'ajoute un rayon: Car, pareille en tous points à la fraise espagnole, La Haine est un carcan, mais c'est une auréole !

Թափառում էի կյանքի ոլորտում
Եվ տեսնում բազում ձևեր ապրելու 
Այդ բարդ ձևերից ես ինձ ընտրեցի....

...Ոչ,որովհետև հեքիաթում միայն
Տգեղ ասպետին երբ որ ասում են «Ես քեզ սիրում եմ»-
Նա ցանկանում է հավատալ դրան.
Իրական կյանքը շատ է անողոք
Այնտեղ փաստերը մոռացության տալ չի կարող ոչ ոք:


Բայց ես մի քանի նոր տողեր կասեմ,
Որ Մոլիերին պետք չի գա անշուշտ,
   Աստ հանգչի
       Պոետ և փիլիսոփա,
 Երաժշտագետ,սուսերամարտիկ,նաև 
                               հեգնաբան,
Ֆիզիկոս,ինչպես ճամփորդ օդային,
Այլև սիրահար-բայց ոչ իր օգտին
Հերկյուր-Սավինիեն
Սիրանո դը Բերժերակ,
Որ ամեն ինչ  էր.... և միայն ոչինչ...
Բայց ներողություն ,ես պիտի մեկնեմ,
Իրավունք չունեմ սպասեցնել իմ բարեկամին.
Լուսնի շողիկը իջել է,տեսեք,
Իր հետ տանելու ինձ դեպի երկինք....
CYRANO: Mais aussi que diable allait-il faire, Mais que diable allait-il faire en cette galère ?. . . Philosophe, physicien, Rimeur, bretteur, musicien, Et voyageur aérien, Grand riposteur du tac au tac, Amant aussi—pas pour son bien !— Ci-gît Hercule-Savinien De Cyrano de Bergerac, Qui fut tout, et qui ne fut rien, . . .Mais je m'en vais, pardon, je ne peux faire attendre: Vous voyez, le rayon de lune vient me prendre 

Այո, այնտեղ է ,ես ձեզ ասում եմ,
Որ ինձ կուղարկեն դրախտս շինելու,
Այնտեղ աքսորված ազնիվ մարդկանցից-մեկից ավելի.
-Իմ հոգուն այնքա՜ն,այնքա՜ն սիրելի-
Ես կհանդիպեմ ծեր Սոկրատեսին և Գալիլեին...
CYRANO: Mais oui, c'est là, je vous le dis, Que l'on va m'envoyer faire mon paradis Plus d'une âme que j'aime y doit être exilée, Et je retrouverai Socrate et Galilée !


Բարեգործ հրեշտակ....
...Ինչո՞ւ ես ծնվեցի այս աշխարհում
Թիապարտների այս նավի վրա,
Ինչո՞ւ ես սիրեցի իմ ցնորքները...
Ինչո՞ւ ...ես դարձա պոետ....

Ի՞նչ ասացիք դուք... որ իզուր ճի՞գ է...ես այդ լավ գիտեմ,
Սակայն միշտ չէ ,որ մարդիկ կռվում են հաղթելու հույսով.....
Եվ դա է լավը...Ովքե՞ր են սրանք ...մի ամբողջ բանակ...
 Ի՞նչ...հազար հոգի՞....
Ա՜,ճանաչում եմ ես ձեզ բոլորիդ,
Հին թշնամիներ.Սո՞ւտը....
           Դե,առ քեզ...
Կեղծի՞քը...հա...հա...իսկ սրանք ո՞վ են,
Դա՞վը... Զիջո՞ւմը...Վախկոտությո՞ւնը...
Նախապաշարո՞ւմը...
Ինչպե՞ս ...հաշտությո՞ւն...համաձայնվեմ ե՞ս...
Դուք այդ,պարոններ,երբեք չեք տեսնի.
Ա՜...Այդ էլ դո՞ւ ես,ով Տգիտություն,
Հավատացած եմ որ վերջ ի վերջո դու ինձ կհաղթես,
Բայց ես կռվում եմ,կռվում եմ ,կռվում....
Que dites-vous ?. . .C'est inutile ?. . .Je le sais ! Mais on ne se bat pas dans l'espoir du succès ! Non ! non ! c'est bien plus beau lorsque c'est inutile ! —Qu'est-ce que c'est tous ceux-là ?—Vous êtes mille ? Ah ! je vous reconnais, tous mes vieux ennemis ! Le Mensonge ?  Tiens, tiens !—Ha ! ha ! les Compromis ! Les Préjugés, les Lâchetés !. . .  Que je pactise ? Jamais, jamais !—Ah ! te voilà, toi, la Sottise ! —Je sais bien qu'à la fin vous me mettrez à bas; N'importe: je me bats ! je me bats ! je me bats ! 

Այո, ամեն ինչ խլեցիք ինձնից,
Եվ դափնի,և վարդ,և սեր ,և երազ,
Փույթ չէ,խլեցեք,բայց դեռ կա մի բան ,
Որ հակառակ ձեզ՝ տանում եմ ինձ հետ....

Եվ դա....

Իմ սաղավարտն է.....
Oui, vous m'arrachez tout, le laurier et la rose ! Arrachez ! Il y a malgré vous quelque chose Que j'emporte, et ce soir, quand j'entrerai chez Dieu, Mon salut balaiera largement le seuil bleu, Quelque chose que sans un pli, sans une tache, J'emporte malgré vous, et c'est. . . 
Mon panache.
    



                   *****


Ատում եմ նրան  ես հենց այն օրից ,
Երբ նա հանդգնեց իր բութ նայվածքով 
Շոյել նուրբ դեմքը մի գեղեցկուհու...


Ի՞նչ...մի՞թե...երկի՜նք...կարելի՞ բան է...
Որ սիրեմ մեկի՞ն...Այո ,սիրում եմ...
Ամենից չքնաղ...
Պարզ է .մի կնոջ ,որ տիեզերքի բոլոր կանանցից 
Ամենից գողտրիկ,ամենից նուրբն է...
                                            Ամենից բլո՜նդ...
Tout simplement, qui soit au monde ! La plus brillante, la plus fine, (Avec accablement): la plus blonde !

Մի վտանգ է նա,վտանգ մահացու,
Որին դեռ ինքը չի էլ գիտակցում,
Մի վտանգ , սակայն,անչափ դուրեկան,անչափ հաճելի,
Բնության թակարդ. մի վարդ բուրալի,
Որի մեջ սերը դարան է մտել :
Ով որ տեսել է ժպիտը նրա՝
Գիտե,թե ինչ է անթերի լինել.
Նրա հասարակ մի շարժուձևում խիստ սովորական՝
Կա հազար գերող հմայք դյութական:
Չքնաղ Վեներան չէր կարող նստել այնպես վեհաշուք 
Իր ոստրեակուռ խեցիի վրա,
Ոչ էլ Դիանան կարող էր քայլել պուրակի միջով
Ինչպես նստում է նա իր աթոռին՝և ինչպես քայլում
Փարիզյան շքեղ պողոտաներով....

Un danger Mortel sans le vouloir, exquis sans y songer, Un piège de nature, une rose muscade Dans laquelle l'amour se tient en embuscade ! Qui connaît son sourire a connu le parfait. Elle fait de la grâce avec rien, elle fait Tenir tout le divin dans un geste quelconque, Et tu ne saurais pas, Vénus, monter en conque, Ni toi, Diane, marcher dans les grands bois fleuris, Comme elle monte en chaise et marche dans Paris !. . .

Մի՞թե պատրանքներ կարող եմ սնել...
Օ,ոչ , ես երբեք իրավունք չունեմ
Սիրո աշխարհում երազներ հյուսել...

Այլանդակ եմ ես ... ատելի՜...մենա՜կ..

Ոչինչ ,մի տխրիր ,սերը շատ հաճախ
Լոկ մի դիպված է մեզանից անկախ....


Չքնաղ էակներ,ծաղկեք վարդի պես
Եվ ձեր բուրմունքով արբեցըրեք մեզ,
Դարձեք դուք անուրջ,սիրո շող անմար,
Կյանքը երազող պոետի համար,
Մահը մի ժպիտով հրճվանքի փոխեք,
Բանաստեղծներիս հույզեր ներշնչեք
Գրելու երկեր...Բայց դատել դրանք՝
Օ՜,շատ եմ խնդրում,դուք այդ մի փորձեք....
Belles personnes, Rayonnez, fleurissez, soyez des échansonnes De rêve, d'un sourire enchantez un trépas, Inspirez-nous des vers. . .mais ne les jugez


Ռոքսանն անկասկած այն կանանցից է ,
Որոնք սիրում են գեղեցիկ լեզու,խոսքեր քնքուշ.
Ի՜նչ հիասթափում պետք է ունենա... և նույնիսկ գուցե...

-Ա՜հ,եթե լիներ այսպիսի թարգման,
Արտահայտելու իմ հոգին նըրան...

-Ինձ անհրաժեշտ է պերճախոսություն....

 -Ուզո ՞ւմ ես փոխ տամ....

Իսկ դու նրա տեղ փոխ տուր հաղթանակ
Գեղեցկությունից և հըմայքներից քո ֆիզիկական
Եվ մենք երկուսով  դառնանք միասին մի վեպի հերոս....
-Ասա ,ուզո ՞ւմ ես որ մենք երկուսով հրապուրենք նըրան.
Ո ՞ւզում ես զգալ,որ այս գոմեշի կաշվե բաճկոնից
Իմ հոգին անցնի քո ասեղնագործ սիրուն բաճկոնին 
Եվ ներշնչե քեզ....

Սիրանո՜...
 Քրիստիա՜ն ,ասա,ուզո ՞ւմ ես...

Քանի որ մենակ վախենում ես որ սառչի նա քեզանից,
Ո ՞ւզում ես կապել այնպիսի դաշինք,
Որ իմ խոսքերը և քո շուրթերը գործեն միասին,
Երբ դու համբուրես չքնաղ Ռոքսանին...

Ինչպե ՞ս ասեմ,դա կարող էր ինձ զվարճացընել
Որպես պոետի,որի ձգտումն է մի փորձ կատարել,
Մի փորձ՝որ անշուշտ չանցներ ապարդյուն,
Իրար կլրացնենք երկսով,ես ու դու.
Դու միշտ կքայլես վստահ,համարձակ,
Իսկ ես մութի մեջ գաղտնի կլինեմ կողքիդ շարունակ.
Դու իմ արտաքին գեղեցկությունը կլինես,իսկ ես
Քո միտքը ներքին..դե՜հ,համաձա ՞յն ես...


Անկասկած ,հաճելի  խոսքը միշտ դուր է գալիս
Թեկուզ չափազանց լինի շռայլված.
Ինքնասիրության շոյանքը կանանց վճռել է տալիս
Դյուրավ հավատալ խոսքերին ասված....  

Ես վախենում եմ,որ խորունկ սերը նրբին բառերում
Այնքան նրբանա՝ որ  ջարդվի իսկույն...
..Սիրո մեջ սաստիկ ատում եմ դրան.
Սիրողի համար ոճրագործություն կլիներ իրոք
Դարձընել սերը խոսքի ճամարտակ
Երկարաձգել անմիտ խաղը այդ սին բառերի տակ...
Կյանքում  պահեր կան անխուսափելի
-Եվ ես խղճում եմ նրանց՝ որ զուրկ են նման
                                                              պահերից-
Երբ ազնիվ սերն է խոսում անձկալի,
Որին տխրեցնել կարող են միայն բառերը սիրուն...


Ավելի հստակ և ավելի պարզ տեսնելով ահա՝
Տեսնում եմ միայն հոգիդ բյուրեղյա....
Ես պաշտում եմ քո գեղեցիկ հոգին,այն գանձը ազնիվ,
Որ թանկագին է գանձերում անթիվ....
Եվ եթե նույնիսկ  եղած լինեիր  նվազ գեղեցիկ....
...Ես դարձյալ նույնչափ կսիրեի քեզ.
Եվ եթե հանկարծ քո գեղեցկությունն իսպառ չքանար...
Երդվում եմ նորից կսիրեի քեզ....
Եվ դու երջանիկ պետք է զգաս քեզ այդ բանի համար...


Սե՜ր իմ թանկագին,ես քեզ չեմ սիրել...

«Իմ սե՜ր անգին,իմ գա՜նձ,իմ երա՜զ...»
Սիրտս չլքեց քեզ ոչ մի րոպե
Եվ հավետ մնաց քեզ հավատարիմ
Ու պիտի մնա մինչ հանդերձյալ կյանք,
Նա ,որ քեզ սիրեց անսահման սիրով....

Ինչո՞ւ ուրեմն թույլ տվիք բացվի 
Վսեմ լռության վարագույրը փակ...

Մեզնից ամեն մեկն ունի իր վերքը,ես էլ իմն ունեմ
Եվ անբուժելի է վերքն այդ հնօրյա՝այստեղ է ,այստեղ...
Այն նամակի տակ,որը պահում եմ իմ կրծքի վրա...


Այո ,իմ կյանքը նման է եղել  այն մարդու կյանքին,
Որ ուրիշներին հուշարարություն արել է միշտ էլ
Եվ ինք շատ շուտով իսպառ մոռացվել....
Այ,իմ կյանքն ամբողջ այդպես է եղել...
Ես մընացել եմ մութի մեջ ցածում կանգնած մի ստվեր,
Երբ ուրիշները հենց իմ վրայով բարձրացել են վեր՝
Քաշելու փառքի համբույրը վսեմ.
Դա իրավունք է գուցե,ինչ ասեմ...
Եվ ահա շեմին իմ գերեզմանի
Ես պարտավոր եմ հաստատել մի բան,
Որ Մոլիերը հանճար էր մի մեծ,
Եվ գեղեցիկ էր իրոք Քրիստիան....


Oui, ma vie Ce fut d'être celui qui souffle—et qu'on oublie ! (A Roxane):Vous souvient-il du soir où Christian vous parla Sous le balcon ? Eh bien ! toute ma vie est là: Pendant que je restais en bas, dans l'ombre noire, D'autres montaient cueillir le baiser de la gloire ! C'est justice, et j'approuve au seuil de mon tombeau:
tombeau: Molière a du génie et Christian était beau ! 


Սեր է անկասկած այն զգացումը,որ այնպես ուժգին
Տիրել է սրտիս ինչպես հըզոր տեր.
Այո,սեր է դա,և սարսափելի,նույնիսկ մոլեգին,
Գուցե և խանդոտ,բայց ոչ եսասեր:
Ա՜հ,ես հաճույքով զոհ կբերեի երջանկությունն իմ 
Քո երջանկության-եթե նույնիսկ դա անհայտ մընար քեզ-
Միայն լոկ արդյունք զոհաբերության  իմ այս շատ չնչին
Հեռվից լսեի քո ծիծաղը ես...
Քո մի հայացքը առաքինության և արիության 
Նոր լիցք է տալիս իմ սիրող սրտին,
Բայց ես չգիտեմ ,թե գիտակցո՞ւմ ես արյոք դու նըրան,
Ըմբռնո՞ւմ ես իմ սերը անմեկին...
Զգո՞ւմ ես արդյոք թե ինչպես հոգիս բարձրանում է վեր
Կառչելու լույսիդ այս մթության մեջ,
Օ՜,որքա՜ն քաղցր է գիշերը դարձել լուսեղեն գիշեր,
Երանի երբեք չունենար նա վերջ...
Երբեք կյանքումըս հույս չեմ սնուցել-թեկուզ շատ փոքրիկ-
Որ ես կխոսեմ և դու կլսես,
Մի՞թե բավ չէ ինձ այս երանավետ պահը երջանիկ,
Երբ ես խոսում եմ և դու լսում ես...
Սրանից հետո մեռնեմ էլ հոգ չէ,քանզի մի տերև
Ահա դողում է խոսքերիս ի լուր,
Եվ ես զգում եմ պաշտելի ձեռքիդ դողդոջյունը լուռ
Հասմիկի ծաղկած ճյուղերի ծայրով դեպի վար իջնելիս,
Օ՜,իմ միակ սեր,Օ՜ իմ սիրելիս....


Այո,դողում եմ և արտասվում եմ,
Դու ինձ արբեցրիր...ես քոնն եմ հիմա...
Ես քեզ սիրու՜մ եմ -ես քեզ սիրու՜մ եմ...


Մենք խոսում էինք կարծեմ...
                       Համբույրից.

Չգիտեմ ինչո՞ւ դուք վախ զգացիք
Լսել այդ բառը  այնքան գեղեցիկ,
Եթե լոկ բառը կարող է այրել ձեր շրթունքները,
Հապա ի՞նչ կանի ինքը՝համբույրը....
Դուք վախենում եք,բայց չէ՞ որ արդեն անգիտակցաբար
Առանց երկյուղի գրեթե անցաք
Կատակից ՝ժպիտ,ժպիտից՝հառաչ,հառաչից
                                                                 արցունք,
Սահեք մի քիչ էլ առանց դատելու,
Արցունքից համբույր՝մընում է միայն մի թեթև սարսուռ...

Երկյուղ է իզուր:
Ի՞նչ է համբույրը,եթե ոչ խոստում առավել որոշ.
Մի երդում՝տրված ավելի մոտից,
Մի վկայություն՝ որ հաստատում է հենց ինքը իրեն.
Ի՞նչ է համբույրը....Դա մի գաղտնիք է թաքնված սրտում,
Որ ականջի տեղ բերնին է ասվում...
Դարձնում է վայրկյանն  այդ հավերժական...
Ի՞նչ է համբույրը...Դա այն է ՝ինչ որ
Մեղմիկ բզզյունով մեղուն նստում է ծաղկի առեչին
Քաղելու նրա հյութը քաղցրածոր...
Դա հենց արևի շողն է առաջին,
Որ խենթի նման փարվում է ցողոտ վարդի կոկոնին ....
Դա մեր հոգին է,որ բարձրացել է շրթունքի վըրա՝
Լուռ ճաշակելու....

Մի համբու՜յր...բայց դա այնքան գերազնիվ մի բան է,Տիկին,
Որ մինչև անգամ Ֆրանսիայի հըպարտ թագուհին
Թույլ տվեց քաղել գոնե մեկ անգամ
Բուրկենգհամ լորդին այն օտարական...
Ես այդ հիշեցի քանզի նըրա պես ունեմ լուռ ցավեր
Տառապող սիրո  ծով ցավեր անհուն,
Եվ ներա պես էլ պաշտում եմ ,սիրու՜մ սրտիս թագուհուն,
Նըրա պես տխուր և հավատարիմ...

Այյյ... կարծես մեկը աքցանեց սիրտըս .ինչպե՜ս է ցավում....
Երջանիկ համբույր...սիրո խնջույք են առնում վերևում ,
Մինչ ես արտաքսված նման եմ աղքատ այն Ղազարոսին,
Որին փշրանքն է ընկել լոկ բաժին:
Բայց երջանիկ եմ թեկուզ փշրանքով,քանզի գեթ մի մաս
Հասնում է սրտիս խնջույքից անհաս.
Չէ որ Ռոքսանը Քրիստիանի շրթունքի վըրա
Հենց իմ խոսքերն է համբուրում հիմա...

.............
Ա՜հ,սեպտեմբերի այս վերջին օրը ի՜նչ գեղեցիկ է...
Տխրության քողից ուզում եմ ժպտալ.
Թվում է հոգիս ուրախ է այնպե՜ս,և կարծես մեկեն
Ահա հիշեցի օրերը անցյալ:
Գուցե մտերիմ աշունը սրտիս հեվք տվեց մի քիչ
Քան այդ կարող է գարունը թովիչ...

Դեղնած տերևնե՜ր...
Որքա՜ն գեղեցիկ թափվում են գետնին.
Եվ որքա՜ն խարտյաշ գույն ունեն նըրանք,
Ապա նայեցեք...
Այո,թափվում են նըրանք մեկ առ մեկ,
Խամրած հույսերի նման վշտաբեկ
Եվ գեղեցիկ են թափվում անկասկած.
Հակառակ նըրան,որ ճյուղից գետին միջոցն է շատ կարճ
Եվ ակներև է վախճանը նըրանց,
Բայց նըրանք գիտեն մի հըմայք դնել այդ անկումի մեջ,
Որ դառնա թռիչք և ոչ թե վայրէջք...

ROXANE: Ah ! que ce dernier jour de septembre est donc beau ! Ma tristesse sourit. Elle qu'Avril offusque, Se laisse décider par l'automne, moins brusque.  Ah !

CYRANO: Les feuilles !

ROXANE Elles sont d'un blond vénitien. Regardez-les tomber.
CYRANO: Comme elles tombent bien ! Dans ce trajet si court de la branche à la terre, Comme elles savent mettre une beauté dernière, Et malgré leur terreur de pourrir sur le sol, Veulent que cette chute ait la grâce d'un vol !

Օ՜, դարանակալ մարդիկ,որ գիտեք կռնակից խփել....
Սակայն գուցե ինձ այդպես էլ պետք էր,
Ոչ մի բանի մեջ քանի որ կյանքում ես չեմ
                                                               հաջողել՝
Մահըս չէր կարող լինել ուրիշ կերպ....

Ինձ պետք էր մի քիչ ներդաշնակություն...և այն էլ ահա,
Հանգիստ կարող եմ մեռնել ես հիմա:

Ճանապարհ բացե՜ք...
Հասարակ մասսա՜ն..տարերայի՜նը...ժողովո՜ւրդը բուն...
Եկեք Ձեզ գրկեմ,իմ հարազատներ...

Չգիտեմ ինչո՞ւ ,առանց մի խոշոր հանցանք գործելու
Կարիք եմ զգում հաճախ զղջալու,
Արդյո՞ք զղջալու,թե անցած ուղիս մտաբերելով 
Հազար մի բանից զզվանք զգալու....




P.S. Բարեկամներս...Հայցում եմ Ձեր ներողամտությունը...գրել եմ հիշողությամբ...գուցե լինեն բացթողումներ շատ ...)))
(վերջին անգամ ընթերցել եմ տասնհինգ տարի առաջ...)))
Գիրքը փնտրեցի նորից ...բայց «չճարեցի» այս անգամ...)))
  Ապավինեցի հիշողությանս ու...«բլոկնոտիս» ,և ահա...խնդրեմ...«վայելեք, ինչ կար այնտեղ պահպանված  ....իսկ ինչ կար  ՝տվեցի սիրով» )))) 






 
...