Խնդրում եմ...շատտտտտ եմ խնդրում...մի փոքր հարգեք ինձ))) պարզապես արտատպելուց հետո մի մոռացեք գրել`«սիրով տրամադրեց Լիլին» լավ???)))
«La Dame aux Camélias»
Ք(Կ)ամելիազարդ Տիկինը
...Նա միշտ փորձում էր ինչ-որ լավ բան տեսնել ընկած և կյանքի մեջ խճճված մարդկանց մեջ,որի համար նրան հաճախ էին կոչում« անառակների ու լքված կանանց փաստաբան»:Նա ֆրանսիացի գրող Ալեքսանդր Դյումայի և աղքատ դերձակուհու որդին էր...Արկածների մեծ սիրահարը լքում է երեխայի մորը ,իսկ տղայի հայրությունը ճանաչում է միայն մի քանի տարի անց...
Ալեքսանդր Դյումա-որդին դեռ մանուկ հասակից չէր սիրում իր թեթևաբարո հորը...Նրա հոգում ընդմիշտ մնաց հոր հանդեպ դառնության և վիրավորանքի զգացումը ...
Դյումա-որդու վեպերում կենդանանում էին մանկության և պատանեկության տարիների պատկերները՝լքված կանայք,բաժանումներ,աղքատներ,դավաճանություններ...
Դյումա-որդու ամենահայտնի և միևնույն ժամանակ ,ամենահակասական աշխատանքը ՝«Քամելիազարդ Տիկին» վեպն էր ,որի հիմքում ընկած էր գրողի և հայտնի կուրտիզանուհու իրական փոխահարաբերությունները...Չնայած որ ,Ալեքսանդրը միշտ ձգտում էր ապրել բարոյական բարձր չափանիշներով,այս անգամ նահանջեց «իր կանոններից» :
Մարի Դյուպլեսսիի հետ նա հանդիպեց 1844թ ,երբ քսան տարեկան էր...Նա բոլորովին անհայտ էր ու աղքատ...Մարին ,թեև նրա հասակակիցն էր,բայց արդեն շատ փորձառու սիրուհի էր...Նրա գեղեցկությունը խենթացնում էր տղամարդկանց,իսկ կանանց մոտ նախանձ հարուցում...Մարին բարձրահասակ թխահեր էր,կատարյալ կառուցվածքով և բարակ իրանով...Իսկ ամենաարտահայտիչը նրա խոշոր ,կապույտ աչքերն էին ,որոնք ասես բացում էի այդ զարմանալի կնոջ ողջ ներաշխարհը...Նա նրբագեղ էր,նազելի,կարող էր պահել իրեն հասարակության մեջ և զարգացնել ցանկացած խոսակցություն,որի պատճառով էլ սիրեկանները չէին կռահում նրա իսկական ծագումը...
Դյուման և Դյուպլեսսին հանդիպեցին փարիզյան սրճարաներից մեկում և զրույցի բռնվեցին...Դրանից հետո նրանք սկսեցին հաճախ հանդիպել...Ցերեկը զբոսնում էին քաղաքում ,իսկ գիշերը անցկացնում նրա շքեղ բնակարանում ,որտեղ Ալեքսանդրը մնում էր մինչև լուսաբաց...
Մարին պատմում էր իր կյանքի մասին ,իսկ երիտասարդն արցունքն աչքերին լսում էր նրա կյանքի տխուր պատմությունը ՝սիրահարվելով նրան ավելի ու ավելի :
Մարիի հայրը վաճառել էր աղջկան մի հարուստ պարոնի...Նա հարուստ էր,բայց չափազանց ծեր...Մի քանի ամիս անց աղջիկը ձանձրացրեց նրան ,և նա վռնդեց Մարիին ,հրամայելով այլևս չերևալ աչքին...
Մարին ստիպված էր տնետուն գնալ...աշխատանք փնտրել...Հետո սկսեց փոքրիկ գումարով «ծառայություն» մատուցել տղամարդկանց...Մի անգամ,ռեստորաններից մեկում,որտեղ աշխատում էր , մի հարուստ այցելու նկատեց նրան ...Նա գիշերը այցելելով աղջկան ,առավոտյան առաջարկեց ապրել իր հետ Փարիզի կենտրոնում գտնվող ոչ այնքան մեծ բնակարանում...Պարոնը գեղեցկուհի Մարիին « առաջարկում էր» իր հարուստ ծանոթներին ,որոնք մի գիշերվա համար բավականին լավ էին վարձատրում աղջկան....Այսպես երիտասարդ գեղջկուհին դարձավ Փարիզի ամենահայտնի կուրտիզանուհին...
Մարիի և Դյումա-որդու հանդիպումները տևեցին մի տարի..Հետո Մարին խնդրեց իր ծանոթներից մեկին «հասկացնել» Ալեքսադրին,որ այլևս չանհանգստացնի իրեն...Ալեքսանդրն այլևս չէր հետաքրքրում Մարիին ,և նա որոշեց հեռանալ նրանից ,ով հետագայում անմահացրեց նրան իր հայտնի ստեղծագործության մեջ...
Դյուման տառապում էր բաժանումից...Իսկ Մարին անսպասելի հիվանդացով թոքախտով .... Հիվանդության պատճառով ծաղիկների բույրը անտանելի էր Մարիի համար ...
Այդ պատճառով Մարին սիրում էր միայն քամելիաներ,որոնք ,ինչպես հայտնի է ,բույր չունեն....
Նա մարում էր օրեցօր...
Երկրպագուներին այլևս չէր հետաքրքրում հիվանդ և թույլ կինը...Նա մնաց միայնակ...վաճառեց ամբողջ ունեցվածքը ...
Մարի Դյուպլեսսին մահացավ 1847թ....Դյումա-որդին իմանալով սիրելիի մահվան մասին ,փակվեց սենյակում ու մի քանի օր դուրս չեկավ այնտեղից...Հենց այդ ժամանակ գրողը որոշեց հավերժացնել սիրեցյալի հիշատակը,ստեղծելով վեպ,որի անունը նա վաղուց էր դրել...Մարիի սիրեկաններն ու ծանոթները նրան վաղուց էին անվանում «Քամելիազարդ Տիկին» :
Վեպը հայտնի դարձրեց երիտասարդ գրողին ...Վեպի հերոսուհին՝ Մարգարիտա Գոթյեն այնքան նման էր Մարիին, որ նրան ճանաչողները միանգամից գտնում էին նմանություն այդ երկու կանանց միջև...
Մարիի երկրպագուները կարդալով վեպը ,հասկացան ,որ իրենց ընկերուհին ,որը փողով վաճառում էր իր զգացմունքները,կարողացել է լինել անկեղծ ու նրբազգաց ,ցանկացել է սիրել ու սիրված լինել,և այդ ամենը երբեք չի թաքցրել անհոգ ու ուրախ կուրտիզանուհու դիմակի տակ...
1852թ բեմադրվեց «Քամելիազարդ Տիկինը»...Դյուման դարձավ հայտնի ... Կանայք ձգտում էին ծանոթանալ հմայիչ ֆրանսիացու հետ,որը պահպանում էր բոլոր բարոյական արգելքներն ու շատ հարգալից էր վերաբերվում կանանց....Նա ազնիվ էր,շիտակ ու սրտաբաց,և չէր թաքցնում իր երկրպագուհիներից ,որ երազում է ստեղծել ամուր ու երջանիկ ընտանիք...
Վերապրելով պատանեկան սերը,նա ուզում էր վերստին գտնել խաղաղություն և հուսալիություն...
Ալեքսանդրը ծանոթանում է ռուս իշխանուհի Նադեժդա Նարիշկինայի հետ ...Նրանց տառապալից և դժվարին սիրավեպը տևում է 15 տարի...Կանաչ աչքերով գեղեցկուհին ամուսնացած էր իշխան Նարիշկինի հետ...Ծեր իշխանի հետ ամուսնացրել էին ստիպողաբար...Կրակոտ ,հուզառատ,կրքոտ Նադյան սեր էր ցանկանում...և գնաց իր սիրո հետևից...Նա մեկնեց Փարիզ...Շուտով Դյումա-որդին դարձավ 26-ամյա գեղեցկուհու սիրեկանը...Վերջապես Ալեքսանդրը գտավ երկար սպասված խաղաղությունը հոգու...Ծնվեց նրանց աղջիկը..Նա ուզում էր ամուսնանալ Նադիայի հետ,սակայն ծեր իշխանը հրաժարվում էր ամուսնալուծվել ...1864թ մահացավ սիրուհու ամուսինը...Նրանք ամուսնացան...
Երկրորդ աղջկա ծնունդից հետո Նադյան սկսեց փոխվել...խամրեց նրա գեղեցկությունը...բնավորությունը փչացավ...նա անըդհատ կասկածում էր ամուսնուն դավաճանության մեջ...Բարձրահասակ ,գեղեցիկ գրողը իսկապես շատ է դուր գալիս կանանց...Նա այդքան հոգնեց կնոջ կասկածներից ու վեճերից,որ սկսեց հանդիպել երկրպագուհիների հետ...Երբեմն սիրահարվում էր...և այդ հարաբերությունները դառնում էին նոր պատմություններ իր վեպերի համար...
Նադեժդայի հետ կյանքն անտանելի էր դարձել...Շուտով պարզ դարձավ ,որ կինը տառապում է հոգեկան հիվանդությամբ...1891թ Նադյան մահանում է...
Կյանքի վերջում Դյուման խոստովանել է ընկերներին ,որ Նադյայի հետ ամուսնությունը իր ամենամեծ սխալն է եղել...Իսկ միակ ճշմարիտ սերը,որը նա զգացել է, եղել է պատանեկան սերը ... Հիասքանչ կուրտիզանուհին ...Իր Քամելիազարդ Տիկինը,որի մեջ ապրում էր անմեղ ու մաքուր հոգի...
Մոդիլիանի և Ժաննա
Ամեդեո Մոդիլիանի...Նրան կոչում էին անտուն թափառաշրջիկ...Շատերը դա «բարիք էին »համարում Մոդիլիանիի համար,քանզի այս աշխարհում « թևերը կապող » ոչինչ չուներ ,որն էլ տալիս էր ազատություն... արձակում էր նրա թևերը ստեղծագործական թռիչքի համար...Ամեդեոն բոհեմական կյանք էր վարում...խմում էր ,ծխում ...օգտագործում մեծ քանակությամբ կոկաին...Երբեմն հարբած վիճակում մերկ շրջում էր փողոցում...
Մոդիլիանին սիրում էր կանանց ...նրանք էլ նրան էին սիրում...հարյուրավոր ...հազարավոր կանայք են հայտնվել այս գեղեցիկ տղամարդու անկողնում...Շատերը նրա բնորդուհիներն էին...նկարվում էին մերկ...հաճախ սեանսը մի քանի անգամ ընդհատվում էր՝ «սիրով զբաղվելու համար» )))Մոդիլիանին սիրում էր հասարակ կանանց ...որոնք էլ շոյված նկարչի ուշադրությունից «հանձնվում էին» մեծ ուրախությամբ...
Այդուհանդերձ...Մոդիլիանին իր կյանքի ընթացքում սիրել է միայն երկու կանանց.Բեատրիս Հաստինգսին և Ժաննային...
Ժաննայի և գեղանկարչության ամբողջ պատմության մեջ ամենատարօրինակ նկարչի ՝Մոդիլիանիի սերը շատերն են համարել արատավոր...Նույնիսկ ֆրանսիական հանդուրժող հասարակությունը նրանց մասին վատ կարծիք ուներ...Սակայն Մոդիլիանիի ընկերները պնդում էին ,որ նա անկեղծորեն է սիրել երիտասարդ նկարչուհուն՝Ժաննային.. Նրանք հանդիպեցին քանդակագործ Խան Օրլոֆի ստուդիայում ,ուր Ժաննան հրավիրված էր որպես բնորդուհի ...Խարիզմատիկ Ամադեոն անջնջելի տպավորություն թողեց աղջկա վրա...Նրանք սկսեցին հանդիպել ...Նրանց հաճախ սկսեցին տեսնել միասին...Ժաննան հիացած էր Մոդիլիանիի աշխատանքներով ,որի ոճը մինչ այսօր մինչև վերջ ուսումնասիրված չէ...(նա իր արվեստում տարբեր ոճերի էլեմենտներ է միավորել ): Շուտով, չնայած ծնողների բողոքին՝ Ժաննան տեղափոխվեց Մոդիլիանիի մոտ...Հանուն նրա Ժաննան խաչ քաշեց իր կարիերայի վրա ...Չնայած, որ նա Ժաննային ծեծում էր...ստիպում խմել...դավաճանում էր նրա աչքի առաջ (հանճարների հարազատները անցնում են դժոխքի բոլոր շրջանները), այնուամենայնիվ նա սիրում էր Ժաննային ...սիրում էր իր ձևով...... սիրում էր նկարել Ժաննային...Սա սիրո յուրօրինակ խոստովանություն էր ...էլ ինչպես կարող էր նկարիչն արտահայտել իր սերը . Ժաննային նա նկարել է 50 անգամ ... Իսկ դա նշանակում է , որ իսկապես սիրել է նրան : Մոդիլիանիին հաջողվում էր ոչ միայն ճշգրտորեն պատկերել սիրած աղջկա արտաքինը,այլև ցույց տալ նրա բնավորությունն ու մտածելակերպը...1918թ ծնվում է նրանց աղջիկը...Մոդիլիանին խոստանում է ամուսնանալ ,բայց
նրանք այդպես էլ չեն ամուսնանում...Ինչու ՞ ...ոչ ոք չգիտի ,սակայն մի բան հստակ էր .նրանք ստեղծված էին մեկմեկու համար...
1920թ թոքախտից մեռնում է Մոդիլիանին ...Վշտից խելակորույս Ժաննան,որը հղիության 6-րդ ամսում էր ,իրեն դուրս է նետում 5-րդ հարկի պատուհանից...Ընտանիքը Մոդիլիաննին մեղադրեց աղջկա մահվան մեջ...Փարիզում խոսում էին այն մասին,որ , իբր, Մոդիլիանին մեռնելուց առաջ Ժաննային խնդրել է միանալ իրեն.«Որպեսզի կարողանամ իմ սիրած բնորդուհու հետ դրախտում լինել և նրա հետ միասին վայելել հավերժական երանությունը»:Միայն տաս տարի անց Ժաննա Էբյուտերնի հարազատները թույլատրեցին աղջկա աճյունը տեղափոխել ու ամփոփել նկարչի գերեզմանի կողքին ...
(())
Մոդիլիանիի ամեն մի նկար ասես պոկված էջ է իր սիրային օրագրից...
«Մերկ կինը բարձի վրա »
Նկար -մարտահրավեր ...մարտահրավեր տղամարդուն...Կինն ամեն ինչ ցույց է տալիս ,և հանդգնությամբ,արհամարհանքով ,առանց ամոթի կարծես ասում է ..))) տեսնել էիր ուզում անկուշտ տղամարդ ՝տես,կշտացիր ...)))»
Մոդիլյանի նկարների միակ ցուցահանդեսը տեղի է ունեցել 1917թ, Փարիզում ...սակայն առանձնապես հաջողություն չունեցավ... Ոստիկանապետը, տեսնելով մերկ կանանց նկարները, հրամայեց փակել ցուցահանդեսը...
Մոդիլիանին և Աննա Ախմատովան
Շարունակելի...
Մոդիլիանիի ամեն մի նկար ասես պոկված էջ է իր սիրային օրագրից...
«Մերկ կինը բարձի վրա »
Նկար -մարտահրավեր ...մարտահրավեր տղամարդուն...Կինն ամեն ինչ ցույց է տալիս ,և հանդգնությամբ,արհամարհանքով ,առանց ամոթի կարծես ասում է ..))) տեսնել էիր ուզում անկուշտ տղամարդ ՝տես,կշտացիր ...)))»
Մոդիլյանի նկարների միակ ցուցահանդեսը տեղի է ունեցել 1917թ, Փարիզում ...սակայն առանձնապես հաջողություն չունեցավ... Ոստիկանապետը, տեսնելով մերկ կանանց նկարները, հրամայեց փակել ցուցահանդեսը...
Մոդիլիանին և Աննա Ախմատովան
Շարունակելի...
«Միլիոն ալ կարմիր վարդեր...»
Նկ. Նիկո Պիրոսմանի «Մարգարիտա»
Շատ քչերը գիտեն ,որ Ալլա Պուգաչովայի «Миллион алых роз» հայտնի երգը հորինվածք չէ...Այդ իրադարձությունը տեղի է ունեցել վրաց ինքնուս նկարիչ Նիկո Պիրոսմանիի(Պիրոսմանաշվիլի) հետ...
Մոտավորապես 47 տարեկան հասակում նա սիրահարվում է ֆրանսիացի դերասանուհի Մարգարիտ դը Սեվրին,որը հյուրախաղերի էր եկել Թիֆլիս...
Ինչ ասես չարեց խեղճ նկարիչը դերասանուհու ուշադրությանն արժանանալու համար... սակայն դերասանուհին ոչ միայն ուշադրության , այլև մի հայացքի չարժանացրեց նրան...
Աղքատ արվեստագետը նկարեց նրա դիմանկարը.... հաճախ արցունքն աչքերին ծնկի էր իջնում դերասանուհու ոտնահետքերը համբուրելու համար...Ավա՜ղ...Նման երկրպագությունը դերասանուհու սրտովը չէր, և միայն էլ ավելի վանեց ու մեծացրեց հեռավորությունը նրանց միջև...Նկարչի սերը բեռ էր դերասանուհու համար...Նա չէր կարող հասկանալ ,թե ինչպես այդ տարիքով ,բայց անհերքելիորեն տաղանդավոր տղամարդը իրեն կուռք է դարձրել...Այնուհետև Նիկոն մի քանի սայլ ծաղիկներ գնեց...բոլոր գույների ու չափերի վարդեր ,մեխակներ,շուշաններ...,քաջվարդ...յասաման,կակաչներ ...և էլի ուրիշ գեղեցիկ ծաղիկներ...Նիկոն այդ չքնաղ գեղեցկությունը բերեց հյուրանոց ,որտեղ ապրում էր Մարգարիտան...և շաղ տվեց ծաղիկները փողոցում ...
Մի համբույր ...ընդամենը մեկ համբույր ...ահա այն ամենը,ինչ ստացավ նկարիչը ի պատասխան իր գեղեցիկ արարքի...Դերասանուհին մեկնեց ...և այլևս երբեք նրանք չհանդիպեցին...
Ինը տարի անց ,1918թ Նիկոն մահացավ սովից...ծայրահեղ աղքատության մեջ...
Միխայիլ Ռոմանովի և Նատալիա Բրասովայի սիրո պատմությունը զարմանալի է ու շատ տխուր...
Սակայն նրանք ճանաչեցին ճշմարիտ զգազմունքը ,որը, հաղթահարելով ամեն խոչընդոտ ,փոխեց նրանց ճակատագիրը և զգալիորեն կարող էր փոխել նաև ռուսական պատմության ընթացքը...
Մեծ իշխան Միխայիլ Ալեքսանդրովիչը Ալեքսանդր 3-րդի կայսեր կրտսեր որդին էր..
Միխայիլ Ալեքսանդրովիչը շատ բարեսիրտ էր ,իսկ շփման մեջ ՝հասարակ ու պարզ ...Խուսափում էր արարողություններից ...Չէր սիրում շքեղ տոնակատարություններ...Մեծ ուրախությամբ ու հաճույքով էր ժամանակը անցկացնում գյուղի տղաների հետ ...նրանց հետ ձնկնորսության էր գնում կամ թափառում անտառում...
Միխայիլ Ալեքսանդրովիչը ստանում է փայլուն կրթություն...Քսան տարեկանում նա արդեն տիրապետում էր մի քանի օտար լեզվի ,«գլուխ էր հանում» բնական գիտություններից,սիրում էր արվեստ ,երաժշտություն...
23 տարեկան էր...Ծնողների համար անսպասելի նա սիրահարվեց քրոջ երիտասարդ ու հմայիչ ֆրյլինին ,որի հետ միանգամից ցանկացավ ամուսնանալ...Նրա որոշումը մեծ զայրույթ առաջացրեց ծնողների մոտ ,և նրանք անմիջապես հեռացրին աղջկան պալատից,իսկ որդուն ուղարկեցին Գատչինա ,որտեղ նա ռազմական հարցերով պիտի զբաղվեր...
Այդ ժամանակից երիտասարդ իշխանը կանանց վերաբերվում էր մեծ զգուշավորությամբ ու կասկածանքով...
Նատալիա Բրասովան Շերեմետևների տոհմից էր...Հայրը փաստաբան էր ...Շատ էր սիրում աղջկան ... Նատալիան ստացել էր հրաշալի կրթություն...Ծանոթ էր աշխարհիկ նիստուկացին,շարուձևին...Հայրը նրան վաղ տարիքից թույլ էր տալիս մնալ հյուրասենյակում ,երբ նրանց այցելում էին արվեստի ու այլ բնագավառների ճանաչված մարդիկ...
Նատալյան խորաթափանց էր, համարձակ ,ինքնավստահ ...Շատ հմայիչ էր,փայլուն ընդունակություններ և սուր լեզու ուներ...
Ու հանկարծ մի օր այդ խելացի աղջիկը որոշեց իրեն դուր եկած հարուստին՝ Սերգեյ Մամոնտովին ,որն այդ ժամանակ Մեծ թատրոնի դիրիժորն էր ,դարձնել իր ամուսինը ...Դա նրա համար մեծ դժվարություն չէր....Սակայն առաջին ամուսնությունը չբերեց նրան սպասված երջանկություն...
Ամուսինը ,չնայած որ մեծահոգի էր,սակայն քիչ էր հետաքրքրվում կնոջով՝ նախընտրելով ողջ ժամանակը տրամադրել երաժշտությանն ու ամիսներով մեկնել արտասահմանյան հյուրախաղերի...
Նրանք բաժանվում են...Նատալիան հանդիպում է զինվորական Ալեքսեյ Վուլֆերտին...Ամուսնանում են...ու կրկին մեծ հիասթափություն...
Նատալիայի և Միխայիլ Ալեքսանդրովիչի հանդիպումը տեղի ունեցավ 1908թ ,Գատչինայում՝ պարահանդեսի ժամանակ...Այդ երեկույթի ժամանակ զինվորականի կինը ամենահմայիչն էր ...Նրա մասին Ֆրանսիայի դեսպանն ասել է .«Նրան նայելը մեծ հաճույք է...նրա մաքուր ,ազնվական դեմքը հիասքանչ է «կերտված» ...Նա ունի լուսավոր, թավշյա աչքեր...Շարժումները հեզաճկուն են ,նազանի...նրբագեղ»:
Նկատելով երիտասարդ, գեղեցիկ կնոջը՝ Միխայիլ Ալեքսանդրովիչը մի քանի անգամ հրավիրեց պարի,որն առաջացրեց կայսերական ընտանիքի վրդովմունքը...Պարել ամուսնացած մի կնոջ հետ արքայական ընտանիքի անդամի համար անթույլատրելի էր...
Արհամարհելով պայմանականությունները՝ 32-ամյա իշխանն այդ երեկո ոչ միայն պարի հրավիրեց երիտասարդ կնոջը,այլև չէր հեռանում նրանից ոչ մի քայլ,իսկ երեկոյի ավարտին բռնեց նրա ձեռքն ու դուրս բերեց դահլիճից...Պարահանդեսում նրանք այլևս չհայտնվեցին...
Նատալյա Բրասովան թագավորի կրտսեր եղբոր հմայքի առջև անդրդվելի չմնաց ...Միխայիլ Ալեքսանդրովիչը համբերատար,փափուկ ու բարի մարդ էր...Գիշերը նրանք անցկացրին պալատական այգում զբոսնելով..Իշխանը խնդրեց նոր հանդիպում...Նատալիան պարզ հասկացնել տվեց,որ մտադիր չէ դառնալ սիրուհի կամ սիրեկանի հաշվին ապրող կին ,որ միայն լուրջ առաջարկ կընդունի...
Միխայիլ Ռոմանովիչը, չցանկանալով հետաձգել Նիկոլայ 2-ի հետ լուրջ խոսակցությունը , գնաց նրա մոտ խնդրանքով,որ օրհնի իր ամուսնությունը սիրած կնոջ հետ...
Նիկոլայ 2-ը, լսելով եղբոր խնդրանքը ,բարկացավ և շտապեց ուղարկել նրան Օռյոլ՝ հեռու այդ «խորամանկ ու չար սատանայից»:Նատալիան, չնայած հասարակության մեջ բռնկված սկանդալին ,վերցրեց իր փոքրիկ աղջկան ու գնաց սիրելիի հետևից...
« Խեղճ Միշա ...ակնհայտ է , խելքը թռցրել է ,-գրում է Նիկոլայը մորը,-նա մտածում և վարվում է այնպես,ինչպես այդ կինն է հրամայում... նրա մասին զզվելի է խոսելը»:
Սիրահարները որոշեցին մեկնել արտասահման ու այնտեղ ամուսնանալ...Թագավորը ակնդետ հետևում էր կրտսեր եղբոր սիրավեպի զարգացմանն ու սպառնում նրան բերդ նետել ,եթե նա խախտի բարձրագույն արգելքն ու Նատալիային իր կինը դարձնի...
Երկու տարի անց սիրահարները որդի ունեցան ,որին անվանեցին Գեորգի...Այդ ընթացքում Բրասովան ամուսնալուծվեց և վերջապես ցանկալի ազատություն ստացավ...
1912թ սիրահարները որոշեցին հեռանալ Ռուսաստանից ...Այդ մասին Միխայիլը հայտնեց եղբորը...Նիկոլայ 2-րդը, կասկածելով ,որ ինչ-որ բան կարգին չէ, հրամայեց մի քանի գործակալի հետևել նրանց ու եթե հանկարծ նկատեին նրանց որևէ ուղղափառ եկեղեցու մոտ,ապա անպայման կալանեին ու վերադարձնեին Ռուսաստան...
Միխայիլն ու Նատալիան գործում էին զգուշորեն ու խորամանկ...Նրանք մինչև Գերմանիա հասան միասին ,այնուհետև բաժանվեցին ու առանձին-առանձին մեկնեցին Վիեննա,որտեղ էլ պսակվեցին մի ուղղափառ եկեղեցում...Եկեղեցական գրքում գրանցեցին Նատալիային որպես «արիստոկրատ Բրասովա»:Ահա,այսպես այդ արտառոց կինը դարձավ կայսերական ընտանիքի մորգանատիկ կինը...
Նույն օրը Միխայիլ Ալեքսանդրովիչը հեռագրեց եղբորը կատարվածի մասին...Զայրացած Նիկոլայ 2-ը հրամայեց եղբորը այլևս երբեք չհայտնվել Ռուսաստանում...Միխայիլը այնքան էլ չվշտացավ դրանից...
Երկու տարի անց Նիկոլայ 2-ը ներեց եղբորը ,վերադարձրեց բոլոր տիտղոսները ...Նրանք վերադարձան Ռուսաստան...
Երեք տարի անց տեղի ունեցավ փետրվարյան հեղափոխությունը...Թագավորը հրաժարվեց գահից...Ժամանակավոր կառավարությունը հրավիրեց մայրաքաղաք Միխայիլ Ալեքսանդրովիչին, որպեսզի նրան թագադրեն ,սակայն եղբոր նման մեծ իշխանն էլ հրաժարվեց գահից...
Մինչև ամառ ամուսիններն ապրում էին բոլովին առանձնացած...Նրանց բազմիցս առաջարկեցին փախչել արտասահման...Միխայիլը հրաժարվում էր...Մի քանի շաբաթ անց մեծ իշխանին ձերբակալեցին և աքսորեցին Պերմ...Նատալիան որոշ հարցեր լուծելուց հետո պիտի գնար ամուսնու հետևից ...Նա գրում է ամուսնուն.«Այնպես ծանր է սրտումս...մտահոգված եմ...մահվան մասին մտքերը մի րոպե չեն լքում ինձ...»: Միխայիլը պատասխանում է.«Սիրելի Նատալիա,սրտանց շնորհակալ եմ քեզ նամակի համար...դեպքերը զարգանում են սարսափելի արագությամբ...ահավոր տխուր եմ,որ միասին չենք ...սիրում եմ քեզ ամբողջ հոգով ... Թող պահպանի քեզ Ատված,իմ քնքուշ Նատաշա... ամբողջովին Քո՝Միշա»:
Որոշ ժամանակ անց Բրասովան եկավ Պերմ,սակայն ամուսնուն չգտավ...Պատասխանեցին նրան ,որ անհայտ է նրա գտնվելու վայրը...Ամուսինը հանկարծակի անհետացել է...
Մոլորված Նատալիան վերադարձավ Պետերբուրգ ....Գնաց ЧК, որպեսզի ամուսնու մասին որևէ բան իմանա...նրան ձերբակալեցին...Տաս ամիս Բրասովան անցկացրեց բանտախցում...Սակայն այդ խելացի ու խորամանկ կինը ,ձևանալով հիվանդ ,ընկավ բանտային հիվանդանոց որտեղից էլ նրան հաջողվեց փախչել...
Նա երկար դեգերումներից հետո հաստատվեց Ֆրանսիայում ... Նատալիան սպասում էր ,որ ինչպես պայմանավորվել էին սիրելի ամուսնու հետ , մի օր անպայման կհանդիպեն Ֆրանսիայում...Նա հավատում էր ,որ իր սիրելի ամուսինը կենդանի է...
Անցան տարիներ...1934թ Ռուսաստանում լույս տեսած Ն.Բիկովի «Ռոմանովների վերջին օրերը» գրքի էջերից Բրասովան իմացավ ,որ Միխայիլ Ալեքսանդրովիչին դեռ այն ժամանակ ,այն սարսափելի հեղափոխական օրերին գնդակահարել են Պերմի անտառներում...
Նա այլևս չսպասեց........
Նատալիա Բրասովան մահացավ 1952թ...Անտունների ու աղքատների կացարանում...
Երբ մուրացկանի տեսքով այդ կնոջը խնդրում էին հայտնել անունը ,նա ներկայանում է որպես իշխանուհի Նատալիա Բրասովա՝ ռուս Մեծ Իշխան Միխայիլի կինը...Նրան չէին հավատում...
1990թ Ամերիկայում լույս տեսավ գիրք Միխայիլ Ռոմանովի և Նատալիա Բրասովայի սիրո մասին ...Ամերիկացիների մոտ այն մեծ ճանաչում ստացավ ,իսկ նրանց հայրենիքում շատ քչերը գիտեին այդ սիրո պատմության մասին....
Վիկտոր Հյուգո և Ջուլիետտա Դրուե
Ֆրանսիացի գրող,բանաստեղծ,դրամատուրգ Վիկտոր Հյուգոյի և այն արտասովոր կնոջ ,ով իր կյանքը զոհաբերեց հանուն սիրելիի ,Սիրո Պատմությունը մինչ այսօր հուզում է բոլոր նրանց սրտերը ,ովքեր երբևիցե լսել են,կարդացել այդ հրաշալի սիրավեպի մասին:
Ֆրանսիայի ազգային հպարտություն, աշխարհին հայտնի «Փարիզի աստվածամոր տաճարը» , «Թշվառներ» ...գրքերի հեղինակ Վիկտոր Հյուգոն ծնվել է 1802թ ,Բեզանսոնում: Տղայի դաստիարակությամբ հիմնականում մայրն է զբաղվել,որը շատ ուժեղ բնավորությամբ ու կամային հատկանաշիերով մի տիրական կին էր:Նա սահամանափակում,կասեցնում էր որդու ցանկացած ազատություն: Երբ Վիկտորն առաջին անգամ սիրահարվեց հմայիչ ու գեղեցկադեմ Ադել Ֆուշեին ,մայրը կտրականապես արգելեց որդուն պահպանել նրա հետ որևէ հարաբերություն:
Երբ ապագա վիպասանի 16-ը դեռ չէր բոլորել,ամուսնալուծվում են ծնողները ,իսկ երեք տարի անց մահանում է մայրը...Ահա,հենց այդ ժամանակ էլ, տեսնելով որդու տառապանքներն ու չցանականլով այլևս ցավ պատճառել ՝ հայրը թույլ է տալիս վերսկսել հանդիպումները սիրած աղջկա հետ :Վիկտորն այդ ժամանակ լրջորեն տարված էր պոեզիայով:Նրա բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն ջերմորեն ընդվունց Լյուդովիկոս 18-րդ թագավորի կողմից և նա երիտասարդ բանաստեղծին թոշակ նշանակեց ՝տարեկան 1200 ֆրանկ :Այդ գումարով Ադելն ու Վիկտորը ամուսնացան...Բարեկեցիկ ընտանեկան կյանք...հինգ երեխաներ...սիրող կին...անուն,հարգանք,ճանաչում,հարստություն ...Այս ամենը տասնմեկ տարի երջանիկ դարձրին Հյուգոյին ու կշարունակվեր այդպես երկար տարիներ,եթե չլիներ այն դեպքը,որը տակնուվրա արեց գրողի կյանքը,փոխեց այն ամբողջությամբ ,ամաչկոտ ու երկչոտ երիտասարդին՝ վերածելով ինքնավստահ ու համարձակ տղամարդու:
Դա տեղի ունեցավ 1833թ,երբ Հյուգոյի խաղաղ կյանք փոթորկի նման ներխուժեց Նա ՝ երիտասարդ դերասանուհին,Փարիզի ամենագեղեցիկ և փայլուն կանանցից մեկը...
Ջուլիետտա Դրուեն երիտասարդ գրողի սրտում մի այնպիսի Սեր հրդեհեց ,որն անգամ չէր պատկերացրել,որի մասին նա նույնիսկ չէր էլ ենթադրել անփորձ ու սիրո հարցերում անտարբեր Ադելի հետ անցկացրած համատեղ կյանքի բոլոր տարիներին...
Նրանց հարաբերությունները շարունակվեցին շատ երկար. հիսուն տարի...Եվ ոչինչ չէր կարող խաթարել նրանց հիասքանչ սիրավեպը...անչափ գեղեցիկ պատմությունը Սիրո, որտեղ շատ էր ուրախությունը, վիշտն ու երջանկությունը,վերելքներն ու անկումները...հուսահատությունը,արցունքներն ու քմահաճ բախտի ընծաները...
Հյուգոն օրինական կնոջ հանդեպ իր դավաճանությունը արդարացնում էր նրանով , թե ,իբր , Ադելն էլ հավատարիմ չի եղել նրան ,և շշուկներ էին պտտվում ,որ Ադելը լրջորեն սիրահարված է երիտասարդ գրող Սենտ Բյովին,որը, ընդ որում, ամուսնու ընկերն էր
(արդյոք այդ հարաբերությունները դուրս են եկել պլատոնական սիրո շրջանակներից ? .մինչ այսօր անհայտն է)
Գրողն ու երիտասարդ դերասանուհին հանդիպեցին Փարիզի թատրոններից մեկում ,ուր Ջուլիետտային հատկացված էր մի փոքրիկ,սակայն բավականին վառ դերակատարում:Գեղեցիկ,տաքարյուն,հմայիչ դերասանուհին չէր կարող աննկատ մնալ:Իսկ նրա ժպիտը միանգամայն խենթացնող էր...Մադեմուազել Դրուեն խելացի էր ,ազատամիտ ,անկախ...Վաղուց արդեն փորձառու էր սիրո մեջ...Հասցրել էր ունենալ բազում սիրեկաններ ,որոնց հաշվին էլ ապրում էր շքեղության մեջ:Նա պաշտում էր ճոխ զգեստներ,ոսկեղեն ,ռեստորաններ,աշխարհիկ երեկոներ...Այդուհանդերձ ,Ջուլիետտան երբեք չէր թաքցնում իր հասարակ ծագումն ու ապացուցում էր,որ յուրաքանչյուր աղքատ աղջիկ իրավունք ունի հասնելու այն ամենին ,ինչին որ ինքն է ցանկանում և լինելու ոչ պակաս կրթված ,քան հարուստ ,աշխարհիկ տիկնայք...
Իրենց հանդիպման օրը Հյուգոն հիշելու է ընդմիշտ...Շատ տարիներ անց նա խոստովանում է իր սիրելիին.«Ես երկու ծննդյան օր ունեմ...Երկուսն էլ փետրվարին ...Առաջին անգամ լույս աշխարհ գալով՝ հայտնվեցի մորս ձեռքերին... Քո սիրո շնորհիվ երկրորդ անգամ վերածնվեցի քո գրկում (ա՜խ,ինչպիսի խոսքեր»)) ... դա տեղի ունեցավ 16.02.1833թ»:
Բազմաթիվ տղամարդկանց «ճանաչած...ճաշակած » ,Սիրո մեջ հմտացած,փորձառու կուրտիզանուհու և սիրուհու համբավ ունեցող Ջուլիետտան հասկացավ ,որ ճշմարիտ Սերն է այցելել իրեն....Նա սիրեց ...Ու այնքան ուժեղ,որ այլևս նրան որևէ բան չէր հետաքրքրում...Նրան հարկավոր էր միայն նա՝ «Իր սիրելի Վիկտորը»: Նա տիրացավ Հյուգոյի սրտին,սովորեցրեց այդ ժամանակ դեռ երկչոտ ու անվճռական «մաքրակենցաղին»))) , թե ինչ է իսկական Սերն ու Կիրքը...
Մի քանի ամիս անց դերասանուհին անկեղծորեն խոստովանում է Վիկտորին.«Ես զգում եմ հրեշավոր քաղց քո մարմնի հանդեպ և խորհուրդ եմ տալիս պաշտպանվել իմ ահավոր սիրուց ...»:
Շատ շուտով նրանց սիրավեպի մասին սկսեց խոսել ամբողջ Փարիզը....Ընկերները փորձում էին համոզել Վիկտորին խզելու կապերը թեթևաբարո դերասանուհու հետ,սակայն Հյուգոն պատասխանում էր ժպիտով .« Ես հիմա ավելի լավն եմ դարձել ,քան այն ժամանակ,երբ դեռ «անապական էի»:
Նա իր հմայիչ գեղեցկուհուն թողնելու մասին չէր էլ մտածում ....
Ջուլիետտա Դրուեն, զոհաբերելով իր կարիերան, հեռացավ բեմից ,մոռացավ բազմաթիվ երկրպագուների մասին և առանձնացավ Սենտ Անաստազ փողոցում գտնվող մի փոքրիկ տնակում ,որպեսզի այսուհետ իր կյանքը նվիրաբերի միայն սիրելիին...Նա դարձավ գրողի ստվերը,նրա պահապան հրեշտակը....իր տիրոջ բոլոր հրամանները կատարող ստրկուհի ... Ու երբ Հյուգոյին վտարեցին Ֆրանսիայից Գերնսի կղզի ոչ թե կինը ,այլ հավատարիմ սիրուհին լուռ հետևեց նրան աքսորում...
Սիրահարված Հյուգոն, տառապելով խանդից, հաճախ վերածվում էր անզուսպ բռնակալի... Նա թույլ չէր տալիս սիրուհուն առանց ուղեկցությամբ դուրս գալ տանից,ստիպում էր նրան նստել տանն ու սպասել իր վերադարձին...Հաճախ այդ սպասումը տևում էր մի քանի օր,սակայն Ջուլիետտան հնազանդորեն հետևում էր Վիկտորի բոլոր ցուցումներին...Նա սպասում էր ու ներում...Նա նույնիսկ ներեց գրողի կարճ ,սակայն կրքոտ սիրավեպը մի երիտասարդ ազնվական կնոջ հետ:
Ասես քավելով իր անկարգ անցյալի մեղքերն ու սխալները՝ դերասանուհին ներում էր,համբերում ու շարունակում սիրել իր սիրեցյալին ...«Տեսնել քեզ՝ նշանակում է ապրել...լսել քեզ՝նշանակում է մտածել...համբուրել քեզ՝նշանակում է բարձրանալ երկինք»:
Նրանց նամակագրությունը մի զարմանալի պատմություն է ... 15000 նամակ Հյուգոն է գրել,իսկ Ջուլիետտան՝17000 .... Նամակներ ,որոնք ապշեցնում են իրենց քնքշությամբ,հուզականությամբ և գեթ մեկ ակնթարթ չընդհատվող սիրով...
«Դու ,միայն դու կարող ես որոշել իմ կյանքի կամ մահվան ճակատագիրը»,-գրում էր Հյուգոն...
-Սիրի՛ր ինձ ու ջնջի՛ր քո սրտից այն ,ինչ կապված չէ սիրո հետ,որպեսզի նա դառնա այնպիսին ,ինչպիսին իմնն է..: «Դու ոչ միայն արևային սպեկտոր ես յոթ պայծառ ճառագայթներով,-պատասխանում էր նրան Ջուլիետտան,-դու ինքնին Արև ես ՝ջերմացնող , լուսավորող և կյանքը վերածնող:Այդ ամենը դու՛ ես,իսկ ես հնազանդ մի կին ,որը պաշտում է քեզ»:
Հյուգոյի «Մթնշաղի երգեր» հավաքածուն ամբողջովին նվիրված էր Ջուլիետտային...Գրողը բազմիցս է խոստովանել,որ իր սերն ամենակարևորն է աշխարհում... Նա իր սիրուհուն անվանում էր«ճշմարիտ կին» և շարունակում էր նրա հանդեպ տածել ամենաքնքուշ զգացմունքները...
Լինելով երիտասարդ կյանքում խստակեցության կողմնակից (պուրիտան՝մաքրակեցություն,խստակեցության կողմնակից), համեստ,լավ դաստիարակված ,ծեր հասակում Հյուգոն ամբողջովին տրվեց կրքոտ սիրուն ... Ինքնավստահ,սնապարծ,համարելով իրեն հավասարը չունեցող դոնժուան՝ Հյուգոն հաճախ էր բուռն գիշերներ անցկացնում այլ կանանց հետ :Մի անգամ Ջուլիետտան հաշվել էր ,որ մի տարվա ընթացքում նա 200 սիրուհի է ունեցել....
1868թ ,Հյուգոյի օրինական կնոջ մահից հետո Ջուլիետտան տեղափոխվեց նրա տուն,որպեսզի այլևս երբեք չբաժանվի նրանից ...Այդ օրվանից նրանք ապրեցին միասին:
1883թ հունվարի 1-ին Ջուլիետտան գրում է.«Պաշտելիս...չգիտեմ ,թե ուր կլինեմ հաջորդ տավա այս օրը....սակայն ես երջանիկ եմ...Ես սիրում եմ քեզ»:
Վեց ամիս անց Ջուլիետտան մահանում է քաղցկեղից՝ թողնելով իր պաշտելի Վիկտորին միայնակ....
Հուսահատությունից Հյուգոն նույնիսկ չկարողացավ ներկա գտնվել հուղարկավորությանը...Կյանքն իմաստազրկվեց...............
.......Հյուգոյի սիրելի դուստրը ինքնասպան եղավ (խեղդվեց Սենայում...):Կրտսեր աղջիկը ավարտեց կյանքը հոգեբուժարանում...Մահացան երկու որդիները...հեռացան նրա կյանքից կինն ու սիրելի Ջուլիետտան ....
Փառապանված հանճարը մնաց միայնակ....
Նա հեռացավ կյանքից մայիսի 22-ին,1885թ...
Հավատարիմ ընկերուհուն ,ի նշան երախտագիտության, նա նվիրել էր իր նկարը,որի հակառակ կողմում գրված էր.«50 տարի սիրով... լավագույնը ամուսնություններից...»
Կանանց հանդեպ «թուլությունը» նա ժառանգել էր
հորից,որը շատ կրքոտ էր,ջերմ ու զգայական և երբեք բաց չէր թողնում գեղեցիկ կանանց հետ «գեղեցիկ ժամանակ անցկացնելու» առիթը ...
Փոքրիկ Գին տասնմեկ տարեկան էր ,երբ բաժանվեցին
ծնողները...Ծնողերի բաժանումը անտանելի ցավոտ էր նրա համար...
Ապագա գրողը ,որպեսզի փարատի զգացական ցավը, սկսեց հետաքրքրվել կանանցով,որոնք նրան թվում էին անառիկ ու արգելված...Մայրը պնդում էր ,որ որդին մինչև տասնվեց տարեկանը ողջամիտ էր...Բայց մի անգամ «ճաշակելով կնոջ սերը...մարմնական սերը» ,նրան այլևս ոչինչ չէր հետաքրքրում...Ընկերները նրան անվանում էին «երիտասարդ ցլիկ»...Այս մականվամբ նա հպարտանում էր...»))
«Հավատարմություն...հետևողականություն...Ի՜նչ անհեթեթություն...Ինձ ոչ-ոք հակառակը չի համոզի. երկու կինն ավելի լավ է մեկից,երեքը՝ երկուսից...Իսկ տասը՝ լավ է երեքից...»: Նրա կյանքի նպատակը դարձան հասուն տիկնայք ,անմեղ գեղեցկուհիներն ու թեթևաբարո կանայք...Նրանք շատ էին...անթիվ...անհամար...Հաճախ էր փոխում ընկերուհիներին ...Նա իր վեպերից մեկում գրում է.«Ես կցանկանայի ունենալ հազար ձեռք,հազար շուրթեր ,որպեսզի հնարավորություն ունենայի միաժամանակ գրկելու կանանց մի «ողջ ամբոխ »,այդ հմայիչ ու անհասկանալի էակներին»:
...Մի երեկո դեռահաս Գին հանդիպեց մի գեղեցիկ ֆրանսուհու... Գերվեց նրա հրապույրներով ...Տղան ցանկանում էր տիրել նրան ...Նրա աչքերն էին ասում այդ մասին...Նա Ֆաննիին նվիրեց իր բանաստեղծություններից մեկը ....Իսկ երեկոյան ,սրտի մեջ փայփայելով նրան տիրանալու թաքուն հույսը, այցելեց այդ կնոջը...Հայտնվելով այգում՝ նա լսեց ծիծաղի որոտ...Սառեց սարսափից...Կինը ընկերների մոտ ծաղրանքով կարդում էր իր նվիրած բանաստեղծությունը ...Նման ծաղրանք նա այլևս թույլ չտվեց որևէ կնոջ...
Նրա կյանքում շատ կանայք կային...Նրան ձանձրացնում էր մշտապես հաղորդակցվել ու ինտիմ հարաբերությունների մեջ լինել միևնույն կնոջ հետ.«Ես զգում եմ,որ չեմ կարող սիրել մի կնոջ,որովհետև ինձ չափազանց դուր են գալիս մնացածները»:
Քսան տարեկանում Գի դե Մոպասանն իմանում է սարսափելի լուրը...Նա հիվանդ է.......Մեծագույն դոնժուանն այնքան տրվեց անառակությանը,որ քսան տարեկանում հիվանդացավ սիֆիլիսով... Չնայած նա ասում էր ,որ բուժվել է,սակայն դա այդպես չէր...Սարսափելի հիվանդությունը,որն այն ժամանակ անբուժելի էր,քայքայեց նրա առողջությունը....(նույն հիվանդությամբ տառապել են նաև Դոդեն,Մալլարմեն,Թուլուզ-Լոթրեկը,Գոգենը,Բոդլերը...և այլ մեծեր):
Մոպասանը շարունակում էր վայելել կյանքը... Երեսուներկու տարեկանում հանդիպեց Էրմինային,որը շատ արագ գրավեց գրողի սիրտը...Նա իր ողջ ժամանակն անցկացնում էր այդ նազելի,էլեգանտ շիկահերի հետ...Նրանց հանդիպումները,որոնք տևեցին երեք տարի ,պլատոնական էին...Ընկերությունից բացի Էրմինան այլ բանի մասին մտածել անգամ չէր ցանկանում...Նա ամուսնացած էր և պահպանում էր հավատարմությունը ամուսնու հանդեպ...Իսկ Մոպասանը ցանկանում էր այդ կնոջը...Գնալով ավելի ու ավելի շատ....Եվ նա այնքան համառ գտնվեց,որ Էրմինան վերջապես տրվեց նրան...Այնպես սիրահարվեց խեղճ կինը ,որ նույնիսկ մոռացավ բարքերի,բարոյականության ու պատվի մասին...Խախտեց ամուսնու հանդեպ հավատարմությունը...Իսկ Գին ստանալով այն ,ինչ ուզում էր,հանկարծ հասկացավ,որ Էրմինան այլևս նրան հարկավոր չէ.«Ամեն հաղթանակ կնոջ հանդեպ,- խոստովանել է գրողը,-ևս մեկ անգամ ապացուցում է մեզ ,որ մեր գրկի մեջ նրանք բոլորն էլ նույնն են»:Մոպասանը դադարեց սիրել հմայիչ Էրմինային նույն թեթևությամբ,ինչպիսին մի ժամանակ սիրահարվել էր...Մի կարճ նամակով նա «հազար ներողություն» հայտնեց խեղճ կնոջն ու մի արտահայտությամբ ընդգծեց իր օտարացումը.«Համբուրում եմ Ձեր ձեռքերը,իմ սիրելի բարեկամ»:
Այս ամենից հետո նա գրեց «Մեր սիրտը» վեպը...
Նա հաճախ էր իրեն նույնացնում իր հերոսի հետ.«Սիրելի բարեկամը» ես եմ ,-ասում էր նա...»: Իր վեպի նախաբանում գրել էր.«Ես զարմանում եմ այն բանին ,թե ինչպես սերը կարող է լինել տղամարդու համար ինչ-որ բան,ավելին , քան պարզ զվարճանքը,որը շատ հեշտությամբ կարելի է բազմազան դարձնել...»:
Կյանքի վերջում Գի դը Մոպասանը անխղճաբար խոստովանել է.«Ես երբեք որևէ կնոջ չեմ սիրել...»:Թերևս դա ճիշտ էր...Ողջ կյանքի ընթացքում նա սպասել է իդեալական կնոջ...Կատարելության,որին այդպես էլ չհանդիպեց ...«Անծանոթուհին» մնաց իր սրտում ՝ այդպես էլ չդառնալով իրականություն.... «Ես սիրում եմ միայն մի կնոջ...միակին. Անծանոթուհուն...Երկար սպասվածին...Ցանկալիին,նրան ,որը կտիրի իմ սրտին ,երբ դեռ անտեսանելի է աչքիս,որին իմ երազներում կշնորհեմ կատարելությամբ»:
35 տարեկանից հիվանդությունն սկսեց իրեն զգացնել տալ...Բարդացավ...Չնայած նա պնդում էր,որ ազատվել է այդ սարսափելի հիվանդությունից,սակայն հենց այն էլ դարձավ նրա մահվան պատճառը ...Իսկ մինչև մեռնելը դժոխքի միջով անցավ ...Կուրություն...հոգեկան խանգարում .... (Մեծ էր անառակ սիրո գինն ու վճարը)
Նա վախճանվեց 1893թ.... Հոգեբուժարանում
Մեռնելուց առաջ բացականչել է.«Օ՜, խավա՜ր..խավա՜ր...»
Գի դը Մոպասան...Ֆրանսիացի գրող... հայտնի աշխարհին իր համարձակ,անսովոր,նորարարական ստեղծագործություններով ,որի էսթետիկ սկզբունքներն էին
-ռոմանտիզմի (իր բոլոր գերմարդկային,պոետիկ հայացքներով ) մերժում և օբյեկտիվ ռեալիզմի փնտրտուք...Ռեալիզմը նրա անձնական աշխարհայցքն էր...
Հ.Գ.Ցանկության դեպքում կարող եք դիտել Bel Ami (2012) «Милый друг» ոչ այնքան վատ ֆիլմը...գլխավոր դերերում՝ Ումա Տուրմա և Ռոբերտ Պատտինսոն
Բայց ավելի լավ է գիրքը կարդաք ...)))
Նապոլեոն և Ժոզեֆինա
Չեմ կարող հասկանալ,թե ինչպես եմ ապրել առանց քեզ .....
«Ես սիրում եմ քեզ...
Ամեն գիշեր մտովի գրկում եմ քեզ...շոյում քո մետաքսե կուրծքը...ավելի ներքև...գրկում եմ քեզ ամբողջովին.....
Ես առանց քեզ ոչինչ եմ .....Չեմ կարող հասկանալ,թե ինչպես եմ ապրել առանց քեզ ...
Իմ բոլոր մտքերը գամված են քո ննջասենյակին...քո անկողնուն...քո սրտին...
Հազար համբույր քո աչքերին,քո շուրթերին...քո լեզվին...աշխարհի ամենալավ քո փոքրիկ .....
Օ՜հ, հիշում ես այն քաղցր երազը,երբ ես նետում էի քո գուլպաները,քո մետաքսներն ու սեղմում քեզ այնպես ,որ դու ամբողջովին հայտնվում էիր իմ սրտում...Օ՜հ,ինչու բնությունը չի ստեղծել նման հնարավորություն...Ինչ հրաշալի կլիներ...»:
Այն ժամանակ ,երբ Բոնապարտը, շուռումուռ գալով անկողնում, երազում էր կնոջ մասին,հիշում նրա հետ անցկացրած բուռն գիշերները,Ժոզեֆինան իր ատլասե մարմինը տալիս էր բոլոր երիտասարդներին,ովքեր այդ մասին քաղաքավարի խնդրում էին նրան...))))
Այս խելահեղ,կրքոտ սիրային նամակները Ժոզեֆինայի վրա չէին թողնում այն ազդեցությունը,ինչ ակնկալում էր Նապոլեոնը....Ստանալով հերթական նամակը՝ նա ծիծաղում էր.
-Հրաշալի է... և ինչ ծիծաղելի է այդ Բոնապարտը....,- ասելով նետվում էր հերթական կրքոտ ու տաքարյուն սիրեկանի գիրկը...Նա չէր զգում այդ բացառիկ մարդու հանդեպ նույն սերը ,ինչ ներշնչել էր նրան,բայց ,իհարկե, հպարտանում էր նրանով ,որ Նապոլեոնը իր փառքի չափ սիրում է նրան:
Նա վայելում էր Բոնապարտի օրեցօր աճող փառքը...
Բոնապարտը սիրում էր խելահեղ սիրով .«....մի անգամ՝ երկար բացակայությունից հետո ,այլևս չկարողանալով« իշխել » իր վրա ՝ նա բռնեց կնոջ ձեռքն ու տարավ ննջասենյակ...
Հանվելով խեղդվողին փրկող մարդու արագությամբ ՝ նա նետվեց Ժոզեֆինայի վրա ....անասելի արագությամբ նրա վրայից թռչում էր հագուստը,կիսաշջազգեստները...կորսետը...ծվենների վերածվող ժանյակները...վերջապես պոկոտվեցին վերջին թելերն ու ,ահա ,սիրավառ, այրող համբույրով ձուլվեց նրա« փոքրիկ ,էլաստիկ կրծքին»,որի մասին երազում էր շաբաթներ շարունակ...
Երբ երիտասարդ կինը մնաց առանց հագուստի,նա բարձրացրեց նրան ձեռքերի վրա ու դրեց անկողնուն ...» .....և ապացուցեց,որ ամենուր է նա գերագույն և գլխավոր հրամանատար...))))
Երկու օր նրանք դուրս չեկան ննջասենյակից...
Այսպիսի խելահեղ գիշերներից հետո,երբ Նապոլոնը մեկնեց ռազմական արշավի ,Ժոզեֆինան դեռևս «տաք» ամուսնական անկողին հրավիրեց Իպոլիտին՝ հերթական սիրեկանին....
Հոգնած ու հիասթափված Ժոզեֆինայի բազում անհավատարմություններից՝ Նապոլեոնը վերջնականապես որոշեց բաժանվել...
«Որպեսզի Նապոլեոնը որոշեր վերջ դնել իրենց հարաբերություններին ,խզեր կապերը մի կնոջ հետ,որին կապված էր տասնյակ տարիների սովորության ուժով,կրքոտ սիրով,կնոջ,որին այնքան էր սիրում ,որ նույնիսկ կոչեց նրան կիսել իր հետ գահը...,անհրաժեշտ էր ,որ նրանց միավորող կապը թել առ թել մաշվեր ու կտրվեր...» ,-համարում է 19-րդ դարի պատմաբան և Բոնապարտի կենսագիր Ֆ. Մասոնը:
Նրանք ամուսնալուծվեցին 1809թ դեկտեմբերի 16-ին:
Ասում են հզոր իմպերատորը արտասվում էր ամուսնալուծության թղթերը ստորագրելիս...Երեք օր փակվեց իր պալատում՝ չցանկանալով տեսնել որևէ մեկին.....
Շուտով նա ամուսնանում է Ավստրիայի արքայադուստր Մարիա -Լուիզի հետ...Ծնվում է երկար սպասված ժառանգորդը...
«Իհարկե,նա երբեք չի սիրել Մարիա-Լուիզին այն կրքոտությամբ,որով սիրել է Ժոզեֆինային»,-գրում է Ֆ.Մասոնը:
Ասում են Նապոլեոնը մեռնելուց առաջ շշնջացել է Ժոզեֆինայի անունը....իսկ Ժոզեֆինայի վերջին բառերն են եղել .«Նապոլեոն... Էլբա»:
P.S. այսպիսի երկար« ներածականից » հետո շարունակությունը կլինի Նապոլեոնի և Մարիա-Լուիզի սերը
Օգտվել եմ Массон Ф.« Наполеон и женщины» գրքից
Նապոլեոն և ժոզեֆինա...անուններ,որոնք դարձան կրքի,սիրո և անդիմադրելի ցանկության հոմանիշներ...
«Սիրելիս,խնդրում եմ ,հաճախ մտածիր իմ մասին...գրիր ամեն օր...Դու կա՛մ լավ չես զգում քեզ,կա՛մ չես սիրում ինձ...մի՞թե կարծում ես ,որ իմ սիրտը մարմարից է ...Մի՞թե իմ տառապանքները քեզ համար միևնույնն են...Ակնհայտ է,որ դու լավ չես ճանաչում ինձ...Ես չեմ կարող հավատալ դրան...Դու ,որին բնությունն օժտել է բանականությամբ,քնքշությամբ,գեղեցկությամբ,Դու՝ միակ թագուհին իմ սրտի...Դու ...և ,իհարկե,Ձեզ լավ հայտնի է ,թե ում իշխանությունն է ինձ վրա անսահման.... »
Նիցցա ,31 մարտի 1796թ
Չի եղել մի օր ,որ ես չսիրեմ քեզ...չի եղել մի գիշեր,որ չսեղմեմ քեզ գրկիս մեջ...և չի եղել դեպք,որ չանիծեմ իմ պատվախնդրությունն ու փառքը ,որոնք ինձ հեռու են պահում իմ կյանքի սրտից ....ստիպում են լինել հեռու քեզանից...»«Այն օրը,երբ դու կասես Չեմ սիրում քեզ այլևս, կդառնա իմ սիրո կամ իմ կյանքի վերջին օրը...
Եթե իմ սիրտը լիներ այնքան անարգ ու չնչին ,որ համարձակվեր սիրել քեզ առանց փոխադարձ սիրո ...ես կհրամայեի պոկել այն ինձանից....
Ա՜խ, Ժոզեֆինա...Ժոզեֆինա.....».
«Հիշու՞մ ես բառերն այն,որ ասեցի քեզ մի օր...
-Բնությունը պարգևել է ինձ ուժով ,աներեր ոգով...
-Բնությունը պարգևել է ինձ ուժով ,աներեր ոգով...
Իսկ քեզ նա հյուսել է ժանյակներից ու օդից ...
Մնա՜ս բարով...Ա՜խ,եթե դու դադարել ես սիրել ինձ ,նշանակում է դու երբեք էլ չես սիրել ինձ...
Ու ես ափսոսալու շատ բան կունենամ...»
ԲՈՆԱՊԱՐՏԻ նամակները ...իր սրտի միակ թագուհուն՝Ժոզեֆինային.......
***
Մարի ժոզեֆա Ռոզային ծնողները վաղ ամուսնացրին,երբ նա դեռ 16 տարեկան էլ չկար...Ամուսինը՝վիկոնտ Բոգարնեն, շատ արագ երկու անգամ մայրացնելով Ժոզեֆինային, խաբեց... ու լքեց նրան:
Նրանք հանդիպեցին 1795թ.....
Հրավիրվածների մեջ Նապոլեոնն ամենաաղքատն էր հագնված ...Չնայած դրան՝ նա իրեն շատ վստահ էր զգում պճնված սպաների շարքերում...
....Նապոլեոնը մոտեցավ դահլիճում ներկա գտնվող անվանի տիկնանց ,որոնց թվում էր նաև Ժոզեֆինան... Ասես հրապուրիչ միջավայրը նրան քաջություն հաղորդեց ու մի ակնթարթում այդ նիհարավուն կազմվածքով կարճահասակ սպան դարձավ վառ,կենսախինդ,համոզիչ ու ազդեցիկ...Բաց չթողնելով ոչ մի հնարավորություն ՝նա փայլեց իր մտքի ուժով և սրամտությամբ ...Նա անկրկնելի էր...
Աստիճանաբար տիկնայք հեռացան՝մենակ թողնելով Նապոլեոնին Ժոզեֆինայի հետ...
Նապոլեոնն այնքան սրամիտ էր ու ինքնավստահ,որ ժոզեֆինան մոռացավ նույնիսկ ,թե որքան խղճուկ էր նա հագնված .......
Մի քանի օր անց Բոնապարտը նամակ ստացավ ,ուր գրված էր.«Դուք բոլորովին չեք ցանկանում այցելել Ձեզ սիրող ընկերոջը...մոռացել եք ինձ..և շատ իզուր,քանզի այդ ընկերը անկեղծ ու քնքշորեն նվիրված է Ձեզ...վաղը հրավիրում եմ Ձեզ ինձ մոտ ճաշի»:
Հաջորդ օրը Նապոլեոնը համարձակվեց գնալ իր հիասքանչ Ժոզեֆինայի մոտ...
Նա ապրում էր շատ համեստ....Սակայն Նապոլեոնը շուրջը չէր նայում....Նա տեսնում էր միայն նրա հարթ ու սպիտակ մաշկը,քնքուշ ժպիտը...աչքերը ՝երկար թարթիչներով...նուրբ դիմագծերը... Իսկ ամենահմայիչը նրա բարեկազմ ու ճկուն մարմինն էր,սլացիկ ոտքերը և առանձնահատուկ ,միայն նրան հատկանշական նրբագեղությունը...մի տեսակ անբացատրելի ծուլություն կար նրա շարժումների մեջ...ցանկահարույց նազելիություն,որը թեթև ու նրբին բուրմունքի նման տարածվում էր նրա շուրջ...
Բաժանումից անմիջապես հետո Բոնապարտը գրեց նրան.«Իմ զարթոնքը լի է Ձեզնով...Ձեր պատկերն ու Ձեզ հետ անցկացրած արբեցուցիչ երեկոն հանգիստ չեն տալիս իմ զգացմունքներին...անզուգական,իմ քնքուշ Ժոզեֆինա...այդ ինչ տարօրինակ բաներ եք անում իմ սրտի հետ,երբ հանկարծ պատկերացնում եմ ,որ զայրացած եք , տխուր կամ անհանգստացած ,կտոր-կտոր է լինում սիրտս ,ու Ձեր ընկերն այլևս չի գտնում հանգիստ»:
Ինքնամոռաց ,անմնացորդ սիրահարված էր Նապոլեոնը...Նա կրկին ու կրկին գալիս էր Ժոզեֆինայի մոտ.... Այդ անսանձ կրքոտությունն ու մշտական տենչանքը լավագույն ապացույցն էր նրա սիրո և այն բանի,որ Ժոզեֆինան հիասքանչ էր, գեղեցիկ,գերող... Տեղի տալով նրա աղերսներին՝ Ժոզեֆինան համաձայնեց ամուսնանալ ...Ամուսնական պայմանագիր կնքելու ժամանակ Ժոզեֆինան 4 տարով նվազեցրեց տարիքը...Նապոլեոնին դա հայտնի էր...ինքն էլ 2 տարով ավելացրեց իր տարիքը)
...Ինչ նշանակություն ունեին այդ մանրուքները...Նա խենթորեն սիրում էր ու ցանկանում ամուսնանալ....
Ամուսնության օրը Նապոլեոնը հանդիպում ուներ համհարզների հետ...Ժամը 9-ին պետք է լիներ քաղաքապետարանում ... Հանկարծ նա բարձրացրեց գլուխն ու քիչ մնաց տեղից վեր թռչեր՝ տեսնելով,որ արդեն ժամը 10-ն է... Արագ ճանապարհ ընկավ...Քաղաքապետարանում սպասում էին նրան... Վերջապես արարողությունը սկսվեց....Ժոզեֆինան հազիվ լսելի շշնջաց ՝այո,համաձայն եմ...Նապոլեոնը հնչեղ ձայնով ասեց՝Այո....Նրանք երկու օր ու գիշեր միասին էին....Երկու օր անց նա մեկնեց ռազմական արշավանքների....
Եվ...աշխարհի չորս կողմերից «թռչում» էին Նապոլեոնի նամակները...լինում էին օրեր ,որ նա անգամ չէր հանում կոշիկները,հագուստը......Օրը երեք ժամ էր քնում...Սակայն միշտ գտնում էր ժամանակ գրելու իր սիրելի ,անկրկնելի Ժոզեֆինային...«եթե դու ինձ այլևս չես սիրում, ապա ես այլևս անելիք չունեմ այս աշխարհում»...«Եթե ինձ հարցնեն ,թե լավ եմ քնել,մինչ այդ հարցին պատասխանելը ես կսպասեմ քո հաղորդագրությանը,որ դու լավ ես... ու, եթե դու լավ ես , ուրեմն ես էլ լավ կլինեմ»...« իմ պահապան հրեշտակը,որն ամենադժվար պահերին հովանավորել է ինձ,թող պահպանի քեզ...ավելի լավ է ես մնամ անպաշտպան... և թող նա քեզ պաշտպանի միայն ...»:
Նրա նամակները«շնչում էին սիրով»...ճակատամարտից առաջ նա աղոթում էր նրա նկարի առջև...«Իմ միակ Ժոզեֆինա,հեռու քեզանից ողջ աշխարհն ինձ անապատ է թվում,որտեղ ես մենակ եմ...Դու տիրացել ես իմ ամբողջ հոգուն..դու ես իմ միակ միտքը ,երբ ինձ զզվեցնում են ձանձրալի արարածները,որոնք մարդիկ են կոչվում,ու երբ ես պատրաստվում եմ անիծել կյանքը...ձեռքս դնում եմ սրտիս,ուր քո նկարն է...նայում եմ....ու սերն ինձ համար անսահման պայծառ երջանկություն է թվում ՝մթագնած միայն քեզ հետ բաժանումով... Դու կգաս ,չէ՞, Կլինե՞ս կողքիս... Իմ գրկի մեջ...Արի՜...Արի՜..»:
Բոնապարտը համոզում է Ժոզեֆինային գալ իր մոտ...Նրանք հանդիպում են Միլանում...Երկու օր ժամանակ ունեին խելահեղ սիրո,ջերմության ,քնքշանքների համար ...»
***
Մարի ժոզեֆա Ռոզային ծնողները վաղ ամուսնացրին,երբ նա դեռ 16 տարեկան էլ չկար...Ամուսինը՝վիկոնտ Բոգարնեն, շատ արագ երկու անգամ մայրացնելով Ժոզեֆինային, խաբեց... ու լքեց նրան:
Նրանք հանդիպեցին 1795թ.....
Հրավիրվածների մեջ Նապոլեոնն ամենաաղքատն էր հագնված ...Չնայած դրան՝ նա իրեն շատ վստահ էր զգում պճնված սպաների շարքերում...
....Նապոլեոնը մոտեցավ դահլիճում ներկա գտնվող անվանի տիկնանց ,որոնց թվում էր նաև Ժոզեֆինան... Ասես հրապուրիչ միջավայրը նրան քաջություն հաղորդեց ու մի ակնթարթում այդ նիհարավուն կազմվածքով կարճահասակ սպան դարձավ վառ,կենսախինդ,համոզիչ ու ազդեցիկ...Բաց չթողնելով ոչ մի հնարավորություն ՝նա փայլեց իր մտքի ուժով և սրամտությամբ ...Նա անկրկնելի էր...
Աստիճանաբար տիկնայք հեռացան՝մենակ թողնելով Նապոլեոնին Ժոզեֆինայի հետ...
Նապոլեոնն այնքան սրամիտ էր ու ինքնավստահ,որ ժոզեֆինան մոռացավ նույնիսկ ,թե որքան խղճուկ էր նա հագնված .......
Մի քանի օր անց Բոնապարտը նամակ ստացավ ,ուր գրված էր.«Դուք բոլորովին չեք ցանկանում այցելել Ձեզ սիրող ընկերոջը...մոռացել եք ինձ..և շատ իզուր,քանզի այդ ընկերը անկեղծ ու քնքշորեն նվիրված է Ձեզ...վաղը հրավիրում եմ Ձեզ ինձ մոտ ճաշի»:
Հաջորդ օրը Նապոլեոնը համարձակվեց գնալ իր հիասքանչ Ժոզեֆինայի մոտ...
Նա ապրում էր շատ համեստ....Սակայն Նապոլեոնը շուրջը չէր նայում....Նա տեսնում էր միայն նրա հարթ ու սպիտակ մաշկը,քնքուշ ժպիտը...աչքերը ՝երկար թարթիչներով...նուրբ դիմագծերը... Իսկ ամենահմայիչը նրա բարեկազմ ու ճկուն մարմինն էր,սլացիկ ոտքերը և առանձնահատուկ ,միայն նրան հատկանշական նրբագեղությունը...մի տեսակ անբացատրելի ծուլություն կար նրա շարժումների մեջ...ցանկահարույց նազելիություն,որը թեթև ու նրբին բուրմունքի նման տարածվում էր նրա շուրջ...Բաժանումից անմիջապես հետո Բոնապարտը գրեց նրան.«Իմ զարթոնքը լի է Ձեզնով...Ձեր պատկերն ու Ձեզ հետ անցկացրած արբեցուցիչ երեկոն հանգիստ չեն տալիս իմ զգացմունքներին...անզուգական,իմ քնքուշ Ժոզեֆինա...այդ ինչ տարօրինակ բաներ եք անում իմ սրտի հետ,երբ հանկարծ պատկերացնում եմ ,որ զայրացած եք , տխուր կամ անհանգստացած ,կտոր-կտոր է լինում սիրտս ,ու Ձեր ընկերն այլևս չի գտնում հանգիստ»:
Ինքնամոռաց ,անմնացորդ սիրահարված էր Նապոլեոնը...Նա կրկին ու կրկին գալիս էր Ժոզեֆինայի մոտ.... Այդ անսանձ կրքոտությունն ու մշտական տենչանքը լավագույն ապացույցն էր նրա սիրո և այն բանի,որ Ժոզեֆինան հիասքանչ էր, գեղեցիկ,գերող... Տեղի տալով նրա աղերսներին՝ Ժոզեֆինան համաձայնեց ամուսնանալ ...Ամուսնական պայմանագիր կնքելու ժամանակ Ժոզեֆինան 4 տարով նվազեցրեց տարիքը...Նապոլեոնին դա հայտնի էր...ինքն էլ 2 տարով ավելացրեց իր տարիքը)
...Ինչ նշանակություն ունեին այդ մանրուքները...Նա խենթորեն սիրում էր ու ցանկանում ամուսնանալ....
Ամուսնության օրը Նապոլեոնը հանդիպում ուներ համհարզների հետ...Ժամը 9-ին պետք է լիներ քաղաքապետարանում ... Հանկարծ նա բարձրացրեց գլուխն ու քիչ մնաց տեղից վեր թռչեր՝ տեսնելով,որ արդեն ժամը 10-ն է... Արագ ճանապարհ ընկավ...Քաղաքապետարանում սպասում էին նրան... Վերջապես արարողությունը սկսվեց....Ժոզեֆինան հազիվ լսելի շշնջաց ՝այո,համաձայն եմ...Նապոլեոնը հնչեղ ձայնով ասեց՝Այո....Նրանք երկու օր ու գիշեր միասին էին....Երկու օր անց նա մեկնեց ռազմական արշավանքների....
Եվ...աշխարհի չորս կողմերից «թռչում» էին Նապոլեոնի նամակները...լինում էին օրեր ,որ նա անգամ չէր հանում կոշիկները,հագուստը......Օրը երեք ժամ էր քնում...Սակայն միշտ գտնում էր ժամանակ գրելու իր սիրելի ,անկրկնելի Ժոզեֆինային...«եթե դու ինձ այլևս չես սիրում, ապա ես այլևս անելիք չունեմ այս աշխարհում»...«Եթե ինձ հարցնեն ,թե լավ եմ քնել,մինչ այդ հարցին պատասխանելը ես կսպասեմ քո հաղորդագրությանը,որ դու լավ ես... ու, եթե դու լավ ես , ուրեմն ես էլ լավ կլինեմ»...« իմ պահապան հրեշտակը,որն ամենադժվար պահերին հովանավորել է ինձ,թող պահպանի քեզ...ավելի լավ է ես մնամ անպաշտպան... և թող նա քեզ պաշտպանի միայն ...»:
Նրա նամակները«շնչում էին սիրով»...ճակատամարտից առաջ նա աղոթում էր նրա նկարի առջև...«Իմ միակ Ժոզեֆինա,հեռու քեզանից ողջ աշխարհն ինձ անապատ է թվում,որտեղ ես մենակ եմ...Դու տիրացել ես իմ ամբողջ հոգուն..դու ես իմ միակ միտքը ,երբ ինձ զզվեցնում են ձանձրալի արարածները,որոնք մարդիկ են կոչվում,ու երբ ես պատրաստվում եմ անիծել կյանքը...ձեռքս դնում եմ սրտիս,ուր քո նկարն է...նայում եմ....ու սերն ինձ համար անսահման պայծառ երջանկություն է թվում ՝մթագնած միայն քեզ հետ բաժանումով... Դու կգաս ,չէ՞, Կլինե՞ս կողքիս... Իմ գրկի մեջ...Արի՜...Արի՜..»:
Բոնապարտը համոզում է Ժոզեֆինային գալ իր մոտ...Նրանք հանդիպում են Միլանում...Երկու օր ժամանակ ունեին խելահեղ սիրո,ջերմության ,քնքշանքների համար ...»
Նապոլեոնը երկրպագում էր Ժոզեֆինային ,ինչպես աստվածություն....
Երբ նա մեկնեց,կարոտից ու խանդից խենթացած Նապոլեոնը՝ ուղարկում էր նամակ նամակի հետևից ... Սիով,վստահությամբ,հավատով ...խենթացնող քնքշությամբ լի նամակներ .....
Երբ նա մեկնեց,կարոտից ու խանդից խենթացած Նապոլեոնը՝ ուղարկում էր նամակ նամակի հետևից ... Սիով,վստահությամբ,հավատով ...խենթացնող քնքշությամբ լի նամակներ .....
Բազմաթիվ հաղթանակներից հետո Բոնապարտը դառնում է իր երկրում հայտնի ու պատվավոր...Միևնույն ժամանակ ավելի ու ավելի շատ լուրեր էին հասնում նրան Ժոզեֆինայի անհավատարմության,դավաճանությունների մասին...Չիմանալով ում հավատալ՝չար լեզուներին,թե սրտին ,Նապոլեոնը վերադառնում է տուն....Հարազատները հաստատում են... Իմպերատորի կնոջ անպարկեշտ ու անբարո վարքն իրողություն էր...Նապոլեոնի որոշումը ծանր էր ...Ոչ մի փաստարկ չէր փափկացնի ,մեղմացնի նրա սիրտը... Գիտակցելով ,թե ինչպիսի զորություն և իշխանություն ունի Ժոզեֆինան իր վրա՝ խուսափում է հանդիպումից....Նրանք բաժանվեցին......
Բոնապարտը գրեց.«Ես պահանջում եմ ,որ նա ցմահ պահպանի թագադրված կայսրուհու տիտղոսն ու կոչումները...և ,որ ամենակարևորն է, նա՝ ամենաթանկագին մարդն իմ կյանքում,երբեք չկասկածի իմ զգացմունքների իսկությանը....»:
Բաժանումից հետո էլ Ժոզեֆինան քնքուշ զգացմունքներ էր տածում Նապոլեոնի հանդեպ ....
Երբ աքսորեցին Բոնապարտին Ս.Հեղինե կղզի,Ժոզեֆինան ցանկանում էր մեկնել նրա հետ...Չթողեցին....
Երկու ամիս անց մահանում է Ժոզեֆինան ...
Միակ կինը,որին խենթորեն սիրել է Նապոլեոն Բոնապարտը................
«Կայսրը չէր նկատում կնոջ թերությունները...նա չէր փոխվում նրա համար և չէր ծերանում...Ու եթե Ժոզեֆինան կարողանար նրան ժառանգ նվիրել նրա փառքի ու իշխանության ժամանակ ,ապա նա երբեք չէր թողնի նրան...... Իր երազներում նա այդպես էլ չբաժանվեց Ժոզեֆինայից»
Բոնապարտը գրեց.«Ես պահանջում եմ ,որ նա ցմահ պահպանի թագադրված կայսրուհու տիտղոսն ու կոչումները...և ,որ ամենակարևորն է, նա՝ ամենաթանկագին մարդն իմ կյանքում,երբեք չկասկածի իմ զգացմունքների իսկությանը....»:
Բաժանումից հետո էլ Ժոզեֆինան քնքուշ զգացմունքներ էր տածում Նապոլեոնի հանդեպ ....
Երբ աքսորեցին Բոնապարտին Ս.Հեղինե կղզի,Ժոզեֆինան ցանկանում էր մեկնել նրա հետ...Չթողեցին....
Երկու ամիս անց մահանում է Ժոզեֆինան ...
Միակ կինը,որին խենթորեն սիրել է Նապոլեոն Բոնապարտը................
«Կայսրը չէր նկատում կնոջ թերությունները...նա չէր փոխվում նրա համար և չէր ծերանում...Ու եթե Ժոզեֆինան կարողանար նրան ժառանգ նվիրել նրա փառքի ու իշխանության ժամանակ ,ապա նա երբեք չէր թողնի նրան...... Իր երազներում նա այդպես էլ չբաժանվեց Ժոզեֆինայից»
Նապոլեոն Բոնապարտ և Մարիա -Լուիզա ...«Տղամարդուն կինն է ստեղծել , նա էլ նրան կոչնչացնի » ,-ասում է հին կորսիկական ասացվածքը...
Նապոլեոնի ճակատագիրը լավագույնս է հաստատում այս ժողովրդական իմաստությունը...
Եթե ժոզեֆինան նրա թալիսմանն էր ,ապա Մարիա-Լուիզան դարձավ նրա «գայթակղության քարը» , նրա «կործանումը» ,որի փորձառու ձեռքերում նա վերածվեց մարիոնետի...Մարիա-Լուիզային հաջողվեց ամուսնական անկողինը դարձնել« արբեցուցիչ ու քաղցր մարտերի վայր...»:
Նապոլեոնը չորս տարվա ընթացքում կորցրեց կայսրությունը ,որի ստեղծման համար 15 տարի էր աշխատել...
Մինչև հիմա պատմաբանները հարց են տալիս . Արդյո՞ք Մարիա- Լուիզան չէր կատարում հայրական պատվեր՝ ստիպելով Եվրոպայի տիրակալին գործադրել« անհավատալի հերոսական ջանքեր » ՝հասնելով ուժասպառության ,ապացուցել իր «սիրո ուժը»...
Պատմաբան -արխիվիստները հաստատում են սա ...Ավստրիաի թագավոր Ֆրանց 1 -ը տվել էր հստակ հրաման իր աղջկան. «ջլատել» (անկողնում) Նապոլեոնին...
Այսպիսով,
շիկահեր ,սիրունատես,կապուտաչ արքայադուստրը ամուսնանում է Նապոլեոնի հետ.....
Նապոլեոնին անչափ զարմացնում է Մարիա-Լուիզայի կույս լինելու փաստը...Իսկապես ,դա մեծ տպավորություն է թողնում իմպերատորի վրա...
Այդ առիթով նա ասել է.«Անարատությունը կնոջ համար նույնն է,ինչ քաջությունը տղամարդու համար»:
Փարիզն ապշած էր Նապոլեոնի կրքոտ սիրուց...Կարդինալ Մորնին գեներալներից մեկին գրում է.«Եթե ես փորձեի նկարագրել այն զգացմունքը,որը տածում է մեր իմպերատորը հմայիչ կայսրուհու հանդեպ,կլիներ ապարդյուն...Սա ճշմարիտ սեր է,ընդ որոմ ,այս անգամ սերը որակյալ է... Նա սիրահարված է,կրկնում եմ ,այնպես ,ինչպես երբեք չի սիրել Ժոզեֆինային,քանի որ,ճիշտն ասած, նա նրան չի ճանաչել երիտասարդ տարիքում...Երբ ամուսնացան Ժոզեֆինան արդեն երեսունն անց էր...Իսկ այս մեկը երիտասարդ է ու թարմ , ինչպես գարուն...Երբ տեսնեք նրան, կուրախանաք...»:
Ճաշակելով մարմնական սիրո բոլոր ուրախություններն ու վայելքները (որոնք Մարիա-Լուիզաի համար քաղցր էին ու այնքան ցանկալի դարձան)՝ նա շուտով քառասունամյա առողջ տղամարդուն հասցրեց այն բանին ,որ նա գրեթե միշտ անզուպ սեռական ցանկությամբ էր «տոչորված» նրա հանդեպ :
Մարիա-Լուիզան ընտրեց ճիշտ ուղին Նապոլեոնին «քանդելու..ցրիվ տալու,փլուզելու»...
Գործի դնելով իր հմայքն ու հնարքները՝ Մարիան նվաճեց իմպերատորի սիրտը ...Հանուն նրա Նապոլեոնը կարող էր զրկվել ընկերներից ,առանց կարիքի ավելի չարացնել թշնամիներին...
«Փափկելով,քնքշանալով » նրա գրկում՝ մի օր Նապոլեոնը պիտի արթնանար ու բացականչեր.«Ողջ աշխարհն իմ դեմ է»:
Մարիա-Լուիզան բոլորի համար անսպասելի ամբողջությամբ ենթարկեց իրեն Նապոլեոնին....
Խենթանում էր կնոջ համար Նապոլեոնը...Գրեթե ողջ ազատ ժամանակն նրա հետ անկողնում էր անցկացնում ...
«Եթե ֆրանսիային հայտնի լիներ այս կնոջ բոլոր արժանիքները,ապա ծնկի կիջներ նրա առաջ»,-ասում էր Նապոլեոնը...
Շուտով Մարիա-Լուիզան ծնեց Նապոլեոնի համար ժառանգորդ, որն էլ ակամա դարձավ այն խայծը,որի միջոցով եվրոպական միապետական արիստոկրատիան փորձում էր նրան գցել ծուղակը...
Մարիա-Լուիզաի հետ ամուսնանալուց հետո Նապոլեոնի սովորությունները կտրուկ փոխվեցին...Եթե նա նախկինում քնում էր 10-ին և արթնանում գիշերվա 2-ին աշխատելու համար , ապա հիմա նա արթնանում էր առավոտյան ու երկար ժամանակ մնում անկողնում...
Կամաց-կամաց նա կորցնում էր իր ֆենոմենալ ընդունակությունները...
Այսպիսով,կրքոտ ու հմայիչ կնոջ չափից դուրս ցանկասիրության ու զգացականության պատճառով նա կարող էր կորցնել ամբողջ կայսրությունը...
Մինչ նա գտնվում էր երիտասարդ կնոջ հմայքների ,կախարդանքի ներքո,Եվրոպան, օգտվելով առիթից, «կոտրատեց շղթաներն ու դուրս պրծավ....»:
Չնչին թուլացումը կարող էր ճակատրագրական լինել...Այդպես էլ եղավ... մինչ նա քաղցր «գերության մեջ էր» սիրելի կնոջ գրկում, Իսպանիան,Պրուսիան,Ավստրիան գաղտնի դաշինքի մեջ մտան Ռուսաստանի հետ...
Փառքի բարձրունքին վրա հասավ կործանումը...Անհաջող ռուսական ռազմարշավները վերջի սկիզբն էին...
Եվ ,ահա, կայսրությունը փլուզվեց ...Նապոլեոնին աքսորեցին...Գտնվելով Էլբա կղզում ՝նրա առաջին միտքն էր կանչել Մարիա-Լուիզային իր մոտ...Չէ որ նա միշտ ասում էր,թե լավ կինը պիտի ամուսնու հետևից գնա...
Բայց Մարիա-Լուիզան գրեց ամուսնուն.«Սիրելի Բարեկամ...երկու ժամ առաջ եկավ հայրս ու մենք հանդիպեցինք...Նա արտասովոր նուրբ էր ու բարի,բայց ինչիս է հարկավոր սա,երբ նա արգելում է հետևել քեզ...տեսնել քեզ...Զուր էի ես փորձում համոզել նրան,որ դա իմ պարտքն է...Բայց նա չի ուզում լսել այդ մասին... Ու հիմա իմ միակ ցանկությունն է,որ լինես երջանիկ առանց ինձ...Ինձ համար երջանկությունն անհնարին է առանց քեզ»:
Նապոլեոնը սպասում էր կնոջը...Զուր... Նա վերցրել էր որդուն ու վերադարձել Վիեննա ,որտեղ էլ արդեն հասցրել էր գեներալ Ադամ- Ալբերտ Նեյպերգաի գրկում «մխիթարություն» գտնել .....
Նապոլեոնը հուսահատ փորձ արեց վերադարձնել իշխանությունը...1815թ. մարտի մեկին նա վերադարձավ Ֆրանսիա...
Զուր էր նա գրում կնոջը ...Զուր էր Վիեննա ուղարկում իր մարդկանց...Մարիա-Լուիզան այլևս երբեք չվերադարձավ նրա մոտ...
Նապոլեոնի աստղը հանգչում էր...Դաշնակիցները ջախջախեցին ֆրանսիացիներին Վաթերլոյի ճակատամարտում.....
Կրկին աքսոր ...Ս. Հեղինե կղզի...որտեղ նա անցկացրեց իր բուռն կյանքի վերջին տարիները...Կղզու գուբերնատորը, վախենալով ,որ իր անվանի գերյալը փախուստի փորձեր կանի,ամեն հարմար առիթով «կպչում էր» Նապոլեոնին... Այս առիթով նա ասել է.«Ինձ կարող են սպանել,իսկ վիրավորել՝ոչ»:
1821թ գարնանը Նապոլեոնի առողջական վիճակը կտրուկ վատանում է...Իմանալով ,որ ստամոքսի քաղցկեղ ունի (նրա հայրն էլ է նույն հիվանդությունից մահացել),նա ասել է.«Քաղցկեղը Վաթերլոն է իմ ներսում»:
Նա խնդրում է իր բժշկին՝ Անտոմ -Մարկին.«Ես ցանկանում եմ,որ դուք վերցնեք իմ սիրտը,տեղադրեք այն գինու սպիրտի մեջ ու տանեք իմ սիրելի Մարիա-Լուիզային...Դուք կասեք նրան,որ ես քնքշորեն սիրել եմ նրան ,որ ես երբեք չեմ դադարել սիրել նրան...Դուք կպատմեք նրան ամեն բան..»:
Նապոլեոնը չգիտեր ,որ իր կինն արդեն հղի է իր սիրեկան գեներալից....
Մեռնելուց առաջ նա կանչել է Ժոզեֆինայի անունը...
Մի անգամ Նապոլեոնն ասել է իր համար.«Երբ ես մեռնեմ տիեզերքը թեթևացած շունչ կքաշի» ....
Գյոթե ,Իոհան Վոլֆգանգ
Նա իրոք մեծ էր...Մեծ էր նաև Սիրո մեջ...Ո՛չ ,նա դժբախտ չէր սիրո մեջ ...պարզապես հաճախ էր կրքոտ սիրահարվում ու «հազիվ էր հասցնում սեփական սրտի հետևից»:
Նրա պատանեկան «մուսաները » անմեղ ,պարզ,հմայիչ ,անմիջական փերիներ էին ... Իսկ երիտասարդ ու սիրառատ Գյոթեն, հաճախ այրվելով ու դանդաղ մարելով, թռչում էր ընդառաջ նոր փերիներին,հավերժահարսերին,անուրջներին ... նրա աչքերը վառվում էին սիրուց ...նրա առջև բացվում էին անծայրածիր հորիզոններ...
Նա բարի էր,գեղեցիկ,կրթված ,հանճարեղ... ուներ բոլոր որակները ,որոնք անհրաժեշտ էին, որպեսզի կանայք ինքնամոռաց սիրահարվեին նրան...Իսկ նա սիրահարվում էր կրկին ու կրկին ՝ գրեթե օլիմպիական կրքոտությամբ.......
Գյոթեի սիրային ու գրական կյանքը գտնվում էին մշտական միասնության մեջ...Նա հատորներ էր գրում իր ռոմանտիկ զգացմունքների մասին....Ժամանակակիցները նրան անվանում էին «գերմանական Շեքսպիր»:
Իոհան Վոլֆգանգ Գյոթեն ծնվել է 1749թ:Մայրը Ֆրանկֆուրտի քաղաքապետի դուստրն էր ,ազնվատոհմիկ ,որն էլ որդուն ներկայացրեց այդ ազատատենչ քաղաքի աշխարհիկ հասարակությանը ...Հայրը իրավաբան էր և ուներ կայսերական խորհրդականի կոչում ......
Հոր և տնային ուսուցիչների շնորհիվ Գյոթեն բազմակողմանի կրթություն է ստանում... Նա տիրապետում էր վեց լեզունների և արդեն վաղ տարիքում սկսում է գրել պատմվածքներ ,ինչպես նաև հեքիաթներ ու պիեսներ տիկնիկային թատրոնի համար...
1765թ ընդունվում է Լեյպցիգի համալասարան, իրավաբանական ֆակուլտետ...Սակայն շուտով թողնում է իրավաբանական գիտություններն ու սկսում ուսումնասիրել գրականություն...
Այստեղ էլ նա հանդիպիպում է իր առաջին սիրուն ՝Կեթխեն(Գրեթխեն) Շենկոպֆին՝ ռեստորանի սեփակնատիրոջ աղջկան... Հարաբերությունները նրա հետ տիպիկ էին «գերմանական Շեքսպիրին» ... Մի օր սառն էր , զուսպ ու անտարբեր ,իսկ հաջորդ օրը նա կարող էր նամակ գրել ընկերոջն այն մասին,թե .«Ես սիրում եմ նրան...ես կարող եմ նրա ձեռքերից անգամ թույն ընդունել... դևեր ենք մենք ինքներս մեզ համար ...և ինքներս մեզ վտարում ենք դրախտից »:
Նրանք հանդիպում են մի ուրախ երեկույթի ժամանակ :Աղջիկը սիրով էր ընդունում պատանու ուշադրության նշանները ՝ թույլ չտալով նրան ոչ մի «ազատություն»:Գրեթխենը մի քանի տարով մեծ էր Գյոթեից :Հաճույքով էր հանդիպում նրա հետ ու վերաբերվում ինչպես եղբոր... Նման վերաբերմունքից բանաստեղծը վիրավորված էր մինչև հոգու խորքը...Նա տասնհինգ տարեկան էր ...ու համարում էր իրեն իսկական տղամարդ և ոչ թե տղա...Գյոթեն լաց էր լինում,զայրանում,վրդովվում և ,իհարկե ,«ամեն կերպ աշխատում «պոկել այդ կնոջն իր սրտից»,որն այդպես դաժանաբար ծաղրել է իր զգացմունքները...
Աղջկա արտաքինի մասին կարելի է իմանալ Գյոթեի ընկերոջ՝ Հորնի նամակից.«Պատկերացրեք մի աղջկա,-գրում է նա,-լավ ,սակայն ոչ բարձրահասակ...կլորավուն ,հաճելի ,ոչ այնքան սիրունիկ դեմքով...Աշխույժ,հմայիչ,գեղեցիկ շարժուձևով...Լի է պարզությամբ ...ու ոչ մի կաթիլ կոկետություն ....ընդ որում խելացի ,լավ դաստիարկություն ստացած... Նա նրան շատ է սիրում ...ու սիրում է ազնիվ մարդու մաքուր սիրով ...Թեև գիտի,որ նա երբեք չի կարող դառնալ իր կինը....»:
Ի վերջո Կեթխենն անտարբեր չմնաց ազնիվ երիտասարդի զգացմունքների հանդեպ ու պատասխանեց փոխադարձ սիրով....
Եվ հանկարծ Գյոթեն սկսեց անտանելի խանդել նրան...ամբողջովին անհիմն ...Վերջիվերջո ,աղջիկը, վիրավորված նրա անհիմն կասկածներից, հեռացավ ու այլևս երբեք չվերադարձավ նրա մոտ...Գրողի բոլոր չարչարանքները՝ նրան կրկին վերադարձնելու ,ապարդյուն էին... Եվ միայն բաժանումից հետո Գյոթեն հասկացավ ,թե որքան ուժեղ է սիրել այդ աղջկան.....
Կեթխենի հանդեպ սիրո պտուղն էր « Սիրահարվածի կապրիզները» ...Նրա հերոսների մեջ անմիջապես կարելի է ճանաչել անվերջ վիճաբանող Գրեթխենին ու Գյոթեին ...
Մի անգամ մեծ գրողն ասել է.«Իմ բոլոր ստեղծագործությունները միայն բեկորներ են իմ կյանքի մեծ խոստովանությունից »:
Սակայն ,որքան անցողիկ է պատանեկան հրապուրվածությունը ...Եթե Գյոթեին առաջին սիրո ժամանակ ասեին,որ նա շուտով կմոռանա իր չքնաղ Կեթխենին և իր ջերմ սիրտը կնվիրի մեկ այլ ,ոչ պակաս գեղեցիկ ու հոգեհարազատ գեղեցկուհու ,նա անպայման պիտի ընդվզեր....
Այնուամենայնիվ երկու տարի անց այդպես էլ եղավ...
Լիլի անունը ծանոթ է բոլոր նրանց ,ովքեր կարդացել են Գյոթեի "Lily Park» հայտնի էլեգիան...
Լիլի՝ Աննա Էլիզաբեթ Շենեմանը, եղել է Գյոթեի հարսնացուն,որն այնպես էլ չդարձավ նրա կինը...Գրողը նրան է նվիրել մի շարք բանաստեղծություններ՝ «Լիլի»,«Կարոտ» ,«Տխրության երանությունը», «Աշնանը»,«Նոր սեր, նոր կյանք»,«Ոսկե սիրտը,որը նա կրում էր իր կրծքին»......
Հարուստ ,կենսախինդ,պարազամիտ,շքեղության մեջ ապրած ,պճնամոլներով շրջապատված ,մշտապես բարձր հասարակության մեջ «պտտվող» աղջիկն իր էությամբ ճիշտ հակառակն էր մեծանուն գրողի....Նույնիսկ ամենամոտ ընկերներն ու ծանոթները իրենց մտքի ծայրով անգամ չէին ցանկանում թույլ տալ նրանց ամուսնությունը...
Գյոթեն Էլիզաբեթ Շենեմանի հետ ծանոթացավ 1774թ վերջին ,նրա ծնողների տանը ՝ Ֆրանկֆուրտում...
16 ամյա Լիլին, նստած դաշնամուրի մոտ, մի գեղեցիկ սոնատ էր նվագում...Երբ նա ավարտեց, Գյոթեին ներկայացրին նրան .«Մենք նայեցինք միմյանց ,-գրում է նա իր ինքնակենսագրականում,-և չեմ ուզում ստել ,ինձ թվաց թե ես զգացի ձգողական ուժի ամենահաճելի հատկությունը...»:
Կրակոտ Գյոթեին առաջին հանդիպումն էլ բավական էր անմիջապես քնարական զեղումներով բանաստեղծություն գրելու ....
Լիլին արագ «կապեց» Գյոթեին իրեն ... և բանաստեղծն իսկապես երջանիկ էր ,երբ Լիլին արժանացնում էր նրան իր քնքուշ շոյանքներին ......
Լիլիին դուր էր գալիս գեղեցիկ պոետը...Նա ոգևորված պատմում էր իր կյանքի մասին,դժգոհում նրա դատարկությունից ...ասում ,որ ցանկանում էր միայն իր իշխանությունը փորձել Գյոթեի վրա,սակայն ինքն ընկավ սիրո ցանցի մեջ:Երիտասարդները բացատրվեցին ...և գործը հավանաբար կվերջանար ամուսնությամբ ,եթե ընտանիքների միջև չլիներ հասարակական և սոցիալական կարգավիճակի տարբերություն ...Իմանալով հոր քմահաճությունն այս հարցում՝ Գյոթեի քույրը ՝Կորնելիան, կտրականապես դեմ եղավ այդ ամուսնությանը...Դեմ էին նաև մյուսները...Բայց Գյոթեն չէր լսում նրանց...
Դելֆա անունով մի ինչ-որ աղջիկ հանձն առավ այդ գործը գլուխ բերելու դժվարին խնդիրը... Մի անգամ նա հայտնեց սիրահարներին,որ ծնողները համաձայն են ...և հրամայեց ձեռք մեկնել մեկմեկու...Գյոթեն մոտեցավ Լիլիին,նա դանդաղ ,բայց վստահ բարձրացրեց ձեռքն ու դրեց բանաստեղծի ափի մեջ,որից հետո երկուսն էլ «խորը շունչ» քաշելով՝ նետվեցին միմյանց գիրկ...Հետո տեղի ունեցավ նշանադրությունը...Սակայն ամուսնությունն այնուամենայնիվ խափանվեց...Իր դերն ունեցավ այդ գործում նաև Գյոթեի ուղևորությունը Շվեյցարիա,որի ընթացքում Լիլիի շրջապատը փորձում էր համոզել նրան ,որ նա սառն է փեսացուի հանդեպ...Վերջիվերջո երիտասարդները ստիպված էին հեռանալ...Գյոթեն անասելի ծանր տարավ բաժանումը...Նա ժամերով կանգնում էր նրա պատուհանի տակ ՝ փաթաթված թիկնոցի մեջ, և վերադառնում էր գոհ ,երբ պատահաբար տեսնում էր Լիլիի ստվերը պատուհանից ...
Լիլին ամուսնացավ մի բանկիրի հետ...
Գյոթեն ,մեկնելով Իտալիա,գրեց իր նոթատետրում «Մնա՜ս բարով ,Լիլի...երկրորդ անգամ ,Լիլի...Բաժանվելով առաջին անգամ՝ ես դեռ հույս ունեի ,Լիլի ,որ կհաջողվի մեզ միացնել մեր ճակատագրերը...Հիմա որոշված է.մենք պետք է անջատ խաղանք մեր դերերը...Ես չեմ վախենում ո՛չ ինձ համար,ո՛չ քեզ համար...Ամեն ինչ այնպես խճճված է թվում... Մնաս բարով...»:
Հաջորդ սերը...Քրիստիանա Վուլպիուսն է: ...Սիրունատես ծաղկավաճառուհին կամ ,ինչպես Իոհան էր ասում, « գանձն անկողնում» ,դարձավ նրա մուսան ... Նրան է նվիրված մեծ գրողի փայլուն ,քնարական ստեղծագործություններից մեկը՝ «Հռոմեական էլեգիաներ»:
Ոգու գիգանտ և ծաղկավաճառ աղջիկ...Կարո՞ղ եք պատկերացնել միմյանցից այդքան տարբեր մարդկանց...
Գյոթե և Քրիստիանա Վուլպիուս ...Սիրունատես ծաղկավաճառուհի կամ ինչպես Իոհան էր ասում .« գանձ անկողնում».......Փոքրիկ,ոչ մի առնձնահատկությամբ աչքի չընկնող 23 տարեկան այդ աղջիկն իր համեստ միջոցներով օգնում էր մորը՝ պահելու ,մեծացնելու
կրտսեր երեխաներին այն բանից հետո,երբ հայրը լքեց ընտանիքը: Կրթված չէր...խոսում էր թուրինգյան ակցենտով ,կարդում էր մեծ դժվարությամբ ,իսկ գրում էր առավել ևս վատ ...բայց թարմ էր...ուներ նուրբ ,հարթ մաշկ ,պայծառ հայացք ու վարդագույն այտեր...անհնազանդ շականակագույն գանգուրներ,որոնք անընդհատ թափվում էին ճակատին...նա կենսախինդ էր ...հաճույքով էր ծիծաղում,կատակում... Աշխատում էր Վեյմարի ֆաբրիկայում որպես ծաղկավաճառուհի....
Ոգու գիգանտ և անգրագետ ծաղկավաճառուհի աղջիկ.....Կարո ՞ղ եք պատկերացնել ավելի տարբեր մարդկանց....
Նրանք հանդիպեցին Վեյմարի պալատական այգում՝ ոչ պատահական...Աղջիկը սպասում էր նրան մի անսովոր հարցով,որն իրեն չէր վերաբերվում,այլ եղբորը, ուրեմն և ամբողջ ընտանիքին...Ձեռքում պահել էր եղբոր օգնություն հայցող նամակը..
Եղբայրը ճիշտ էր հաշվարկել..խնդրանքը կունենա ազդեցություն ,եթե այն պոետին փոխանցի սիրունատես քույրը...
Քրիստիանայի եղբայրը՝ Ավգուստ Վուլպիուսը, գրականության պատմության մեջ մտավ Գյոթեի հետ քրոջ հանդիպման շնորհիվ...Եթե Գյոթեն օգներ նրան ,ապա նա կստեղծեր գլուխգործոց ,ամենավառ վեպը ավազակների կյանքից ՝ ազնիվ Ռինալդո Ռինալդինի մասին :Նրա երազանքը կատարվեց: Պալատական այգում քրոջ հետ հանդիպումից հետո նա շահեց մեծ գրողի բարեհաճությունն ու այդ վեպը հետաքրքրեց հանճարեղ կնամեծարին ...
Ասում են բոլոր աղբյուրները.
Հենց այդ օրն էլ Քրիստիանան դարձավ Գյոթեի սիրուհին....քանզի ամեն տարի հուլիսի 12-ին նրանք նշում էին իրենց միության տարելիցը...«Հռոմեական էլեգիաներ »-ից որոշ հատվածներ ,անտարակույս, նվիրված էին Քրիստիանային.« Սիրելիս ,զղջու ՞մ ես , որ հանձնվեցիր այդքան արագ... մի՛ զղջա ,հավատա՛ ինձ , ես չեմ նվաստացնի քեզ ...»,-այսպես է սկսվում երրորդ էլեգիան :
Շուտով Քրիստիանան թողեց աշխատանքն ու տեղափոխվեց գրողի մոտ՝ դառնալով նրա գաղտնի սիրուհին....որի գոյությունը նա ամեն կերպ աշխատում էր թաքցնել :
Գյոթեի տան հյուրերի սենյակը միշտ պատրաստ էր ընդունելու Ֆրից ֆոն Շտեյնին՝ պոետի վաղեմի ընկերուհու ՝ Շարլոտտա Շտեյնի որդուն :Տղան հաճախ էր շատ երկար ժամանակով մնում պոետի տանը ,անգամ մոր և նրա կապերի խզումից հետո...Եվ ահա Ֆրիցը պատմում է մորը Գյոթեի տանը հայտնված նոր աղջկա մասին...Լուրն ,իհարկե, Շարլոտտան ընդունեց ցավալիորեն...այդքան տարիների սիրուց և ինչպես հավասարի հետ հոգևոր շփումից հետո , նա իրեն խորապես վիրավորված էր զգում...մերժված լինել մի ինչ-որ անարժան,անգրագետ ծաղկավաճառ աղջկա պատճառով...
Լուրը շատ արագ տարածվեց ողջ քաղաքում..... մարդիկ վրդովված գրողի անբարոյականությամբ, սկսեցին քննարկել կատարվածը...
Գյոթեին երկրպագում էին գրեթե որպես բարձրագույն էակի և նրա կապը ֆոն Շտեյնի հետ չէին դատապարտում,քանզի հավասար էին...Իսկ հիմա նրա մեջ տեսան արատավոր
գայթակղիչի ,որն անամոթաբար հագուրդ էր տալիս իր կրքերին...քմահաճույքներին...
1790թ հունիսին նա գրում է.«Ես ամուսնացա,բայց առանց ծիսակատարության»..Հենց սա էլ վեյմարյան հասարակությանը թվաց անվայել...Նրա ընկերը՝ Շիլլերը, լինելով նրանց տանը, պարզապես չէր
նկատում Քրիստիանային (բանի տեղ չէր դնում)))
1800-ին, երբ Գյոթեի ստեղծագործական աշխատանքն անկում ապրեց,Շիլլերը դա համարեց Քրիստիանայի հետ համատեղ կյանքի հետևանք....
Իսկապես,անհնարին է պատկերացնել այդքան տարբեր,անհավասար զույգի... նրանց հարաբերություններում ծանոթությունից սկսած առկա էր իռացիոնալ սկիզբ...Գյոթեն սիրահարվեց ակնթարթորեն...Բայց այդպես նրա կյանքում շատ է տեղի ունեցել...Դեռ բոլորովին վերջերս գրականության պատմության մեջ գրողի աշխատանքները բաժանված էին ժամանակաշրջանների՝ կապված նրան ոգեշնչող կանանց անունների հետ՝ Լիլի,Շարլոտտա,Լոտա Ֆրիդերիկա,Մարիաննա ....Սակայն հազվադեպ են գրել Քրիստիանայի անունը...հնարավոր է այն պատճառով, որ նրանց հարաբերությունները շատ երկար էին (շարունակվեցին 30 տարուց ավել )՝ ընդհուպ մինչև Քրիստիանայի մահը : Թերևս մասամբ էլ այն պատճառով,որ այդտեղ հազիվ թե կարելի է խոսել «անմիջական ոգեշնչման » մասին ,ինչպես ,օրինակ , Լոտտա Բուֆը ոգեշնչեց «Երիտասարդ Վերտերի տառապանքները» ստեղծագործության հայտնվելուն...կամ Ֆրեդերիկա Բրիոնին նվիրված «Պոեզիան և ճշմարտությունը: Իմ կյանքից» վեպը ....
Քրիստիանան պարզապես այն մարդն էր ,որի կարիքը նա ուներ...Պարզ ,կենսուրախ,ծիծաղկոտ , բնավորությամբ ազատ,որն այնպես հակադրվում էր նրա ինքնամփոփությանը,իդեալի ձգտող բարձր պահանջներին ,ինտելեկտուլ վարժություններին , աշխարհիկ սալոններում նրբագույն հաղորդակցությանը ...պալատական սնապարծ մթնոլորտին...
Թերևս Գյոթեին դուր էր գալիս ,թե ինչպես է շատախոսում իր «բնության զավակը» իր «փոքրիկ էրոտիկայով»:Նույնիսկ Ավգուստի ՝առաջնեկի ծնվելուց հետո նա չէր մտածում ամուսնության մասին ....
17 տարի նա մնաց որպես սիրուհի մինչև որոշեցին օրինականացնել իրենց հարաբերությունները՝ կատարելով համեստ քաղաքացիական ամուսնության արարողություն : Քրիստիանան ծնեց ևս չորս երեխա...(նորածիններից երկուսը մահացած են ծնվել...):
Այդ անհավասար միության վրա ասես ճակատագիրն ինքը տարածել էր իր սև թևերը...քանզի ապրելով մինչև հասուն տարիք Գյոթեի որդին՝Ավգուստը, ֆիզիկապես շատ թույլ,հիվանդոտ ,հոգեպես անհավասարակշիռ մարդ էր ...Մի խոսքով, նրանց ընտանեկան կյանքը հովվերգություն չէր ......նրանց բաժին հասավ շատ դառնություններ ,որն էլ ,իհարկե, չէր կարող իր հետքը չթողնել երբեմնի ամենաուրախ ծաղկավաճառուհու բնավորության վրա ...
1806թ վերջապես տեղի ունեցավ նրանց պսակադրությունը...
Ամուսնության հաջորդ օրը Ֆրաու ֆոն Գյոթեն հայտնվեց Իոհաննա Շոպենհաուերի սալոնում(փիլիսոփա Շոպենհաուերի մոր մասին է խոսքը)... ահա այսպիսին էին տիկին Շոպենհաուերի փաստարկները.« Եթե Գյոթեն Քրիստիանային տվել է իր անունը ,ուրեմն ես նրան թեյ կհյուրասիրեմ»:
Իր «մեծարումից» հետո Քրիստիանան երկար չապրեց ... ահավոր գիրացավ ...սիրեց առանձնությունը....Վեյմարում անհարգալից էին խոսում Գյոթեի «չաղ կեսի» մասին....
Ծանր հիվանդությունից հետո Քրիստիանան մահացավ ...Մահացավ մենության մեջ...Նա չէր բռնել նրա ձեռքը վերջին ակնթարթին....
Միակ կինը,որի կողքին նա մնաց այդքան երկար Քրիստիանան էր...ոչ մեկը նրան չէր պարգևել այդքան անմիջական , պարզ,հասարակ սեր ..Շնորհիվ այդ սիրո միգուցե նա ճաշակեց իսկական խաղաղությունը ,քանզի նա ( Քրիստիանան) հաստատուն էր բնավորությամբ ,իսկ ինքը՝համակ շարժում ...
Գյոթեի կյանքում շատ կանայք են եղել մինչև Քրիստիանան և նրանից հետո ....
Շարունակելի
Պետրոս 1-ին և Մարիա Համիլթոն
Թագավոր.
-Ես լսել եմ ,եղբայր ի՛մ, որ Դուք նույնպես սիրուհի ունեք
Կայսր.
-Ախպերս, սիրուհիներն ինձ վրա թանկ չեն նստում,իսկ Դուք նրանց վրա հազարավոր թալերներ եք ծախսում ,որոնք կարող էիք ավելի մեծ օգուտով օգտագործել ...
Այս տեսարանը տեղի է ունեցել Կոպենհագենում,որտեղ Պետրոս 1-ինը այցելության էր եկել իր լավ դաշնակցին՝ դանիական թագավորին ...
Ինչպիսի՞ տեղ էր գրավում հավերժական կանացի հարցը մեծ բարեփոխի կյանքում ... Պետրոս 1-ինը շատ զբաղված էր և շատ կոպիտ, որպեսզի վաստակեր սիրեկանի կոչում կամ համարվեր ընտանիքին նվիրված լավ մարդ....
Նա փողով էր գնահատում կանացի քնքշանքները...գնահատում էր շատ էժան..երեք գրկախառնությունը մի կոպեկ արժեր )))) ,որոնք պետերբուրգյան գեղեցկուհիները շռայլում էին նրա զինվորներին...
Ապագա կայսրուհուն՝Եկատերինային, նա առաջին հանդիպման համար «վճարեց» մի դուկատ.... )))
Պետրոս «սիրառատի» բազմաթիվ սիրո պատմություններից ընտրեցի և ձեզ եմ ներկայացնում այս մեկը....Շատ դաժան մի պատմություն...
Թագավորական արքունիքում նա հայտվեց 1709թ,երբ 15 տարեկան էր...Բարետես,գեղեցիկ աղջկան թագուհին միանգամից նկատեց ու դարձրեց իր ֆրեյլինը:
Մարիան աչքի էր ընկնում ուրախ և աշխույժ բնավորությամբ:Նա խորամանկ էր,խորաթափանց ,հեռատես:Հենց այս հատկանիշներն էլ Մարիային դրդեցին վտանգավոր արկածախնդրության...Նա որոշեց դուր գալ թագավորին...նրա ջանքերը զուր չանցան..թագավորը նկատեց նրան ՝տեսնելով նրա մեջ այնպիսի «շնորհքներ,որոնց առանց տարփանքի հնարավոր չէր նայել»:
Եվ ահա մի օր նա հրավիրեց երիտասարդ նաժիստին իր սենյակ...Մարիան դարձավ ռուս ինքնակալի սիրուհին...Պետրոսը նրան միանգամից գրանցեց «անկողնային ռեեստրում»՝անձնական սիրուհիների ցուցակում...
Թագավորը չէր կարող «կշտանալ» իր նոր սիրուհուց...նրա մեջ բռնկված կիրքը հանգիստ չէր տալիս նրան ո՛չ ցերեկը ,ո՛չ գիշերը...ամբողջ ժամանակը նա անցկացնում էր սիրուհու հետ՝ մոռանալով պետական գործերն ու օրինական կնոջը...Մարիան տոնում էր իր հաղթանակը..սակայն նրա երջանկությունը կարճատև էր...Նա հաշվի չէր առել,որ թագավորը չափազանց անկայուն ու անհավատարիմ է սիրային հարաբերություններում ...
Հասնելով ուզածին՝ թագավորը արագ կորցրեց հետաքրքրությունը երիտասարդ գեղեցկուհու նկատմամբ...Ինչեր միայն չէր անում Մարիան թագավորի բարեհաճությունը վերադարձնելու համար ...Թվում էր՝ սիրեցյալը դադարել էր նկատել նրան ...
Հուսահատված Մարիան սկսեց «կարճել» գիշերները ուրիշ երկրպագուների հետ,որոնք միշտ կողքին էին ու սպասում էին հարմար առիթի...
Նրա ընտրյալը դարձավ Իվան Օռլովը՝ թագավորական « денщик»-ը..
Գեղեցիկ էր ու շատ սիրված Իվան Օռլովը ...Մարիայի հանդեպ սերը փոխադարձ էր,սակայն ,չգիտես ինչու չէր շտապում ամուսնության առաջարկություն անել նրան...
Նախ՝ թագավորը տանել չէր կարողանում «սրտի» հարցերում իր ֆավորիտների որևէ նախաձեռնություն և ցանկանում էր դասավորել նրանց անձնական կյանքը իր հայեցողությամբ...բացի դրանից Մարիան ծագումով ավելի բարձր էր Օռլովից...և նրա ազգականները հավանաբար չէին խրախուսի այդպիսի
misalliance-ը...
Մարիա Համիլթոնը կյանքով վճարեց ոչ թե արտամուսնական կապի (նման դեպքում ողջ ռուս բարձրաշխարհիկ հասարակությանը պիտի ուղարկեին էշաֆոտ) , այլ
դեպքերի ընթացքը ճակատագրական եղավ և նպաստեցին նրա կործանմանը . ամառային այգում շատրվանի մոտ գտել էին մահացած նորածնի մարմին...
Իվան Օռլովը ընկերների հետ «քեֆի» մեջ էր ու մի քանի օր է նրան չէին գտնում...Ե՛վ մեկը, և՛ մյուսը շատ վատ ազդեցին Պետրոս 1-ինի տրամադրության վրա, որն առանց այն էլ հակված էր զայրույթի ավերիչ բռնկումների ...Եվ ահա,երբ Օռլովը վերադարձավ պալատ՝ իր անմիջական պարտականությունների կատարմանը ,նկատեց ,որ ցարը խիստ զայրացած է...
Միակ մեղքը ,որն այդ պահին զգաց Օռլովը «պոռնիկ մարուշկայի» հետ կապն էր: Եվ վախից ,առանց իմանալու ,թե ինչ ողբերգական հետևանքներ կունենա Մարիայի համար , նա խոստովանեց թագավորին այդ կապի մասին...
Զարմացած « денщик»-ի անկեղծության վրա՝ Պետրոս 1-ինը չշարունակեց հարցուփորձ անել նրանց կենակցության մասին , իսկ Օռլովը պատմեց նաև ,թե Մարիան շատ անգամ թունավորելով «ազատվել » է անցանկալի հղիություններից...
Թագավորը հրամայեց անմիջապես իր մոտ բերել Մարիային...Նա սկզբում հերքեց ամեն ինչ,երդվում էր,որ անմեղ է, սակայն չդիմանալով ճնշմանը՝ խոստովանեց ,որ Օռլովի հետ անառակ կյանքով է ապրել ու երեք անգամ ազատվել է անցանկալի հղիությունից...
Մանկասպանի հանդեպ Պետրոս 1-ինի ծայրահեղ զայրացած էր ... Նա հրամայեց Մարիային նետել զնդան ,կտտանքների ենթարկել , ընդ որում, խոշտանգումներին ներկա էր գտնվում անձամբ...
Հետաքննությունը տևեց չորս ամիս...
Մահապատիժը տեղի ունեցավ 1719թ մարտի 14-ին...Բոլորը,ընդ որում, նաև դատապարտյալը համոզված էին, որ վերջին պահին թագավորը ներում կշնորհի :
Պետրոսը մոտեցավ Մարիային ու խնդրեց նրան աղոթել երկրի վրա մնացող մեղավորների համար...Հետո նա համբուրեց Մարիային ու ինչ-որ բան շշնջաց դահճին ...Ամբոխը թեթևացած շունչ քաշեց՝ մտածելով ,որ թագավորը չեղյալ համարեց դատավճիռը...Սակայն ...դահիճը բարձրացրեց կացինն ու կտրեց դատապարտյալի գլուխը....
Պերտոս 1-ինը բարձրացրեց Մարիայի կտրված գլուխը.... համբուրեց .... հրամայեց մնացած ներկաներին հիանալ նրա գեղեցկությամբ...
Ինչու՞ Պետրոս 1-ինը, կես տարի պահելով զնդանում ,ներում չշնորհեց Մարիային...Ասում են ,որ երեխան ,որին խեղդամահ էր արել Մարիան ,Պետրոս 1-ինից էր...Իմանալով այս գաղտնիքը՝ նա չկարողացավ ներել իր որդուն սպանող նախկին սիրուհուն...
Մահապատժից հետո սպասուհու գեղեցիկ գլուխը թագավորի հրամանով վեց տարի պահեցին ապակե տարայում,սպիրտի մեջ...մի քանի շաբաթ այդ գլուխը մնաց Եկատերինայի ննջասենյակում ՝որպես«նախազգուշացում»...
«Համիլթոնի գործը» շարունակություն չունեցավ...Հետագայում ոչ մի ռուս արիստոկրատ «վավաշոտ կյանքի» կամ «մանկասպանության» համար չենթարկվեց մեղադրանքի...չնայած որ դրանք պալատում ավելի շատ էին կատարվում,քան ամբողջ Ռուսաստանում.. ... Պարզապես դա մնացած թագավորներին ու թագուհիներին ավելի քիչ էր հետաքրքրում,քան Պետրոս 1-ին...
Նադեժդա ֆոն Մեկք.բարոնուհի,տասնմեկ երեխաների մայր, 40-ամյա այրի,ամենահարուստը ռուս կանանցից ,ով կարող էր թույլ տալ իրեն այն ամենը,որի մասին միայն երազել կարող էր ավելի քան «համեստ» երիտասարդ տարիքում,սակայն նրա հոգում վաղուց արդեն դատարկություն էր ...Նադեժդան մենակ էր...ամուսնական կյանքը,որը տևեց քսան տարի,չպարգևեց նրան ցանկալի երջանկություն...հարստությունը չէր կարող տալ հոգեկան մխիթարություն,իսկ ապագան այրուն թվում էր տաղտկալի ու մռայլ....
Որպեսզի ինչ-որ կերպ խլացնի հոգու ցավը ,մադամ ֆոն Մեկքը տարվեց երաժշտությամբ...Հրավիրում էր երաժիշտների ,որպեսզի տանելի դարձնի տխուր ու միայնակ երեկոները...
Մի անգամ նրա հյուրերից մեկը խոսեց իր ուսուցչի ՝դեռ ոչ այնքան հայտնի կոմպոզիտոր Պյոտր Չայկովսկու մասին,ավելացնելով ,որ ուսուցիչը շատ համեստ է ապրում և շատ հաճախ չի ունենում բավարար գումար ապրուստի համար :
Այդ գիշեր Նադեժդան աչք չփակեց...Իսկ հաջորդ օրը նա հրավիրեց այն հյուրին,որը խոսել էր Չայկովսկու մասին և խնդրեց փոխանցել իր պատվերը կոմպոզիտորին....
Պյոտր Իլյիչը չհապաղեց կատարել բարոնուհու պատվերը,և բարոնուհին ի նշան երախտագիտության ուղարկեց նրան նամակ,ուր հայտնում է շնորհակալություն գեղեցիկ ստեղծագործության համար և հիացմունքը նրա տաղանդի հանդեպ: Բնականաբար,կոմպոզիտորը ստացավ շռայլ պարգևատրում...
Չայկովսկին բարոնուհուն պատասխանեց մի քանի օր անց...
Նոր ծանոթների միջև հաստատվեց շատ ջերմ ու բարեկամական նամակագրություն:Մեկ ամիս անց Չայկովսկին արդեն առանց ամաչելու բարոնուհուց փող խնդրեց :Նա չէր էլ մտածում մերժել կոմպոզիտորին: Ուղարկեց մեծ գումար ու այդ օրվանից դարձավ կոմպոզիտորի հովանավորուհին...
Բարոնուհու սիրտը լի էր արդեն ամենագեղեցիկ զգացմունքներով...Չայկովսկին կարծես թե չէր նկատում այդ ամենը ...
Մի օր նա նամակ ուղարկեց բարոնուհուն ,ուր հայտնում է,թե պատրաստվում է ամուսնանալ :Կոմպոզիտորը պատմում է,թե հանդիպել է մի աղջկա ,որը խենթի պես սիրահարվել է իրեն ու ակնարկել, եթե Պյոտրը հեռանա, ինքնասպան կլինի....«Ես անկեղծորեն խոստովանեցի ,որ չեմ սիրում նրան,բայց ամեն դեպքում կլինեմ նրա հավատարիմ ու ազնիվ ընկերը,-գրել էր Չայկովսկին Ֆոն Մեկքին,-ես մանրամասը նկարագրեցի նրան իմ բնավորությունը ,դյուրագրգիռ ու ջղային խառնվածքս ,նաև անմարդամոտ լինելուս մասին...վերջապես՝ իմ հանգամանքները...»:
Հարսանիքը տեղի ունեցավ 1877թ:Հարսը 28 տարեկան էր,իսկ փեսան՝37...
Մի քանի տարի անց հիշելով նրանց ամուսնության մասին՝ բարոնուհին գրում է.«Երբ դուք ամուսնացաք սարսափելի ծանր էր ինձ համար....կարծես սրտիցս ինչ-որ բան պոկվեց..»:
Բարոնուհին այրվում էր խանդից ,անտանելի տառապում ու չէր կարող Պյոտր Իլյիչին ակնարկել իր զգացմունքների մասին...Նա վախենում էր,որ ամուսնությունից հետո նրանց նամակագրությունը կընդհատվի և նա՝ սիրահարված ու մերժված,կրկին կմնա միայնության մեջ...
Կոմպոզիտորը,որն այնպես ցանկանում էր «փոխել բնությունը», շատ արագ հասկացավ,որ կատարել է աններելի,սարսափելի սխալ ...Ամուսնությունից մի քանի օր անց նա արդեն հուսահատված գրում է իր սիրելի ընկերոջը ՝Նադեժդային.«Ես բացարձակ ի վիճակի չեմ աշխատելու,որը աննորմալ հոգեկան տրամադրության նշան է»:Եվ ավելացրել է.«մեր բարեկամությունը միշտ կլնի իմ կյանքի ուրախությունը»:
Այդ տարի Պյոտր Իլյիչն առանց բացատրության փախավ կնոջից և մեկնեց արտասահման...Նա շրջագայեց Եվրոպայում ... Այնտեղից նամակներ էր ուղարկում «իր պահապան հրեշտակին»:Նա ավելի մոտեցավ բարոնուհուն ,իսկ նամակները դարձան ավելի քնքուշ ու ինտիմ:Կոմպոզիտորի համար մտահոգված հովանավորուհին ավելի մեծ գումարներ էր ուղարկում նրան...Նա նշանակեց կոմպոզիտորին ամենամյա նպաստ ՝ վեց հազար ռուբլու չափով,,,
Այդ օգնությունը տևեց տասներեք տարի...
Չայկովսկին՝ երախտապարտ իր փրկչին,երդվեց,որ այսուհետ իր ստեղծագործությունները կնվիրի միայն նրան՝«սիրելի,անգին բարեկամին»:
«Ես ոչ միայն պարտական եմ նրան կյանքով,այլ նաև նրանով,որ կարող եմ շարունակել աշխատել,իսկ դա կյանքից ավելի թանկ է ինձ համար»-գրել է կոմպոզիտորն իր ընկերներից մեկին:Իսկ Նադեժդան ոչ միայն նյութական աջակցություն էր ցուցաբերում,այլ նաև փորձում էր բարձրացնել նրա տրամադրությունը՝ իմանալով,որ կոմպոզիտորը հակված է տխրության, մելամաղձոտ տրամադրության : Հաճելի անակնկալներ էր անում սիրեցյալին..Ուր էլ որ գտնվեր Չայկովսկին , հաճախ էր տեսնում իր սենյակում ծաղիկներ ,որոնք մատուցվում էին իր «հավատարիմ ընկերոջ» հանձնարարությամբ:
Մի անգամ բարոնուհին ուղարկեց Չայկովսկուն նամակ՝ իր համար մի պիես ստեղծագործելու խնդրանքով,որը կարտահայտեր « հոգու և կոտրված սրտի անտանելի ցավ,տրորված հավատարմություն ,խոցված ինքնասիրությունն ու կորցրած երջանկություն»:Նադեժդան ցանկանում էր այդ պիեսն անվանել«Կշտամբանք»:
Որսալով նուրբ ակնարկը՝ կոմպզիտորը ձեռնամուխ եղավ հերթական պատվերը ստեղծելու գործին և շուտով Նադեժդային նվիրեց մի սիմֆոնիա :Սիմֆոնիան կոչվեց 4-րդ ,որը մի քանի տարի անց տարածվեց աշխարհով մեկ՝դառնալով Չայկովսկու ամենասրտառուչ ,զգացմունքներով լի ստեղծագործություններից մեկը:
Նա այդ ստեղծագործությունը նվիրեց ֆոն Մեկքին՝գրելով ընծան հաստատող միայն մի բառ ՝Բարեկամիս (դա բարոնուհու համեստ ցանկությունն էր ):
Չայկովսկին նամակով հայտնում է Նադեժդային այն մասին,թե ինչ ապրումներ է ունեցել ստեղծագործելու ժամանակ.« Դա այն ճակատագրական ուժն է,որը խանգարում է երջանկության պոռթկմանը հասնելու նպատակին ,որը խանդոտությամբ դարանում է ,որպեսզի հաջողությունն ու հանգստությունը չլինեն ամբողջական ու անամպ,որն անշեղորեն,անդադար թունավորում է հոգին...
Մեր ամբողջ կյանքը մեզ ցավ պատճառող իրականության , վաղանցիկ,ակնթարթորեն թռչող երազների ու պատրանքային երջանկության հաջորդականությունն է»:
Չայկովսկին գիտեր ,որ երբեք չի տեսնի դեմքն այն հրաշալի կնոջ,որն այդքան տարիներ հովանավորել է իրեն.... բարոնուհու կամքն էր.երբեք չհանդիպել,երբեք չտեսնել ,չլսել իրար .
«Կար ժամանակ ,երբ ես շատ էի ցանկանում հանդիպել քեզ ,- գրում է բարոնուհին ,-իսկ հիմա որքան ավելի շատ եմ հրապուրվում քեզնով ,այնքան ավելի շատ եմ վախենում հանդիպումից...» :
Այդ նամակագրությունը շարունակվեց տասնհիգ տարի ...
Երկու միայնակ հոգիների ամենաքնքուշ և պլատոնական սիրո պատմություն,որոնց բախտ չէր վիճակված հանդիպել կյանքում...
Պյոտր Իլյիչը տառապում էր «տկարությունից»...խուսափում էր հակառակ սեռի անձանց հետ հանդիպումից...Իսկ բարոնուհին տառապում էր անհասանելի երջանկությունից ու սիրուց ...Բայց նա երախտապարտ էր կոմպոզիտորին իր կյանքի երջանիկ պահերի համար,որոնք նրան պարգևում էին սիրելի ընկերոջ անկեղծ ու ջերմ նամակները......
Չայկովսկին խոստովանում էր նրա հանդեպ ունեցած իր համակրանքի մասին, իսկ Նադեժդան ՝ իր «ֆանտաստիկ վերաբերմունքի» ...
«Այս հարաբերությունները թանկ են ինձ համար,-գրում է բարոնուհին,-ինչպես լավագույնը,ամենաբարձրը, ամենագեղեցիկը բոլոր հնարավոր մարդկային զգացմունքներից... »:
...Տասներեք տարի անց ֆոն Մեկքը Չայկովսկուն ուղարկում է շատ չոր ու հակիրճ մի նամակ, ուր հայտնում է,թե այլևս չի կարող օգնել կոմպոզիտորին ,քանի որ գտնվում է շատ ծանր ֆինանսական դրության մեջ և խնդրում է այլևս չգրել իրեն, իսկ նամակի վերջում՝. «Երբեմն հիշիր ինձ»:
Պյոտր Իլյիչը տառապում էր ու չէր գտնում բացատրություն իր վաղեմի ընկերոջ այդ անհավատալի արարքին ...Որին սիրեց իր ձևով ու աստվածացրեց մինչև կյանքի վերջ...
Երեք տարի նա չէր կարող ուշքի գալ կատարվածից ,հարաբերությունների խզումից , հարաբերություններ,որոնք տասներեք տարի կապեցին նրան այդ զարմանալի,խելացի ,կրթված ու բարի կնոջը...
Չայկովսկին մահացավ 1893թ...Վարակվել է խոլերայով ու չորս օր անց մահացել...
Ասում են,թե մեռնելուց առաջ հիշել է բարոնուհուն ու ցանկացել տեսնել նրա դեմքը...Իսկ արդեն ծերացած ու ծանր հիվանդությունից անկողնուն գամված բարոնուհին իմանալով այդ մասին ,թելադրում է դստերն իր նամակը ՝ հասցեագրված սիրեցյալին ,որն այդպես էլ նա չի ստանում..
Մի անգամ Նադեժդան խոստովանել է Չայկովսկուն.«Դուք հնարավորություն տվեցիք կյանքն ավարտած,համարյա մահացած մարդուն ,ինչպիսին ես էի,մի պահ զգալ կյանքը,այն էլ այդքան լավ դրսևորումներով ...»:
Նա մահացավ երջանիկ...սրտի մեջ վերապրելով կոմպոզիտորի հանդեպ ունեցած ամենաքնքուշ ու գեղեցիկ զգացմունքները...Չայկովսկին նրա համար միշտ մնաց հանճար,որն օժտված էր ոչ երկրային գեղեցկությամբ ու աստվածային տաղանդով......
«ահավոր» գեղեցիկ ստեղծագործություն...բացարձակ գեղեցիկ...
(())
Երբ հայտնի նկարիչ Վոլկովին հարցրին,թե երբ է սկսել իր կարիերան ,Վոլկովը ջղայնացած պատասխանում է,որ հանապազօրյա հացի համար ստիպված է եղել ծառայել մի դեպարտամենտում,ընդ որոմ ,մենակ ՝երկուսի փոխարեն,քանի որ կողքին «մի շալվար մաշեցնող կար»,որը սուլելուց բացի ոչինչ չգիտեր,ոչինչ չէր ուզում անել...
-Երևի այդ «շշվացնողը » վատ ավարտեց իր կարիերան
-Այո,իհարկե, մուտքային տվյալները նա չէր արձանագրում,ելքի թղթերը չէր նշում...Հաստիքների կրճատման ժամանակ նրան վռնդեցին...Նա ընդունվեց կոնսերվատորիա ,իսկ ես դարձա նկարիչ,-խոսքն ավարտեց Վոլկովը...Իսկ նրա ազգանունը Չայկովսկի էր ...))))
(())
Չայկովսկու հարազատները խիստ վշտացած էին,որ երիտասարդը թողեց Արդարադատության դեպարտամենտն ու ընդունվեց կոնսերվատորիա...
-Ախ,Պետյա,Պետյա,ինչպիսի խայտառակություն,փոխեցիր իրավագիտությունը շվիի հետ,-վշտացած կրկնում էր Չայկովսկու քեռին...)))
(())
Հայտնի է,որ Չայկովսկու ամուսնությունը շատ անհաջող է եղել ...Այն հարցին ,թե ինչպես «հաջողվեց » նրան ամուսնանալ ,նա պատասխանում է.«Շատ հասարակ ,պարզապես կնոջս շփոթեցի Իմ «Տատյանայի» հետ (ի նկատի ուներ իր «Եվգենի Օնեգին» օպերայի Տատյանային )
(())
Չայկովսկին շատ վարակիչ ծիծաղ ուներ...և հաճախ լրիվ անհամապատասխան առիթով...
Մի անգամ հյուր գալով ընկերոջը ՝ նա ուրախ բացականչում է.
-Ես տեղափոխվել եմ նոր բնակարան
-Դուք այնքան գոհ եք ,Պյոտր Իլյիչ,երևի բնակարանը շատ լավն է..
-Այո,զվարթ պատասխանում է Չայկովսկին,-պարզապես հրաշալի է,այնքան հարմարավետ,այնքան փոքր,մի քիչ ցածր ,մի քիչ մութ,ոչինչ չես կարող տեսնել,այնպիսի սքանչելիք -և ծիծաղեց ...)))
Ինչով է լավը«"Пиковая дама"-ն ,այս հարցին շատ օրիգինալ պատասխան է տվել 1911թ « "Волжское слово" թերթի մի գրախոս( рецензент)
-Օպերան լավն է նրանով,որ երկու մեծ արվեստագետներ՝ Ա.Ս. Պուշկինն ու Պ.Ի. Չայկովսկին հանգեցին նույն մտքին՝ հավերժ ամոթի սյունին գամել մեր խայտառակ հակվածությունը,նվիրվածությունը թղթախաղին...))))
Չայկովսկին «բախտից երես առած» ու սիրված էր հասարակության կողմից ...
Մի անգամ հարցրին նրան.
-Պյոտր Իլյիչ,ամենայն հավանականությամբ,դուք արդեն հոգնել եք գովեստներից ու պարզապես ուշադրություն չեք դարձնում դրանց...
-Այո,հասարակությունը շար բարի է իմ հանդեպ,նույնիսկ ավելի շատ ,քան արժանի եմ ես ,-պատասխանեց կոմպոզիտորը,-այնուամենայնիվ,ես դեռ կյանքում այդքան հուզված և շոյված չեմ զգացել ինձ,ինչպես այն ժամանակ ,երբ Լև Տոլստոյը, դահլիճում նստած իմ կողքին, լսելով իմ քառյակի Անդանտեն , ողողվեց արցունքներով ...
Մոցարտ -Կոնստանց
...Նրան համարում էին մակերեսային ,բութ,անհետաքրքիր...Նրան մեղադրում էին անհավատարմության մեջ... Իբր սիրավեպ է ունեցել Մոցարտի աշակերտի՝Ֆրանց Կսավեր Զյուսմայրի հետ,որը Սալյեիրի նախկին աշակերտն է եղել ... Շատերը պնդում էին ,թե Մոցարտի որդին իրականում նրա որդին չէ... Նույնիսկ ոմանք Կոնստանցին մեղադրեցին ամուսնու սպանության մեջ հանցավոր մասնակցություն ունենալու համար ..
Ինչ ուզում են թող խոսեն ու բամբասեն...միևնույնն է...Մոցարտի սիրով լի ամենաքնքուշ խոստովանությունները պատկանում էին միայն նրան՝ Կոնստանցին...
Կոնստանց Վեբեր՝ հանճարի կինը ...երբ նրանք հանդիպեցին առաջին անգամ ,Կոնստանցը դեռահաս էր...))) Բնականաբար ,Մոցարտը նրան ուշադրություն չդարձրեց ... փոխարենը նրան հրապուրեց 16- ամյա ուժեղ, գեղեցիկ ձայնով Ալոզիան՝Կոնստանցի քույրը...
Մի տարի անց Վեբերների ընտանիքը տեղափովում է Մյունխեն ,որտեղ Ալոզիայի հարուստ երկրպագուները օգնում են նրան «տեղավորվել» օպերային թատրոնում ... Եվ նա շատ արագ մոռանում է Մոցարտին...Երբ Մոցարտը գալիս է Մյունխեն ու այցելում սիրեցյալին ,նա շատ պարզ հասկացնում է,որ անտեղի է նրա այցը...Ցնցված Մոցարտը նստում է դաշնամուրի մոտ ու երգում«Ես առանց ափսոսանքի լքում եմ այն աղջկան ,որը չի սիրում ինձ»:
Ալոզիան ամուսնանում է ուրիշի հետ ու շարունակում իր երաժշտական կարիերան...
1781թ Մոցարտը, խզելով հարաբերությունները Զալցբուրգի եպիսկոպոսի հետ (սա շատ համարձակ արարք էր,քանզի այն ժամանակներում կոմպոզիտորները ապրում էին հարուստ ազնվականների հովանու ներքո և չէին համարձակվում դուրս գալ նրանց բռնատիրական խնամակալության տակից) տեղափոխվում է Մյունխեն ու տեղավորվում նույն պանսիոնում ,ուր ապրում էր Վեբերների ընտանիքը ......Հիմա նա ազատ երաժիշտ է և կարող է ինքնուրույն հոգ տանել իր ապագայի մասին...
Հենց այստեղ էլ նա կրկին հանդիպեց արդեն 18-ամյա համակրելի Կոնստանցին...
Մոցարտը նրա հետ էր անցկացնում իր ողջ ազատ ժամանակը......Կոնստանցի մայրը, նկատելով ,որ նրանք հրապուրված են միմյանցով ,որոշում է «երկաթը տաք-տաք ծեծել» ))) Նա դիմում է շանտաժի .. .ծագած բամբասանքների պատրվակի ներքո ,որոնք ,իբր, արատավորում են երիտասարդ աղջկա բարի անունը,նա ստիպում է Մոցարտին «ամուսնության խոստում տալ»-գրավոր ))) «Ես սույնով խոստանում եմ,որ երեք տարվա ընթացքում կամուսնանամ Կոնստանց Վեբերի հետ,հակառակ դեպքում պարտավոր եմ վճարել փոխհատուցում՝ տարեկան 300 ֆլորինի չափով գումար ՝ցմահ»:...Մոցարտի հայրն, իմանալով այս ամենի մասին ,խնդրում է որդուն չշտապել...Իսկ Մոցարտը բոլորովին հանգիստ է ...Նա սիրում է և ցանկանում է ամուսնանալ այդ աղջկա հետ...
Ի՞նչ էր զգում Կոնստանցը...Ոչ-ոք չգիտի...սակայն ,ասում են,իմանալով այդ խայտառակ փաստաթղթի մասին ,որը ստորագրել էր Մոցարտը մոր պահանջով ՝ պատռում է այն...
Նրանք ամուսնանում են....երջանիկ ամուսնական կյանքի սկիզբ...Կոնստանցը այն կանանց տեսակին էր պատկանում,որոնք ամբողջությամբ ընդունում են ամուսնու կենսաոճը...Համատեղ նախաճաշ...ծիծաղ,երգ...զբոսանքներ... Նա դարձավ ամուսնու «պատճենը»....Նա երազում էր լավ հարաբերություններ հաստատել Մոցարտի ընտանքի հետ ,սակայն ամուսնու ընտանիքի բարեհաճությունը շահելու նրա բոլոր ջանքերը զուր անցան ...
Հանճարի կինը...Գիտե՞ր արդյոք Կոնստանցը ,որ հանճարի հետ է ամուսնացել... Հազիվ թե...Մոցարտի երաժշտությունը « շատ էր առաջ անցել » այդ ժամանակների ճաշակից ...Իսկ նա չէր էլ պատկերացնում,թե ինքը որքան անհետաքրիր է դարձել Վիեննայում...
Մոցարտի ընտանեկան կյանքը իրոք դժվարին էր...Նրանց առաջնեկը ,ապրելով մի քանի ամիս,մահանում է...Մի տարի անց ծնվում է երկրորդ երեխան...նրանք տեղափոխվում են նոր բնակարան ,որտեղ էլ Մոցարտը գրում է « Ֆիգարոյի ամուսնությունը» օպերան...
Ճիշտ է,Մոցարտը ծայրահեղ օժտված էր ,աշխատասեր,սակայն Կոստանցը ամուսնացած էր մի մարդու հետ ,որն ընդունակ չէր ապահովելու ընտանիքի բարեկեցությունը ... նրա յուրաքանչյուր օրը Մոցարտի հետ մշտական պայքար էր,հիվանդություններ,հղիություն, ամուսնու չափազանց ծանրաբեռնվածության հանդեպ մեծ անհանգստություն...ավելացրած այս ամենին բամբասանքները ,որոնք պտտվում էին նրա անվան շուրջ ...Գնալով ավելի է ծանրանում նրանց ֆինանսական վիճակը... ճարահատյալ Մոցարտը նամակներ էր գրում ընկերներին ,խնդրում օգնել իրեն... Փայտ առնելու համար նա նույնիսկ ստիպված եղավ ընտանեկան արծաթեղենը գրավ դնել լոմբարդում...
Այնուամենայնիվ, նա շատ երջանիկ էր ... ամեն առավոտ տնից դուրս գալուց առաջ բացիկներ էր թողնում Կոնստանցին...«Բարի առավոտ իմ փոքրիկ տիկին...քունդ չեմ խանգարի...ցանկանում եմ ,որ դու լավ քնես,ոչ մի տեղդ չցավի,ուրախ լինես...չմրսես...սպասավորների հետ չվիճես))) Թող քեզ հետ ամեն ինչ լավ լինի...Կվերադառնամ ժամը 10-ին»...
Չնայած բոլոր դժվարություններին ու ծանր կյանքին՝ Կոնստանցը երբեք չբողոքեց,չդժգոհեց ...
Սոֆյան՝ Կոնստանցի քույրը հիշում է .«Կոնստանցը հիվանդացել էր...նրան հարկավոր էր բացարձակ հանգիստ...քնած էր... նրա կողքին նստած Մոցարտը ինչ-որ բան էր գրում...հանկարծ ներս է մտնում սպասվորը...Մոցարտը կտրուկ շուռ եկավ, որպեսզի նրան լռության նշան ցույց տա... փետուրներ սրելու դանակը ,որը դրված էր պարտիտուրայի վրա ,անսպասելի ընկավ ու խրվեց նրա ազդրի մեջ...սովորաբար ցավի հանդեպ անչափ զգայուն Մոցարտը ձայն չհանեց ...վեր կացավ ու գնաց մյուս սենյակ ,որտեղ նրան վիրակապ դրեցին ... »:
Կոնստանցին են նվիրված Մոցարտի շատ ստեղծագործություններ,օրինակ ՝Bandl-Terzet , KV 441"( տերցետ-երաժշտական ստեղծագործություն երեք ձայնի կամ գործիքների համար) ,ստեղծվել է մի զվարճալի պատմության շնորհիվ...մի անգամ Մոցարտի ընկերը՝ Պաումգարտները, եկավ Կոնստանցին զբոսանքի հրավիրելու...Կոնստանցը փնտրում էր իր ժապավենը,որը նվիրել էր Մոցարտը...Չգտավ ...Հարցրեց ամուսնուն.« Իմ ամուսին ,ուզում եմ հարցնել քեզ ,որտե՞ղ է իմ ժապավենը...» այս անսպասելի արտահայտությունը առաջացրեց ներկաների բուռն ծիծաղը...Ժապավենը գտնվեց ..Պաումգարտները այն պահեց իր գլխավերևում...Կոնստանցն ու Մոցարտը փորձում էին խլել ժապավենը նրա ձեռքից...Այսպես ծնվեց այդ տերցետը երեք ձայնի՝ բասի,տենորի ու սոպրանոյի համար...
Կոնստանցը անգիր գիտեր Մոցարտի բոլոր ստեղծագործությունները...Նա նրա առաջին լսողն էր...առաջինն էր երգում կանացի պարտիաները...Մոցարտը հատկապես սիրում էր լսել նրա կատարմամբ «Իդոմենեո» օպերայի մեներգը...և հաճախ էր նրան խնդրում երգել այդ հատվածը...
1791թ սեպտեմբերի 30-ին տեղի ունեցավ այդ օպերայի պրեմիերան...Կոնստանցը նկատեց,որ ամուսինը հիվանդ է ու չափազանց հյուծված՝ ծանր աշխատանքից...Մոցարտը կարծես կանխազգում էր իր մահը...նա գրում է.«Մահվան ուրվականը հետևում է ինձ...ես մշտապես տեսնում եմ նրան իմ առջև...Նա կանչում է ինձ...Մահս սարերի հետևում չի...Ես փակում եմ հաշիվներս կյանքի հետ `չհասցնելով վայելել իմ տաղանդը..Համենայն դեպս կյանքը հիասքանչ է, իմ կարիերան սկսվեց այսպիսի նպաստավոր պայմաններում...Բայց ոչ-ոք իշխանություն չունի ճակատագրի հանդեպ ,ոչ-ոք չգիտի ,թե որքան ժամանակ է իրեն հատկացված...»:
1791թ 5-ը դեկտեմբերի...առավոտյան ժամը 4-ն է...35- ամյա մեռնող Մոցարտի կողքին խորը հուսահատության մեջ նստած են երկու կանայք՝Սոֆին և Կոնստանցը...Կոնստանցը ծնկաչոք աղոթում է Աստծուն ,խնդրում ողորմած լինել իր սիրելիի հանդեպ...սակայն...
Ամեն ինչ վերջացած է...Նրա վիշտը անդարմանելի է ... Նա պառկեց մահացած ամուսնու կողքին ՝ցանկանալով մեռնել նրա հետ միասին ...Կոստանցն ընդամենը 28 տարեկան էր....
Ամուսնու մահից հետո Կոնստանցը մնաց երկու երեխաները ձեռքին, ամբողջովին պարտքերի մեջ թաղված ...Նա օգնության խնդրանքով գրեց իմպերատորին.« Ձեր ընդ վեհություն ,յուրաքանչյուր ոք ունի թշնամի ,բայց դեռ ոչ մեկին այդքան դաժանաբար չեն հետապնդել ու սևացրել ,որքան իմ ամուսնուն՝ չնայած իր մեծ տաղանդին...Իհարկե ,չարակամ մարդիկ համարձակվել են Ձեզ ստել՝ տասնապատիկ մեծացնելով նրա պարտքերը ...Վերջին տարիներին մենք չունեինք եկամուտ իմ երկարատև հիվանդության ու երեխայի ծնվելու պատճառով...Ես աղաչում եմ Ձեզ ջնջել մեր պարտքերը...»:
Սիրե՞լ է արդյոք Կոնստանցը Մոցարտին....Այո՛, սիրել է...ուրույն...Իսկ Մոցարտի զգացմունքներն ավելի ուժեղ էին ,պայծառ ,սուր...նրա ներաշխարհը լի էր կրքով,մելամաղձոտությամբ,մահվան շուրջ ողբերգական մտորումներով...Միակ բանը ,որ նա փնտրում էր կյանքում ուրախությունն էր ... սիրում էր անպատշաճության հասնող կատակներ , ընկերական «քեֆեր»,երեխաների հետ զբոսնել , տղայական արարքներ ու ֆլիրտներ...Իսկ ամենից շատ այդ ուրախությունը նա ստանում էր իր սիրելի կնոջից՝Կոնստանց Վեբերից...
Մոցարտի նամակը.
«Գլխումս քաոս է,դժվարությամբ եմ հավաքում մտքերս...Անծանոթի պատկերը չի ուզում անհետանալ իմ աչքից...Ես անընդհատ տեսնում եմ նրան
...Նա խնդրում է,նա պնդում է , պահանջում է աշխատանք...Ես շարունակում եմ ,քանզի երաժշտություն հորինելը ավելի քիչ է հոգնեցնում,քան անգործությունը...Ես այլևս ոչնչից չեմ վախենում...Զգում եմ ,իմ վիճակը հուշում է ինձ, իմ ժամը հասել է....ես պետք է մեռնեմ...Վախճանն ավելի շուտ կգա ,քան ես կհասցնեմ լիովին արտահայտել իմ տաղանդը...Իսկ ինչքան գեղեցիկ կլիներ ապրելը...Նրա սկիզբը խոստացել էր հիասքանչ հեռանկար...Սակայն ոչ ոք չի կարող փոխել ճակատագիրը...հաշվել իր կյանքի օրերը...Հարկավոր է խոնարհվել նախախնամության կամքի առջև...
Այսպիսով , ես ավարտում եմ իմ թաղման երգը...ես իրավունք չունեմ այն անավարտ թողնելու...»
Ռեքվիեմ (ըստ Կրեմնյովի)
Զգում եմ,որ երկար չեմ ապրի ,- մի օր ասաց կնոջը:-Վստահ եմ ՝ ինձ թունավորել են:Այս մտքից ոչ մի կերպ ազատվել չեմ կարողանում ....
Ամառային մի երեկո ,երբ մթնշաղն իջել էր քաղաքի վրա,Մոցարտը նստած տեղը քնեց : Անհանգիստ ,մղձավանջային քուն էր....Նինջի մեջ զգաց ինչ-որ մեկի ներկայությունը սենյակում :Չէր տեսնում,բայց վստահ էր ՝ հետևում մեկը կար,որի հայացքը մեխված էր թիկունքին....Առանց վեր կենալու Մոցարտը շրջեց գլուխը :
Դռան մոտ,խավարի մեջ պատին ձուլված,սևին էր տալիս մի մութ զանգված :Տձև ու սև մարմինը ճոճվելով սկսեց մոտենալ: Տղամարդ էր: լայն ,սև թիկնոցով ,սև սերթուկով,սև փողկապով, սպիտակ,անարյուն դեմքով,ոչինչ չարտահայտող աչքերով.... Մոցարտը լուռ էր... «Ահա մահն ինքը»,- մտածեց սոսկումով ,ապա կամացուկ հարցրեց.
-Ինչո՞վ եմ պարտական ձեր այցին:
Անծանոթը լուռ մեկնեց ծրար: Հակիրճ նամակ էր,որով Մոցարտին տրվում է ռեքվիեմ գրելու պատվեր: Կատարման ժամկետը և գինը ՝ պարոն մաեստրոյի հայեցողությամբ....
-Ո՞ւմ կողմից եք եկել,-հարցրեց Մոցարտը
-Պատվիրատուն ցանկանում է,որ իր անունը գաղտնի մնա:Աշխատեցեք ջանասիրությամբ: Պատվիրատուն գիտակ մարդ է: Ե՞րբ գամ :
-Չորս շաբաթից:
-Ահա ձեզ կանխավճար,- այցելուն տվեց Մոցարտի պահանջածի քառակին,-նույնքան էլ կստանաք ռեքվիեմն ավարտելուց հետո..
Մոցարտը ցնցվեց: Ռեքվիե՜մ.... Հոգեհանգստի պատարա՜գ....Իզուր չէ ,որ վերջերս մահվան գաղափարը այնպե՜ս համառորեն հետապնդում է իրեն: Իսկ սևազգեստ մա՜րդը.....
Չնայած օրեցօր սաստկացող հիվանդությանը,անդիմադրելի թուլությանը ՝ Մոցարտը տենդագին շտապողականությամբ աշխատում էր ռեքվիեմի վրա...
-Սա գրում եմ ինձ համար,սա իմ մահվան պատարագն է,- ասաց մի երեկո կնոջը...
Կոմպոզիտորը շատ լավ էր հասկանում ՝դա իր կարապի երգն է,որ միշտ ամենագեղեցիկն է լինում....
Ավա՜ղ ,Ռեքվիեմը մնաց կիսատ....
Հ. Գ. Աստվա՜ծ իմ...դարձյալ այդ « սև մարդը... » ...հանճարների մեծագույն, մահացու վտանգավոր թշնամին....
նա այցելում է հանճարներին... նրան մեծերից շատերն են տեսել....
Ֆրանսիսկո Գոյա
«Քո մերկ մարմինը պետք է պատկանի միայն նրան ,ով կսիրի քո մերկ հոգին» Չ. Չապլին
Շատ պատմաբաններ,արվեստագետներ,կենսագիրներ ու բժիշկներ են փորձել պարզել իսպանացի մեծ նկարիչ ֆրանսիսկո Գոյայի ստեղծագործական բարձունքների հասնելու գաղտնիքը...Ոմանք կարծում էին ,որ նկարչի տաղանդն ու հանճարեղությունը այնքան մեծ էր,որ այն չէր կարող գոյություն ունենալ հնարավորի
շրջանակներում ....Մյուսները պնդում էին ,թե նկարչի հոգեկան խանգարվածությունն ու ծանր հիվանդությունն է նպաստել ստեղծելու մեծագույն գլուխգործոցներ....Սակայն ,եղան նաև մարդիկ,ի դեպ, նրանք շատ էին,ովքեր խորապես համոզված էին,որ Գոյային մեծ նկարիչ է «դարձրել » մի կին...Մի խորհրդավոր ու առեղծվածային դքսուհիԿաետանա (Կատարինա) Ալբան.....
Գոյան ծնվել է 1746թ Սարագոսայի մոտ գտնվող մի փոքրիկ գյուղակում...Երբ նա դարձավ 17 տարեկան, հայրն օգնեց որդուն իրականացնել նկարիչ դառնալու իր երազանքը....Գոյան մեկնեց Մադրիդ...
Գեղանկարչության մեջ վարպետանալուն զուգահեռ Գոյան հասցնում էր ժամանակ գտնել նաև «հմտանալու» սիրո մեջ ...Կանանց հանդեպ դեռ պատանեկությունից կրքոտ ու անսանձ զգացմունքներ էր տածում...Նրա սիրուհիներն էին դառնում հարուստ ու ազնվական տիկնայք ,հասարակ ու պարզ գեղջկուհիները և պարզապես քաղաքի հասարակաց տների հայտնի գեղեցկուհիները ...
Պատմում են,իբր, նա, մի անգամ տեսնելով մի գեղեցիկ միանձնուհու ,բարձրացել է նրա խուցն ու առևանգել նրան...Այնուհետև հրահրել է կատաղի ծեծկռտուք գյուղի բնակիչների հետ,որի ժամանակ հազիվ է փրկվել մեռնելուց: Որքանով է ստույգ այս պատմությունը, չգիտի ոչ-ոք ...Սակայն Գոյան շատ տարօրինակ հանգամանքներում փախել է Իտալիա ...
Երեք տարի անց նա վերադառնում է Մադրիդ ,որտեղ էլ հանդիպում է վաղեմի ընկերոջը...Նա ծանոթացրեց Գոյային իր գեղեցկուհի քրոջ՝Ժոզեֆինի հետ...Կրքոտ և կրակոտ սերը հանգեցրեց նրան,որ աղջիկը հղիացավ...Նրանք ստիպված էին ամուսնանալ...
1792թ Գոյան ծանր հիվանդացավ...Հիվանդությունը կոտրեց նկարչին...Մինչ այսօր բժիշկների ու կենսագիրների վիճաբանության թեման նկարչի հիվանդությունն է...Մի մասը պնդում է ,թե այն վեներական հիվանդություն ՝սիֆիլիս է եղել ,իսկ մյուսները կարծում էին,որ լսողության կորստի ու կաթվածի պատճառը դեպրեսիան ու շիզոֆրենիան են եղել...
Մոտ երկու ամիս անշարժ պառկելուց հետո վերականգնվեց տեսողությունը...իսկ լսողությունն ընդմիշտ կորցրեց...Այնուամենայնիվ ,ծանր հիվանդությունից հետո Գոյան ուժ գտավ ոտքի կանգնելու և նախկին կյանքին վերադառնալու...
Ամուսնական հավատարմությունը մեծ նկարչի առաքինություններից չէր...Անհամար սիրավեպերը շարունակվում էին...Նա առանց դժվարության , մի առանձնակի թեթևությամբ նվաճում էր անվանի տիկնանց ու պարզամիտ գեղեցկուհիների սրտերը, և այդ «գործընթացն» ասես նրան ամբողջական,անզուգական բավականություն էր պատճառում...
Այդպես շարունակվում էր.....և ահա մեծ նկարչի կյանքում հայտնվեց անգերազանցելի ,ճակատագրական դքսուհին...Ալբան դարձավ ամենացանկալի կինը նկարչի համար...Նրա ճակատագրական մուսան....Ալբան գեղեցիկ էր, գոռոզամիտ ,կանացի,զգայական...Նկարիչը չէր թաքցնում իր հույզերը...Մի անգամ հանդիպելով ընկերոջը՝ նա բացականչել է հուզված.«Օ՜,այժմ ես գիտեմ վերջապես...թե ինչ է նշանակում ապրել...»:
Նրանց կրքոտ սիրավեպը տևեց յոթ տարի...Գոյան մոռացավ մյուս կանանց գոյության մասին...Եվ միայն այդ ժամանակի ամենագեղեցիկ կինը դարձավ նրա միակ մուսան,որը ոգեշնչեց արվեստագետին հանճարեղ գլուխգործոցներ ստեղծելու...
Դքսուհուն հազիվ թե կարելի էր անվանել պարկեշտ ու համեստ...և բոլորը գիտեին նրա արատավոր կապերի մասին...Ալբան չէր էլ թաքցնում ...Նրա սիրեկանները երկրի ամենաանվանի ու ազդեցիկ տղամարդիկ էին...
Ամուսնությունը տասներեք տարեկան հասակաում ծեր դքսի հետ,որը Եվրոպայի ամենաազդեցիկ ազնվական ընտանիքից էր,չբերեց երիտասարդ կնոջը հոգեկան խաղաղություն...Նրա մատաղ սիրտը տենչում էր ջերմ զգացմունքների ...Իսկ մարմինը ցանկանում էր ճանաչել, ճաշակել սիրո ,քնքշության բոլոր վայելքներն ու հաճույքները...
Մոլեգնած կրքից՝ նա տրվում էր զգացական վայելքներին ... 20 տարեկանում երիտասարդ դքսուհին դարձավ փորձառու,խորամանկ սրտակեր...Նրան էին տենչում Իսպանիայի բոլոր անվանի տղամարդիկ...Մի ֆրանսիացի ճանապարհորդ գրել է.«Երբ նա անցնում էր փողոցով ,բոլորը դուրս էին նայում պատաուհաններից,անգամ երեխաներն էին թողնում իրենց խաղն ու հայացքով ուղեկցում ցանկահարույց Ալբային...»:
Դուքսը նախընտրում էր աչք փակել տաքարյուն կնոջ սիրային կապերին:Ամուսնու մահից հետո հագնելով սգո զգեստ՝ Ալբան մի տարի Գոյայի հետ փակվեց իր ամրոցում...Իսկ, երբ վերադարձան Մադրիդ ,դքսուհին նետվեց նոր սիրեկանի գիրկը,որը շատ անվանի ու խիզախ զինվորական էր...
Վիրավորված ու զայրացած Գոյան՝ շարունակում էր նկարել նրա դիմանկարները, բայց այս անգամ պատկերում էր նրան մե՛րթ որպես դավաճան , մե՛րթ հիմար .... մարմնավաճառ կամ կախարդ կնոջ տեսքով ...
Այս իրադարձություններից երկու տարի անց Գոյան նշանակվեց թագավորական նկարիչ... Դքսուհի Ալբան վերադարձավ լքված սիրեկանի մոտ......
Հանճարեղ նկարչի ամենաճանաչված նկարներից է «Մերկ Մահա»-ն:Մինչև այսօր վիճաբանություն է գնում ,թե ով է պատկերված այդ նկարում...Արվեստագետները պնդում են ,որ անհայտ կին է... որ Կաետանա Ալբան չէ....
Գոյան իր անհավատարմությամբ ու անթիվ սիրավեպերով մեծ տառապանքներ ու ցավ պատճառեց կնոջը՝հավատարիմ Ժոզեֆինին...
1812թ կնոջ մահից հետո Գոյան ծանոթացավ ոչ այնքան հարուստ մի վաճառականի երիտասարդ կնոջ հետ...Համոզեց նրան հեռանալ ամուսնուց...Մի քանի ամիս անց ծնվեց նրանց դուստրը...10 տարի հետո նրանք հեռացան Իսպանիայից և բնակություն հաստատեցին
Ֆրանսիայում...
Ֆրանսիսկո Գոյան վախճանվեց 1828թ.
Հ.Գ...արդեն գիտեք...»))) ավելացնում եմ արտատպողների «ինադու» ...ահա այսպես «պատժում եմ» նրանց...
Բացի «Մերկ Մահա»-ից կա նաև «Հագնված Մահա»,որն ,ըստ երևույթին, պատկերված է եղել Իսպանիայի վարչապետ Մանուել Գոդոյի պատվերով :Կա կարծիք,որ երկու նկարներն էլ մի մեխանիկական շրջանակի մեջ են գտնվել և ցանկության դեպքում հնարավոր էր տեղաշարժել «Հագնված Մահան»՝ « Մերկ Մահան» տեսնելու համար:Չի բացառվում ,որ« Հագնված Մահան »ստեղծվել է «Մերկ Մահան» թաքցնելու նպատակով,քանզի Իսպանիայում մերկ կանանց մարմիններ պատկերելը արգելված էր ինկվիզիցիայի կողմից...
Մահա՝կին, որի հիմնական նպատակը կյանքում սիրելն է...
Հայտնի չէ ,թե ով է ծառայել որպես մոդել նկարների համար...
Ամենատարածված կարծիքն այն է,որ բնորդուհին Կաետանա Ալբան է...
Այս կարծիքը Ալբայի ժառանգները թշնամանքով են ընդունում ...և այն հերքելու համար 1945թ նրանք բացեցին նրա գերեզմանը,որպեսզի չափեն դքսուհու ոսկորներն ու ապացուցեն ,որ այն չի համապատասխանում մահայի չափերին...Բայց քանի որ շիրիմն արդեն բացվել էր , իսկ դքսուհու ոսկորները Նապոլեոնի զինվորները դուրս էին նետել (երկար ոսկորները կոտրվել էին) , չհաջողվեց կատարել չափում ...
«Հետերաները բոլորին են պետք`ուրախության համար»,- դիմելով դատավորներին՝ բացականչեց Դեմոսֆենեսը՝ ի պաշտպանություն հետերա Նեհերին ...
Սիրո Տաճարի Քրմուհիները...
Հետերաներ- «Սիրո տաճարի» քրմուհիներ...Ովքե՞ր էին նրանք ...
Հին Հունաստանում չամուսնացած , լավ կրթված, բարեկիրթ ,նրբագեղ շարժուձևով,էսթետիկ, ազատ ու անկախ կենսակերպ ունեցող,հմայիչ,գեղեցիկ բարձր դասի կանայք,որոնք և՛ լավ ընկերուհիներ էին, և՛ լավ սիրուհիներ.....Նրանք բարձր էին գնահատվում իրենց խելքի ու գեղեցկության շնորհիվ..
Հետերաները ներկայանում էին իրենց ամբողջ փայլով ու շքեղությամբ և ընդգծելով առավելությունները՝չէին թաքցնում նաև թերությունները ,որոնք շատ հմտորեն կարող էին «ծռել» ու ծառայեցնել ի նպաստ իրենց...Նրանք բացի գեղեցիկ խոսելուց, գիտեին նաև լսել,որն էլ, անշուշտ, շատ կարևոր ու լավ տպավորություն էր թողնում տղամարդկանց մոտ:
...Լսելու շնորհք...հարմար պահին համաձայնել կամ առարկել, եթե անգամ վիճաբանություն էր գնում ...Ահա թե ինչն է ճշմարտապես արժանի հիացմունքի...
Կատարելապես տիրապետելով այսպիսի հնարքների՝ հետերաները շահում էին գրեթե բոլոր «սիրային ճակատամարտները»:
Հետերաները զբաղեցնում,զվարճացնում և կրթում էին տղամարդկանց՝ առատորեն հարստացնելով նրանց գիտելիքները...Պարտադրված սեռահարաբերություն չկար... Սեռահարաբերության մեջ էին մտնում, որպես կանոն, սեփական նախաձռենությամբ,իրենց հայեցողությամբ...Բացարձակ անվճար...նրանք «չէին վաճառում» սերը...Նրանք կարող էին մերժել այն տղամարդուն,որն իրենց դուր չէր գալիս: Շատ հաճախ նրանց սիրեկաններն էին դառնում իշխանավորները , ազդեցիկ քաղաքական գործիչները....ինչպես նաև փիլիսոփաները ...)))
Ա՜խ,այդ «մաքրակենցաղ ,խստաբարո» , «չարուկ» փիլիսոփաները...)))) նրանց էլ խորթ չէր « կրքի և սիրո կործարանար պոռթկումները » ....Նրանք նույնպես ունեին սիրո և քնքշության կարիք))) և օգտվում էին իրենց «իրավունքից» ՝ բարձր գնահատելով այդ խելացի ու գեղեցիկ կանանց )))
Օրինակ՝ Սոկրատեսին «խելքահան էր արել» Ասպազիան, իսկ պլատոնական սիրո ջատագովին՝ Պլատոնին՝Արհեանասուն, հանուն որի նա «դավաճանեց» և մոռացավ իր փիլիսոփայական շատ խստաբարո սկզբունքներ: )))
Արիստոտելի սիրելին էր հետերա Գերպիլիսը,որը նրան որդի է պարգևում և դառնում նրա միակ ժառանգորդուհին:
Էպիկուրի սիրուհին հետերա Լեոնցիյան էր ,որը փայլում էր իր պերճախոսությամբ,ճարտասանությամբ...Հայտնի է նրա վիճաբանությունը Գերմասիանկսի հետ...
Հետերուհի Մանիա.....Նրան անվանում էին «մեղվիկ» չափից դուրս բարակ գոտկատեղի պատճառով...նա աչքի էր ընկնում բացառիկ նրբագեղ կեցվածքով,ձայնի մեղեդայնությամբ...շրջապատված էր բազմաթիվ երկրպագուներով...Հույները նրա շոյանքները անվանում էին «քաղցր խելագարություն»:
Պատմում են .
Մի անգամ Դիմիտրին խնդրում է նրան ցույց տալ իր թաքուն հրապույրները,որոնց անգամ ինքը՝ Վեներան, կնախանձեր....«Հիացի՛ր ,ազնվազարմ որդի Ագամեմնոնի հրապույրներով ,որոնք միշտ եղել են քո երկրպագության առարկան» ,-ծաղրական մեջբերում անելով Սոֆոկլեսից պատասխանում է հետերան ՝ ցուցադրելով իր «գաղտնի հրապույրները»:
Հետերա Թեորիդան տվեց իր սերը հիասքանչ Սոֆոկլեսին,որից Դեմոսֆենոսը արհամարհական վերաբերմունքի համար վրեժ լուծեց .... մեղադրեց նրան աստվածությունների հանդեպ անհարգալից վերաբերմունքի մեջ ,որի պատճառով նրան դատապարտեցին մահվան...
Թեորիդային էր նվիրել Սոֆոկլեսը իր «Վեներայի հիմնը» գործը,որտեղ խնդրում է Վեներային.«Օ՜,աստվածուհի,ականջ դի՛ր իմ աղերսներին,դարձրու՛ Թեորիդային անզգա երիտասարդների քնքշանքների հանդեպ,որոնց դու հովանավորում ես..Տարածի՛ր քո հմայքը իմ ճերմակած մազերին,որ Թեորիդան նախընտրի ալեհերիս,որը սպառված է ուժով,բայց նրան խորթ չեն պատանեկան պոռթկումները»:
Իսկ Թեոդոտան կրքոտ սիրում էր Սոկրատեսին ,որն իրեն համարում էր սիրո իմաստուն խորհրդական և կանանց բարեկամ...)))
Արիստոֆանեսը ,որը սիրահարված էր գեղեցիկ հետերային, այլ աստվածություններ քարոզելու և երիտասարդներին այլասերելու մեջ կեղծ մեղադրանք ներկայացրեց Սոկրատեսին...Սոկրատեսին դատապարտեցին մահվան,սակայն նրա մահը չբարձրացրեց հետերայի սիրտը նվաճելու Արիստոֆանեսի հնարավորությունը:
Շատ են անվանի հետերաները ....երկար պատմություն կստացվի...))) Չեմ հոգնեցնի...)))
Միայն մի «թեթև» ավելացնեմ նաև Ալեքսանդր Մակեդոնացու սիրուհի-ընկերուհի Թաիս Աթենուհու մասին ...))) (կարող եք կարդալ Եֆրեմովի «Թաիս Աթենուհի» վեպը):
Ուրախ,համարձակ,չարաճճի,հպարտ,գեղեցիկ Թաիսը փայլում էր, ինչպես աստղը երկնակամարում...Նրան արժանի էր միայն լավագույններից լավագույնը ,հզորներից հզորը՝Ալեքսանդրը...
Թաիսը ուղեկցում էր նրան նույնիսկ ռազմական արշավների ժամանակ:
Շատ պատմական աղբյուրներ են անդրադարձել այն եղելությանը,որ Պերսեպոլիսում տոնելով հերթական հաղթանակը պարսիկների դեմ՝ այդ Թաիսն է առաջարկել հրկիզել քաղաքը ՝«բարբարոսներից» վրեժ լուծելու համար...Այդ արարքը նա համարում էր արժանի վրեժ Քսերքեսին ,որը մի ժամանակ կործարանար կրակի էր մատնել Աթենքը :
Ի հակադրություն սրան՝ բյուզանդական թագուհի Ֆեոդորան,որը նախկինում հետերա է եղել,իր կանացի իմաստությամբ ոչ թե նպաստեց կործանմանը ,այլ արարմանը..
Հեգնական մի արտահայտություն նետելով Բուլղարիայի թագավորին՝ նա կասեցրեց հարձակումը իր հայրենիքի վրա.
-Եթե հաղթես,ապա բոլորը կասեն ,որ դու կնոջ ես հաղթել,իսկ եթե պարտվես բոլորը կասեն ,որ քեզ կին է հաղթել,-ասաց նա ՝հասկացնելով ,որ ճակատամարտի ցանկացած ելք ամոթալի կլինի նրա համար:
....Այո՛ , կինն ուժեղ է ,ոչ թե ուժով ,այլ իր «քնքուշ» թուլությամբ ու իմաստությամբ....
Իսկական կինը կօգնի տղամարդուն ճշմարտության որոնման ճանապարհին .... կստեղծի իրավիճակներ ,որտեղ տղամարդը կփայլի և ցույց կտա իր ուժը,խելքը,հզորությունը...Նման կանանց տղամարդիկ պարզապես պաշտում են...))))
Տղամարդկանց խորհուրդ կտայի ամուսնանալիս հիշեն Անտիսֆենեսի իմաստուն խորհուրդը.«Ապրել է հարկավոր այն կնոջ հետ ,որը հակված է երախտագիտության:Այդ դեպքում ձեր տանը երկարատև և ամուր խաղաղություն կլինի»:
Պիեռ Աբելար-Էլիոզա Ֆուլբեր
Հայտնի ֆրանսիացի փիլիսոփա Պիեռ Աբելարի (ֆր.Pierre Abailar...Abélard)և Էլիոզա Ֆուլբերի սիրո պատմությունը
Վաղ մանկությունից որբացած Էլիոզան գտնվում էր հորեղբոր խնամակալության ներքո,որը Փարիզի Աստվածամոր Տաճարի կանոնիկոս էր...Խստաբարո ծերունին ուսումնառության նպատակով աղջկան տարավ վանք ...
Հենց առաջին օրվանից Էլիոզան զարմացրեց միանձնուհիներին իր բանիմացությամբ,խելքով ,լեզուների և այլ գիտությունների հանդեպ ունեցած մեծ ընդունակությամբ...
Երբ ուսումնառությունը ավատվեց աղջիկը, վերադարձավ Փարիզ՝ հորեղբոր մոտ...Նա ընդամենը տասնվեց տարեկան էր...Սակայն վաղ միջնադարի աղջիկների համար սա բավականին հասուն տարիք էր...
Եվ ահա մի անգամ «գերհասուն» Էլիոզան հանդիպեց Աբելարին,որը շատ հայտնի մարդ էր ֆրանսիայում ... Նա միջնադարի փիլիսոփայական նորաձև ուղղության՝կոնցեպտուալիզմի հիմնադիրն էր...Հարուստ էր...Ղեկավարում էր Իոհան Ռոսցելինի հնագույն եկեղեցական դպրոցը...Կանոնիկոս էր..
Տեսնելով երիտասարդ ,շատ գեղեցիկ աղջկան՝ երեսունութամյա Աբելարը հրապուրվեց նրանով...
Իմանալով աղջկա հորեղբոր շահամոլ բնավորությունը՝ նա սենյակ վարձեց նրա տանը ,միևնույն ժամանակ խոստացավ անվճար ուսուցանել աղջկան...Խորամանկ ծրագիրը աշխատեց...Դասերը սկսվեց....«Վստահելով ինձ աղջկան ,-հետագայում խոստովանում է Աբելարը,-ծերունին ընձեռնեց ինձ հարմար առիթ իմ ցանկությունների իրականացման համար և հնարավորություն ՝դրդել Էլիոզային սիրո փաղաքշանքների՝ նույնիսկ սպառնալիքների ու ծեծի միջոցով»:
Աբելարը պերճախոսությամբ և նուրբ ակնարկներով նվաճեց ջահել աղջկա սիրտը,բայց անսպասելիորեն ինքն էլ բռնկվեց կրքոտ սիրով ՝մոռանալով իր հոգևորականի կոչման մասին.«Սերը փակեց մեր աչքերը,-հիշում է կանոնիկոսը,-երանությունը, սովորեցնել նրան սիրելու արվեստը,գերազանցում էր աշխարհի բոլոր հոտավետությունների նրբագույն բուրմունքին »:
էլիոզան սիրահարված էր ու երջանիկ....«Ո՞ր թագուհին,ո՞ր արքայադուստրը չէր նախանձի իմ ուրախություններին ,որոնք զգում եմ քեզ հետ անկողնում,-խոստովանում էր սիրո վայելքներից արբած Էլիոզան »:
Այն բանից հետո ,երբ էլիոզան հղիացավ ,հորեղբայրը մի օր հանկարծ բռնեց նրանց անկողնում ...Խեղճ ծերունին նոր հասկացավ գլխին եկած փորձանքը ...Աբելարը սիրուհուն շտապ կանչեց Բրետան ,որտեղ էլ աղջիկը ծննդաբերեց...Կատաղած ծերունին փիլիսոփայից պահանջեց ամուսնանալ Էլիոզայի հետ ... ի զարմանս բոլորի՝աղջիկը հրաժարվեց... Նա ցանկանում էր միայն Աբելարի սիրուհին լինել...Փեսային մի կերպ հաջողվեց համոզել Էլիոզային, և նրանք գաղտնի ամուսնացան...
Ապրում էին առանձին ,մարդկանց աչքից հեռու...Ամեն գիշեր հանդիպում էին և բաժանվում առավոտ կանուխ...
Այս նախազգուշական միջոցները զայրացնում էին հորեղբորը...Նա կատաղած գոռում էր աղջկա վրա ,որ գաղտնի ամուսնության մեջ գտնվող կինը նույն սիրուհին է՝ չնայած որ սեփական ամուսնու...
Շուտով նրանց գաղտնիքը հայտնի դարձավ քաղաքին...Վախեցած Ֆուլբերը շտապեց հայտնել,որ նրանք ամուսնացած են,և պսկադրությունը կատարվել է եկեղեցում...
Որքան մեծ էր հորեղբոր զարմանքը ,երբ ամուսնուն պաշտպանելու համար Էլիոզան ժխտեց ամուսնության փաստը...
Վշտացած Աբելարը աղջկան տարավ վանք և ստիպեց միանձնուհի դառնալ... Նա խնդրեց Էլիոզային համբերել մինչև կհանդարտվեն կրքերը...Իսկ մինչ այդ կանոնիկոսը գաղտնի այցելում էր կնոջն ու ...հենց վանական խցում տրվում խենթ սիրուն...
Իսկ Ֆլուբերը կարծելով,որ աղջկանից ազատվելու համար Աբելարը նրան ուղղարկեց վանք,որոշեց վրեժ լուծել.... Գիշերը վարձկաններ ուղղարկեց փիլիսոփայի բնակարան ,որոնք........«Նրանք կտրեցին մարմնիս այն հատվածը,որի միջոցով ես կատարում էի գործեր,որոնք չափազանց վշտացրել էին նրանց ,-դառնությամբ բողոքել է իր հուշերում Աբելարը...»:
Առավոտյան կատարվածը հայտնի դարձավ ողջ քաղաքին...Կանայք լաց էին լինում ու հաղորդում միմյանց սարսափելի լուրը....
« Ես ավելի շատ տառապում էի նրանց կարեկցանքից,-պատմում է Աբելարը,-քան իմ վերքերից...Ավելի շատ ամոթ էի զգում,քան ֆիզիկական ցավ...Տառապում էի ավելի շատ խայտառակությունից ,քան ցավից...»:
«Այն ժամանակ ,երբ մենք տրվել էինք անօրինական սիրուն,Երկինքի դաժանությունը լուռ էր,իսկ երբ օրինականացրինք այդ անօրինական սերը, Տիրոջ ցասումը փուլ եկավ մեր գլխին,-գրում է Էլիոզան»:
Ցնցված կատարվածից՝ Աբելարը թողեց աշխարհիկ կյանքն ու մտավ վանք...Ստիպեց կնոջը ,որ նա նույնպես ձեռնադրվի միանձնուհի...«Լինելով երիտասարդ աղջիկ՝ ես ընդունեցի միանձնուհու դաժան կյանքը ոչ թե հանուն բարեպաշտ խոստման,այլ սոսկ քո կամքով...Ես չեմ կարող ակնկալել որևէ պարգև Աստծուց,-գրում է Էլիոզան ամուսնուն»:
Անցավ ժամանակ...Իմաստուն և տաղանդավոր էլիոզան դարձավ Վանքի մայրապետ ... Բարեպաշտ և օրինակելի կյանքի համար նրան պատվում էին... Նրա անունն ու բարի համբավը տարածվեց ամբողջ երկրով և նույնիսկ երկրի սահմաններից դուրս...
Ամուսինները չէին տեսել իրար ավելի քան տասը տարի...Երբ լույս տեսավ Աբելարի՝ իր կյանքի մասին հիշողությունների գիրքը,Էլիոզան անմիջապես կարդաց այն ու գրեց սիրելի ամուսնուն իր զգացմունքների ու ցավի մասին,որով լի էր սիրտը.«Դու ունեիր երկու հատկանիշ,որով կարող էիր գերել ցանկացած կնոջ,-գրում է Էլիոզան ամուսնուն,-հատկապես բանաստեղծի ու երգչի տաղանդը:Այդ որակները մյուսները չունեին»:
Որքան շատ էր գրում Էլիոզան ,այնքան ուժգին էր բորբոքվում սերը նրա սրտում...այդքան ջերմորեն էր միանձնուհին ձգտում վերադարձնել ամուսնուն...Բայց սրբազան երդումը ընդմիշտ արգելում էր միավորվել ամուսիններին...«Օ՜, իմ ազնվագույն,որքան կարճ տևեց մեր ամուսնությունը...Հանցագործս,պե՞տք էր արդյոք ,որ ամուսնանայի քեզ հետ ու դժբախտացնեի քեզ...»:Խեղճ միանձնուհին հեղեղում էր սիրելի ամուսնուն նամակներով ,երդվում հավերժական սիրով,պատմում իր ամենաթանկագին մտքերի մասին....«Ասում են ,թե ես առաքինի եմ,-գրում է նա ,-բայց դա միայն այն պատճառով ,որ չեն նկատում ,թե որքան կեղծավոր եմ ես:Մարդիկ առաքինություն են համարում մարմնավոր մաքրությունը,այն դեպքում ,երբ առաքինությունը բնորոշ է հոգուն և ոչ թե մարմնին...»:
Աբելարը ցնցված էր մայրապետի անկեղծությունից...Պատասխան նամակներում փորձում էր խելքի բերել կնոջը՝ իր զգացմունքները նախկին սիրուհու հանդեպ կոչելով սրբապղծություն...Խոսում էր միայն Աստծո և այն ցավի մասին ,որը պատճառել է Էլիոզային...
1129թ այն վանքը ,որտեղ ծառայում էր Էլիոզան փակեցին...Աբելարը որոշեց օգնել կնոջը...Սակայն չար լեզուները նրանց հանգիստ չտվեցին ..Չարախոսում էին ,թե նրանց մարմնական կապը ընդհատված չէ ,որ միանձնուհին առավոտից գիշեր տրվում է սիրուն իրեն այցելող վանականի հետ...
Իսկ Աբելարը ցանկանում էր սոսկ խաղաղություն հոգու մեջ և հանգիստ ծերություն անցկացնել՝ մտորելով Աստծո մասին ...Հենց այդ ժամանակ էլ նա խնդրեց Էլիոզային այլևս չգրել իրեն , չհիշել անցյալը ,մտածել միայն Աստծո փրկության մասին...և աղոթել...աղոթել ...Դա արդեն խոնարհ ու հոգնած մարմնով և հոգով հաշմված հիսունամյա տղամարդու նամակ էր...Էլիոզան նոր էր դարձել քսանութ տարեկան...
Մայրապետը խոստացավ այլևս չվերադառնալ սիրո թեմային ...Նա դադարեց հարցեր տալ,բացել հոգին նրա առաջ...Հարցնում էր պարզապես այն ,ինչ հետաքրիր էր Աբելարին...
Մի նամակում Էլիոզան գրեց.«Մնաս բարով ,իմ սիրեցյալ,իմ ամուսին...ողջունում եմ քեզ ,իմ հոգևոր ուսուցիչ...»:Սա միանձնուհու վերջին նամակն էր...
Կյանքի վերջին տարիներին Աբելարի աստվածաբանական գրքերն ու համարձակ գաղափարները դատապարտվեցին ....Նրան ստիպեցին այրել բոլոր աշխատությունները...Հալածում էին նրան ամենուր... Նա գրում է.«Սատանան բերեց ինձ այնպիսի հալածանքներ,որ անիծված Կայենի նման չեմ գտնում տեղս...թափառում եմ թափառականի նման »:
1142թ Աբելարը մահացավ հիվանդությունից...Էլիոզան հանձնեց նրան հողին...Մինչև կյանքի վերջ նա այցելում էր սիրելի ամուսնու շիրիմին և հիշում իր կյանքի առաջին ու վերջին տղամարդուն՝ իր որդու հորը...իր միակ սիրուն...
Քսաներկու տարի անց մահանում է Էլիոզան՝ Ֆրանսիայի իմաստուն և արդարամիտ մայրապետը...Նրան թաղում են Աբելարի կողքին...Հայտնի սիրահարների աճյունները բազմաթիվ անգամ տեղափոխել են տեղից -տեղ...Վերջապես նրանց թողեցին Փարիզի Պեր-Լաշեզ գերեզմանոցում ....
Միանձնուհու և համաշխարհային ճանաչում և հարգանք վայելող փիլիսոփայի նամակագրությունը համարվում է Էպիստոլյար ժանրի մեծագույն գլուխգործոց,այն թարգմանվել է բազմաթիվ լեզուներով և տարբեր ազգերի ու ավանդույթների ընթերցողներին ցնցում է իր վեհությամբ ու մարդկային կրքերի հզորությամբ ...
«Գիտե՞ս ,իմ սիրելի,-մի անգամ գրել է Էլիոզան ամուսնուն ,-որ կորցնելով քեզ՝ ես կորցրի ամեն ինչ...Որքան Զարմանալի է..Իմ սերը վերածվեց ճշմարիտ հիացմունքի...Ես ցույց տվեցի քեզ,որ դու էիր միակ տիրակալը, ինչպես իմ սրտի,այնպես էլ մարմնի...Ամուսնու կոչումը միշտ համարվել է ամենաուժեղն ու ամենասուրբը,բայց իմ սրտով էր միշտ համարվել քո սիրուհին և նույնիսկ ,եթե դա քեզ չի ցնցի, քո հարճը, ... քո պոռնկուհին...»:
Էյնշտեյնը «ամպերում ճախրող» հրեշտակ չի եղել...))))
Ո՛չ, ամենևին, Էյնշտեյնը «ամպերում ճախրող» հրեշտակ չի եղել))) և ոչ էլ «անսեռ » մի ինչ-որ արարած.,ինչպես շատերին էր թվում ...))))))) Բոլոր ժամանակներում էլ նրա սեռական կյանքը չափազանց ակտիվ է եղել և առանց այդ բաղկացուցիչ մասի իմացության հանճարի կենսագրությունը թերի կլիներ...))
.....Լիբիդոյի էներգիան իրեն զգալ տվեց սեռական հասունության շրջանում,այսինքն՝ 15-16 տարեկանում ,իսկ 17-18 տարեկանում նրա մոտ արդեն նկատվում էր սեքսուալ բարձր ակտիվություն,որն էլ խլում էր նրա ժամանակի «առյուծի բաժինը»...
.....Երբ կինը՝Միլևան, հղի էր ,Ալբերտը կարող էր գտնվել ուր ասես ,բայց միայն ոչ նրա կողքին...Ձմեռային արձակուրդը (երբ մի ամիս էր մնացել աղջկա ծնվելուն ) նա մոր և քրոջ հետ անցկացնում էր Ցյուրիխի մոտ գտնվող «Парадиз» հանգստյան տանը ....Այստեղից նա գրում է Միլևային.«Շատ ափսոս,որ մեզ հետ չես...Սակայն շուտով մենք երկուսով կհայտնվենք մեր ընդհանուր դրախտում »:
Ալբերտի խոսքերը «հալած յուղի» տեղ չպետք է ընդունել...)))
Նա ,ով պատկերացնում է,թե ինչ «պտուղ է» նա,լավ հասկանում է ,որ նա պարզապես խուսափում էր հղի կնոջ հետ հանդիպումից և սա անսպասելի բան չէր կնոջ համար...
Իսկ նրա բացակայության պատճառը հերթական հրապուրանքն էր.... Մի անուշիկ աղջկիկ՝ «սիրելիից» հեռու, զբաղեցնում էր Ալբերտին ջութակի նվագով և բանաստեղծական տողերով....
Շատ տարիներ անց Միլևան իմանում է,որ այդ կուրորտում իր «աննմանը» ծանոթացել է ոմն Աննա Մայեր -Շմիդի հետ ,որին նվիրել է «քնքուշ սիրո » կրքոտ բանաստեղծական տողեր )):
Երիտասարդ տարիքից մինչև ծերություն Էյնշտեյնը կանանց սրտերի նվաճումը սկսում էր քնարական «ընծաներով»:
1909թ մայիսին Աննան իմանում է թերթերից,որ Ալբերտը պրոֆեսորի կոչում է ստացել:Նա լցվում է համարձակությամբ ու շնորհավորում նրան այդ կապակցությամբ...
Ալբերտը զգացվել էր նման ուշադրությունից...Նրա պատասխան նամակը անդրադարձ էր « դրախտավայրում անցկացրած երջանիկ պահերի» հիշողությանը ...
էյնշտեյնը գրում է,որ անսահման ուրախ է բացիկի համար, և հիշում է միասին անցկացրած մի քանի «հրաշալի շաբաթները» ...«Ամբողջ սրտով ցանկանում եմ Ձեզ հաջողություն և երջանկություն ու մտածում եմ,որ Դուք, լինելով այդքան գերող ու երջանիկ աղջիկ , հիմա ոչ պակաս գեղեցիկ ու երջանիկ կին եք»: Էյնշտեյնը հավաստիացնում էր Աննային ,որ ինքն ամենևին չի փոխվել,մնացել է նույն «պարզսիրտ տղան»....որ փոխվել է միայն ժամանակը...անցել է երիտասարդությունն ու այն «կախարդական ժամանակները» ,երբ մարդուն թվում է ,թե «երկնքում երբեք չի լռի ջութակը»....
Աննայի հաջորդ նամակը ընկնում է էյնշտեյնի կնոջ՝Միլևայի ձեռքը.....
Միլևան բողոքում է Աննայի ամուսնուն՝պարոն Մայերին,այնպես ներկայացնելով,որ իբր իր խեղճ ամուսինը « նրա կնոջ անպատշաճ գայթակղության զոհն է»,որ Էյնշտեյնը «ազնիվ ամուսին է ու հարգված մարդ և ,որ Աննայի չնչին արարքը անչափ զայրացրել է նրան»:
Այս միջադեպից երկու շաբաթ անց Էյնշտեյնը գրում է Աննայի ամուսնուն ՝պարոն Մայերին, այն մասին,որ կինը գործել է բացառապես իր սեփական նախաձեռնությամբ և ոչ թե իր գիտությամբ ,որ իր կինը պարզապես կուրացած է խանդից....և Աննային բացարձակապես հարկավոր չէ կշտամբել կամ մեղադրել որևէ բանում....
Էյնշտեյնը մինչև Միլևան ,չհաշված երկու-երեք «թեթև հրապուրվածությունների» ,ունեցել է մի ուրիշ մեծ սեր՝ .Մարի Վինթելերը ,որին ուղարկում էր սիրային նամակներ մոտավորապես այսպիսի բովանդակությամբ.«Մեծ շնորհակալություն անչափ հմայիչ նամակներիդ համար ,որոնք ինձ անսահման ուրախացնում են...Ինչպիսի երանություն է սեղմել սրտին թղթի կտորը,որին քնքշորեն նայել են ինձ համար այդքան թանկ ու գեղեցիկ քո աչքերը,որի վրայով սահել են քո նուրբ մատները...Իմ փոքրիկ հրեշտակ, հիմա՝ առաջին անգամ կյանքում, ես լիովին զգացի ,թե ինչ է նշանակում կարոտել տանն ու թախծել մենության մեջ...Սակայն սիրո քաղցրությունն ավելի ուժեղ է,քան բաժանումի ցավը...Միայն հիմա եմ հասկանում,իմ արև,թե որքան անհրաժեշտ ես դու ինձ երջանիկ լինելու համար ....Դու իմ հոգու համար համարվում ես ավելին,քան երբևէ ողջ աշխարհն է համարվել....»:
Մարին պատասխանեց նրան նույն կրքոտությամբ.«Ես չեմ կարող գտնել բառեր պարզապես այն պատճառով,որ նրանք գոյություն չունեն ,որ պատմեն այն մասին ,թե ինչ երանություն է իջել ինձ վրա այն ժամանակից ի վեր ,երբ քո պաշտելի հոգին որպես հանգրվան ընտրեց իմ հոգին...Ես սիրում եմ քեզ հավիտենական սիրով ...և թող Աստված օգնի և պահպանի քեզ....»:
Ահա մի հատված ևս ...Մեկ այլ նամակում 19-ամյա Մարին գրում է 17-ամյա Ալբերտին. «Սիրելիս...սիրելիս...թանկագինս...վերջապես...վերջապես ես երջանիկ եմ...երջանիկ...ինչպես դա տեղի է ունենում միայն այն ժամանակ,երբ ստանում եմ թանկարժեք...թանկարժեք քո նամակները»:
Էյնշտեյնը նման սիրո խոստովանություններ ստացել է ոչ միայն Մարիից ու Միլևայից ,այլև բազմաթիվ,անհաշիվ ,անթիվ կանանցից...
Միայն 1897թ մայիսին Ալբերտը վերջնականապես կարողանում է խզել կապը Մարիի հետ, որպեսզի «տա իր սիրտը» Միլևային...
Բաժանումից հետո Մարիին գրեց,որ«նրանք շատ են սիրել միմյանց ,բայց շատ մաքուր սիրով»:
Մարիի տառապանքն անսահման էր ,երբ Ալբերտը թողեց նրան ու սիրահարվեց Միլևային....Արդյո ՞ք նա սիրել է Մարիին այնպես , ինչպես նա նրան....Դժվար է ասել...
«Ինչքան տարօրինակ է աղջկա հոգին... ,-պատասխանեց նրան սեփական կենսափորձից իմաստացած 20-ամյա Ալբերտը...Մի ՞թե դուք իսկապես հավատում եք ,որ կարող եք գտնել անխռով երջանկություն մեկ այլ մարդու միջոցով ,եթե նույնիսկ այդ անձը միակ սիրելի տղամարդն է.... Սեփական փորձից շատ մոտիկից եմ ծանոթ այդ «կենդանուն» ,քանզի ես նրանցից մեկն եմ.... Ես հաստատ գիտեմ,որ նրանցից ավելին ակնկալել հնարավոր չէ ...Այսօր մենք տխուր ենք...Վաղը՝ուրախ...Մյուս օրը՝ սառը...Հետո նորից դյուրաբորբոք ու հոգնած կյանքից ....Հա,քիչ մնաց մոռանայի. անհավատարմության ,երախտամոռության,եսասիրության մասին ,որն ավելի բնորոշ է տղամարդկանց ,քան գեղեցիկ աղջիկներին....»
....Մարին շարունակեց սիրել նրան մինչև կյանքի վերջ...
Ալբերտ Էյնշտեյն և Մարգարիտա Կոնենկովա
Միայն 20-րդ դարավերջին այս սիրո պատմությունը հայտնի դարձավ հանրությանը:
Երբ հարաբերականության ընդհանուր տեսության հեղինակը ՝ֆիզիկոս Ալբերտ Էյնշտեյնը, փրկեց FBR - ի մարդասպանների ձեռքից իր սիրելիի կյանքը ,նա նույնիսկ ենթադրել չէր կարող ,որ իր սիրելի Մարգարիտան տարիներ անց այդքան տաջալից ,ուղղակի սովամահությամբ կավարտի կյանքը Մոսկվայի կենտրոնում գտնվող իր շքեղ բնակարանում........
Princeton University -ը պատվիրել էր ռուս քանդակագործ Սերգեյ Կոնենկովին ,որն այդ ժամանակ իր կնոջ հետ գտնվում էր ԱՄՆ-ում,մի գիտնականի կիսանդրին.... Էյնշտեյնը ձանձրույթից անընդհատ նայում էր իր շատ թանկարժեք ժամացույցին (հասկացաք արդեն,քանդակագործի բնորդը մեծ ֆիզիկոսն էր)....
Նա արդեն պատրաստվում էր հեռանալ ,երբ արվեստանոց մտավ չափազանց գեղեցիկ մի կին .
-Ծանոթացե՛ք,իմ կինն է՝ Մարգարիտան....
Էյնշտեյնը չէր լսում Կոնենկովին....և կյանքում առաջին անգամ ամաչեց ինքն իրենից... իր գզգզված մազերից,արտաքինից,խոսելու ոճից ,որ թույլ տվեց իրեն այդպես նայել այդ կնոջն ու հատկապես այն բանից,որ առանց կիսագուլպաների էր,չնայած որ արդեն տարիներ ի վեր «սկզբունքայնորեն հրաժարվել էր դրանցից....»:
Առավոտյան ժամը 9-ն էր ,երբ քանդակագործն իր սեփական տան շեմին տեսավ էյնշտեյնին:
Գիտնականն առանց բարևելու շրջանցեց տանտիրոջն ու ուղղվեց խոհանոց ...Տեսավ Մարգարիտային ու նրա գլխում ամեն ինչ մշուշվեց... Լուռ մոտենալով այդ կնոջը,որն արդեն մի շաբաթ է ինչ հանգիստ չէր տալիս իր մտքին ՝ համբուրեց նրան ....
Իսկ հետո երկար ժամանակ շփոթված ներողություն էր խնդրում իր արարքից ցնցված Կոնենկովից : Մարգարիտան հազիվ էր զսպում ժպիտը:
Էյնշտեյնը չէր հասկանում ,թե ինչ է կատարվում իր հետ:Մինչև հիմա բոլոր կանայք և նույնիսկ իր կինը ոչ մի նշանակություն չեն ունեցել նրա համար ու սոսկ սպասուհու դեր էին խաղում մեծ գիտնականի կյանքում...Սակայն այդ ամենը եղել է մինչ Մարգարիտան... Մոլուցքը Մարգարիտայի հանդեպ առաջին հանդիպումից հետո տիրեց նրան ...և հենց այդ պահից էլ խանգարեց նրան ապրել,շնչել և ամենակարևորը ՝շեղում էր կարևորագույն գիտական աշխատանքներից...
Այդ օրը Էյնշտեյնը խոստացավ ինքնիրեն այլևս երբեք չփնտրել հանդիպում քանդակագործի կնոջ հետ ...
35 -ամյա Մարգարիտան անչափ խարիզմատիկ անձնավորություն էր,կրթված,հումորի հրաշալի զգացողությամբ,պայծառ ու գեղեցիկ՝իսկական «светская львица»...Էյնշտեյնին գրավում էր նրա համարձակությունն ու հպարտությունը .... և նա հասկացավ,որ Մարգարիտան երբեք չի դառնա նրա կամակատարներից մեկը...Ո՛չ,նա անսովոր կին էր... Մի ամիս չանցած՝ Մարգարիտան դուրս մղեց ֆիզիկոսի կյանքից բոլոր կանանց ու մինչև կյանքի վերջ դարձավ միակը նրա համար .....
Նրանք ևս մի քանի անգամ հանդիպեցին Փրինսթոնի համալսարանում՝ պաշտոնական միջոցառումների ժամանակ:Ալբերտը միտումնավոր խուսափում էր այդ կնոջից՝ չիմանալով,որ այդ համբույրից հետո Մարգոն գրեթե ամեն վայրկյան մտածել է տարօրինակ,էքսցենտրիկ ու խորհրդավոր գիտնականի մասին:Մանկական միամտություն և հմայք ունեցող այդ տղամարդու հանդեպ Մարգարիտայի հրապուրվածությունը վերաճեց կրքոտ սիրո,և նա ոչ մի կերպ չէր կարողանում հասկանալ ,թե դա ինչպես տեղի ունեցավ.... Իսկ 57-ամյա Էյնշտեյնն ապրում էր իր երկրորդ երիտասարդությունը....
Միամիտ Էյնշտեյնը ենթադրել անգամ չէր կարող ,որ հատկապես նրա գիտական գործունեության պատճառով է НКВД-ի աշխատակցուհի Մարգարիտա Կոնենկովան ստացել հանձնարարություն «հայտնվելու » մեծ գիտնականի անկողնում....
Իսկ լրտեսուհու մտքով նույնիսկ չէր անցնում,որ նա իսկապես կսիրահարվի Ալբերտին ...
Նորաթուխ սիրահարները այնքան էին ձգտում միասին լինել,որ համարձակվեցին մի վիթխարի արկածախնդրության...
Այդ օրը քանդակագործն իրենց ընտանեկան բժշկից մի նամակ ստացավ,ուր բժիշկը մտահոգված լինելով Մարգարիտայի առողջությամբ ,խորհուրդ է տվել նրան երկար ժամանակով մնալ բարենպաստ կլիմա ունեցող մի առողջարանում...Մարգոն ու Ալբերտը կաշառել էին բժշկին ու համոզել,որ գրի այդ նամակը...
Սիրահարներն իրենք էլ էին ապշել,թե ինչպես հանդգնեցին նման ստի.... Այնուհանդերձ, առանց խղճի խայթի ,խաղաղօվկիանոսյան մի գեղատեսիլ ափին իրենց առանձնությունն էին վայելում...
Սրանք նրանց կյանքի ամենաերջանիկ ամիսներն էին ...Միասին հարմարավետ էր ու հանգիստ...Նրանք միասին երջանիկ էին,աներևակայելի երջանիկ....
Սակայն մի առավոտ ծաղկեփունջը ձեռքին զբոսանքից վերադառնալով՝ Էյնշտեյնը անկողնում չգտավ Մարգարիտային...
Նա առանց զգուշացնելու հեռացել էր...Ալբերտը նյարդային վիճակում էր...Զանգում էր տուն...Պատասխանող չկար...Տառապում էր անորոշությունից ...կարոտից...
Մարգոն անհետացել էր...
Մի շաբաթ անց Մարգարիտան հայտվեց Էյնշտեյնի տան շեմին...
Հարցին,թե ինչ է պատահել ,Մարգոն սկզբից լուռ էր...Հետո երկար պատմում էր, արտասվում ...Ալբերտն էլ էր արտասվում ու չէր հավատում նրա ոչ մի խոսքին...
Չէր հավատում ,որ Մարգոն НКВД -ի գործակալ է,որ արդեն 20 տարի է ԱՄՆ-ում տեղեկություններ է հավաքում միջուկային ծրագրի նախապատրաստման վերաբերյալ ու տվյալները ուղղարկում հայրենիք......Իսկ հիմա այդ ամենի մասին իմացել է
FBR-ը ,մի քանի օր շարունակ հարցաքննել են ... ու հիմա կարող են նրան սպանել...
Լսածից ցնցված էր գիտնականը...Չէ՞ որ ինքը հիմարաբար ուրախանում էր իր ու գիտության հանդեպ ցուցաբերած սիրելիի անզուսպ հետաքրքրությունից ....Պարզվում է նա պարզապես օգտագործել է իրեն...
Մարգոն արտասվում էր ,խնդրում ներել ...Բայց Էյնշտեյնը այլևս չէր լսում նրան ... Նա կամաց խնդրեց Մարգոյին հեռանալ...
Մի քանի օր շարունակ Ալբերտը չէր գտնում տեղը,չէր կարող ներել այդ նենգ դավաճանությունը...Չնայած ամենին ,նա խիստ մտահոգված էր սիրելիի կյանքի համար...Նա համարձակվեց գնալ FBR...հանուն Մարգարիտայի նա պատրաստ էր զոհաբերել ամեն ինչ...Համաձայնում են նրան «ձեռք չտալ» ,եթե նա շտապ լքի երկիրը...
Հատկապես էյնշտեյնի միջամտությունը փրկեց սիրելիի կյանքը...
Էյնշտեյնը շտապեց լուրը հայտնելու սիրելիին....Քանդակագործը նրբանկատորեն մի կողմ քաշվեց ՝ հնարավորություն տալով կնոջն ու Ալբերտին հրաժեշտ տալ միմյանց...Նա իմացել էր նրանց սիրավեպի մասին, սակայն կարծում էր,թե դա նույնպես նարկոմի հանձնարարությունն է եղել....Իսկ հիմա ,երբ արդեն վերադառնում են հայրենիք , ամեն ինչ կվերջանա, ու Էյնշտեյնն ընդմիշտ կանհետան նրանց կյանքից...
Մարգոն մեկնեց...Էյնշտեյնը կորցրեց կյանքի իմաստը...Նա կտրականապես հրաժարվեց սրտի վիրահատությունից,որը կերկարացներ նրա կյանքը...
Նախկին սիրահարների նամակագրությունը շարունակվեց մինչև գիտնականի մահը...
Էյնշտեյնի նամակները տխուր էին... Զգացվում էր հեղինակի ճնշվածությունը...Նա գրում է.«Մեր ընդհանուր հիշողությունները ես կոչել եմ Ալմար.կազմված մեր անվան առաջին վանկերից ՝Ալբերտ և Մարգարիտա...Սա միակ բանն է,որ մնացել է ինձ...Քեզանից հետո այլևս ոչ մի կին չի դիպել իմ մազերին...»
Մարգոն ամուսնու և Էյնշտեյնի մահից հետո երկար ապրեց ...
Այդ խարիզմատիկ կնոջ սերն ու ուշադրությունը շատ մեծանուն տղամարդիկ են փնտրել...
1980թ Մոսկվայի կենտրոնում գտնվող իր բնակարանում ծայրահեղ հյուծվածությունից մահանում է Մարգարիտան...
Նա վերջին տարիները գամված էր անկողնուն և գտնվում էր մի շատ դաժան կնոջ խնամքի ներքո,որը գողանում էր Մարգարիտայի ոսկեղենը ,հագուստը,բացահայտորեն ծաղրում անօգնական տիրուհուն ,շատ վատ վերաբերվում....«այսպես բավարարելով իր պրոլետարական ատելությունը»:Նա ,գիտենալով հանդերձ ,որ Մարգարիտան տանել չի կարող ալկոհոլը,ստիպողաբար նրա բերանն էր լցնում խմիչքը...կամ արթնացնում էր քնից՝ քթի տակ թուղթ այրելով...Մի խոսքով ,անասելի դաժանությամբ էր վերաբերվում Մարգրիտային....
Այլևս անկարող լինելով կրելու այդ բոլոր ստորացումները՝ Մարգարիտան հրաժարվում է սննդից ...ու սովամահ լինում...
Երբ նրա մարմինը տանում էին Մոսկվայի կենտրոնում գտնվող բնակարանից,նրա ձեռքին հնչեղ տըկտըկում էր ժամացույցը...Անտարբեր սանիտարներն անգամ մոտավոր պատկերացում չունեին այդ թանկարժեք ժամացույցի իրական արժեքի մասին...Այն Էյնշտեյն էր նվիրել...
Մռայլ աստիճաններով անտարբեր սանիտարները տանում էին մի կնոջ ,որին իսկապես սիրել է մեծն գիտնականը.....
Չքնաղ «Պապ-ուհի»
Չգիտեմ ,լեգենդ է,թե իրողություն ,սակայն անչափ հետաքրքիր պատմություն է...,որն ,իբր, ծագել է Կոստանդինապոլիսում Կաթոլիկ և Ուղղափառ եկեղեցիների միջև «թշնամական հողի» վրա:Շատ պատմաբաններ այն անվանել են մտացածին...
Լեգենդը Պապ-ուհի Հովաննես-ուհու մասին է ..առասպելական անձնավորություն,կին,որը Հովհաննես 8-րդ անվան տակ զբաղեցրել է պապական աթոռը...( ժամանակահատվածը՝ Լեո 4-ի և Բենեդիկտ 3-ի միջև):
Ավանդույթը պատմում է,որ 855թ. Լեո 4-րդի մահից հետո պապական գահը երկու տարի 5 ամիս և 4 օր գահակալում է կին,որը տարեգրության մեջ մտել է ինչպես «պապուհի Ջովաննա(Ժաննա,Աննա) և պնդում ,որ այդ անվան տակ թաքնվել է մի չքնաղ անգլուհի- «ազնվական տոհմից և բարձր մտքի(ինտելեկտի) տեր »...
Մեզ են հասել այդ անսովոր կնոջ մասին շատ կենսագրական փաստեր...Աշխարհիկ կյանքում նրան անվանել էն Ագնեսա...Ենթադրվում է,որ նա ծնվել է 822 թ, միսիոների ընտանիքում..մայրը շուտով մահանում է և փոքրիկ աղջիկը մնալով հոր խնամքին ՝ճանապարհորդում է նրա հետ ...
Միսիոների կյանքը զերծ չէր վտանգներից ... Մի օր քարոզի ժամանակ քարով հարվածեցին նրա գլխին ,կոտրեցին ձեռքը..Հորն օգնության հասավ հրաշք երեխան,որը արդեն այդ քնքուշ տարիքում ցուցաբերում էր արտասավոր ընդունակություններ հռետորական ու մարդկանց ուշադրությունը գրավելու ,պահելու արվեստին...Ութ տարեկան հասակում նա հրաշալի քարոզներ էր կարդում պադոկներում ու իջևանատներում՝կանգնած աթոռների վրա...Նրա ճարտասանությունն ու մանկական անմիջականությունը անջնջելի տպավորություն էր թողնում ունկնդիրների վրա..ամենայն հավանակությամբ հենց այդ ժամանակից է Ագնեսան հագել տղամարդու հագուստ...
Հոր մահից հետո երիտասարդ աղջկա միակ փրկությունը քարոզելու գաղափարը դարձավ ... և նա միայնակ թափառում էր աշխարհով մեկ...
Լավ կրթություն ստանալու համար Ագնեսան իրեն ներկայացնում է որպես տղամարդ...Եվրոպայում թափառելու ժամանակ հայտնվում է տղամարդկանց վանքում ՝Ջոն Langlois անվան տակ ...որտեղ էլ Աստվածաբանության և փիլիսոփայության բնագավառում ստանում է հիանալի կրթություն ...
Ագնեսան աչքի էր ընկնում իր գիտելիքներով ու խելքով... Սակայն շուտով լրացավ աղջկա 16 տարին և իգական «բնությունը» գերակայեց ողջամտությանը ...Ագնեսան իր քնքուշ հայացքը « ուղղեց» մի շատ գեղեցիկ վանականի վրա..Այլ կերպ հնարավոր էլ չէր ,երբ նա մշտապես գտնվում էր երիտասարդ տղամարդկանց շրջապատում..
Ագնեսան անկեղծորեն խոստովանեց երիտասարդ վանականին,թե ով է իրականում նա.... Ծանոթացրեց երիտասարդին իր « աղջկական հմայքներին» ...ու դարձավ նրա հավատարիմ ընկերուհին...Այդ օրվանից նրանք անբաժան էին...Շուտով նրանց մտերմությունը կասկածելի թվաց (ոչ մեկի մտքով չէր անցում ,որ վանականը աղջիկ է) :Որոշ ժամանակ անց նրանց գաղտնի հարաբերությունները հայտնի դարձան..Նրանք ստիպված էին փախչել(քանզի նրանց սպառնում էր մահ խարույկի վրա) .... սկզբից Անգլիա ,հետո՝Աթենք ...
.... Ճանապարհորդության նոր փուլն Անգենսին բերում է նոր գիտելիքներ ու ճանաչում...Չնայած այն բանին,որ արդեն կողքին կար սիրելի տղամարդ,Անգնեսան չհրաժարվեց տղամարդու հագուստ կրելուց,արդարացիորեն համարելով,որ միայն այս կերպ նա կկարողանա հասնել հաջողության ...
Ագնեսան մասնակցում է հասարակական աստվածաբանական վիճաբանությունների և քննարկումների՝ առաջացնելով հիացմունք «աշխարհի հզորների» -իշխանների,աբբատների ու գիտնականների մոտ...
Աթենքում երիտասարդ զույգն այցելում է առավել հայտնի աստվածաբանական ու փիլիսոփայական դպրոցներ ... Պատվախնդիր վանականը երազում էր գնալ Հռոմ ու դառնալ կարդինալ...Սակայն երիտասարդ վանականը ճանապարհին հիվանդանում է ու մահանում...
Ասում են ,թե վշտահար Ագնեսան երդվեց սիրեցյալի շիրիմին ,որ կիրագործնի նրա հանդուգն երազանքը...Եվ նա մեկնեց նվաճելու Հռոմը...
«Հավերժական քաղաքում » Ագնեսան հեշտությամբ ծանոթացավ պապական արքունիքի ներկայացուցչի հետ...մեծ դժվարություն չէր փայուն գիտելիքներ ունեցող աղջկա համար նկատված լինել ոչ այնքան լավ կրթված «ամենասուրբի» կողմից ... Նա նկատվեց ոչ միայն հարուստ գիտելիքների,բացառիկ ունակությունների ,այլ նաև գեղեցիկ արտաքինի ,աստվածավախության ,ճարտասանության արվեստին հմտորեն տիրապետելու շնորհիվ ,և շուտով նրան հաջողվեց ստանալ աստվածաբանության կաֆեդրան հունական դպրոցում:
Շուտով Լեո 4-րդի վստահությունը նվաճած բարձրաստիճան «վանականի » մասին լուրը տարածվեց Հռոմում ... Նա հաջողությամբ զբաղվում էր ոչ միայն եկեղեցական ,այլ նաև՝հասարակական գործերով...Ագնեսան դարձավ Պապի նոտարը... Շողոքորթությունը,ցուցադրական առաքինությունները,պերճախոսությունն ու հռետորաբանությունը օգնեցին Հովհաննես-ուհուն դառնալ կարդինալ))))
Մի անգամ (պատմում են) Լեո 4-րդ Պապն իրեն Պետրոս Առաքյալ «երևակայելով»,փորձեց քայլել ջրի վրայով ..բնականաբար ընկավ ջուրը...թրջվեց ..հիվանդացավ ու մահացավ...
Եղան պապական ընտրություններ,որի ժամանակ հաղթեց Հովհաննես-ուհին ...
Սուտը երբեք չէր բացահայտվի,եթե կրկին չմիջամտեր «բնության կանչը»...Ագնեսան դառնում է բարձրաստիճան մի հոգևորականի սիրուհին( ասում են,իբր, այդ հոգևորականը ինչ-որ կերպ իմացել է «պապ-ուհու» ով լինելու մասին ու դիմակազերծելու սպառնալիքի տակ ստիպել նրան դառնալ իր սիրուհին)....Շուտով հղիանում է..
Փառաջայի լայն ծալքերը երկար ժամանակ թաքցնում էին նրա հղությունը,սակայն մոտենում էր ծնդաբերության ժամանակը ,հարկավոր էր թաքնվել...սիրեկանն օգնեց նրան ՝խոստանալով նաև ,որ անպայման հոգ կտանի մանկիկի մասին...
Սակայն ճակատագիրը տնօրինեց այլ կերպ...Շուտով Հռոմում համաճարակ սկսվեց..ժողովուրդը պահանջեց ,որ Պապը Խաչի երթ կատարի...Ագնեսան ահաբեկված էր...Նա որքան հնարավոր էր ձգձգում էր աղոթքի օրը...Սակայն ստիպված էր ենթարկվել հանգամանքներին...
20 նոյեմբերի,857թ,,,հրաշալի,արևոտ մի օր..մարդիկ լցվել էին Հռոմի փողոցները՝մասնակցելու տոնակատարությանը...Հովհաննես-ուհի 8-րդը հազիվ էր քայլում կարդինալների օգնությամբ... հանկարծ սկսվեցին ծննդաբերական ցավերը..հանձնված ահավոր ցավերին,խեղճ կինն ընկավ գետնին ..ու ծննդաբերեց.....
Գետնին ընկած պապ-ուհու կողքին մեռած նորածնի դին էր...(ըստ մեկ այլ աղբյուրի ,իբր, երեխային ու պապ-ուհուն կատաղած ամբոխն է ծվատել..մեկ ուրիշ աղբյուր էլ պնդում է,որ երեխան ողջ է մնացել,հանձնել են մի վանքի ,որտեղ էլ մեծացել է ու այնուհետև ձեռնադրվել )
Անկախ այն բանից ,թե ինչ է ասում պաշտոնական Վատիկանը,դարեր շարունակ այս պատմությունը ոչ միայն «անհանգստացրել , տակնուվրա է արել » բանստեղծների,պատմաբանների ,փիլիսոփաների սրտերն ու մտքերը,այլ նաև իր արտացոլումն է գտել ժողովրդական հավատալիքների ու առասպելների մեջ...
Շատ պատմաբաններ համարում են այս ամենը հորինվածք...
Իսկ հիմա «ամենահետաքրքիրը»))))
Անուղղակի ապացույցներից մեկը ,որ գոյություն է ունեցել պապ-ուհի,դա մինչև 16-րդ դարը պահպանված այս ծիսակարգն էր...
Նորընտիր Հռոմի Պապին նստեցնում էին հատուկ աթոռի(հիմա այն պահպանվում է Հռոմի եկեղեցական թանգարանում) վրա ...սարկավագը ստուգում էր անցկացնում...ու տղամարդ լինելու փաստն արձանագրում հետևյալ ուրախ կանչով-«ovum»( նշ.ամորձի(ձու) ...ի դեպ ,այստեղից է առաջացել նաև Օվացիա բառը (ողջույնի ու հավանության խանդավառ բացականչություն) )).....
Այսպիսով ,թվում է ,թե հռոմեական եկեղեցին թույլ չէր տալիս խաբել իրեն երկրորդ անգամ...ինչու..?կային հիմքեր ???
P.S. Այս պատմության վերաբերյալ տեղեկություններ կարող եք կարդալ Վիքիպեդիայում(ռուսերեն)))
Հարգելիներս,հայցում եմ Ձեր ներողամտությունը «ոչ կատարյալ » հայերենիս ու «մի թեթև օտար » լեզվամտածողության համար....ինչպես ասում են «օ՜, ժամանակներ...» ,կավելացնեի նաև ՝«օ՜ հանգամանքներ» )))))))»
*****
Հիշում եք Պուշկինի «Ոսկե ձկնիկը....?? այն տողերը,թե« պառավն ուզում է դառնալ ծովերի տիրուհի »սևագրության մեջ գրված է եղել այսպես ,որ պառավն ուզում է դառնալ «Հռոմի պապ-ուհի»,որին էլ ոսկե ձկնիկը պատասխանում է.
-«Добро, будет она Римскою Папой»
))))))
Շուման...Կլարա...Բրամս
Նա կանգնած էր Շումանի դռան առջև...չէր հանդգնում սեղմել զանգի կոճակը...
Բաց պատնուհանից լսվում էր դաշնամուրի հնչյուններ...Միգուցե չի եկել ժամանակին...??Ոչ , չի կարելի բաց թողնել Շումանի հետ ծանոթանալու հնարավորությունը...և շոշափելով գրպանում երաշխավորական նամակը 20-ամյա Բրամսը հնչեցրեց դռան զանգը...
Շումանը ներս թողնելով հյուրին՝ անմիջապես հրավիրեց դաշնամուրի մոտ և խնդրեց նրան կատարել ինչ-որ բան ...առաջին տակտից հետո նա վեր թռավ տեղից ու բացականչեց.« Սա պիտի լսի Կլարան »:Այսպես տեղի ունեցավ 43-ամյա Ռոբերտ Շումանի և նրա կնոջ՝ եվրոպական համբավ ունեցող հիասքանչ դաշնակահարուհու ՝Կլարայի հետ ծանոթությունը...
Հաջորդ օրը Շումանը գրեց իր օրագրում.«Հյուր էր եկել Բրամսը...նա հանճար է»:Ինչ-որ հիացական բան գրեց և Կլարան իր օրագրում...
Բրամսը ցնծում էր ուրախությունից...Դե,իհարկե,չէ որ հենց ինքը ՝հանճարեղ Շումանը համարեց նրան տաղանդավոր...
Կլարան 34 տարեկան էր: Նա ինը տարով երիտասարդ էր ամուսնուց և տասչորս տարի ՝մեծ Բրամսից...Նրբակազմ,գեղեցիկ կին էր Կլարան...վեց երեխաների մայր...
Նրանց ծանոթությունը տեղի ունեցավ 1853թ. աշնանը... և այդ ժամանակ այս երեքից ոչ մեկը չէր էլ կարող պատկերացնել , թե ինչպիսի ընթացք կստանա նրանց ծանոթությունը... և ինչպիսի ողբերգական ավարտ է նախապատրաստել ապագան Շումանի համար.....
Հետադարձ հայացք
1828թ հոգեբույժ Կարուսի տանը Շումանը ծանոթանում է երաժշտության ուսուցիչ Ֆրիդրիխ Վիկի և նրա տասնամյա դստեր՝Կլարայի հետ...Բժիշկ Կարուսը համոզում է Շումանին լրջորեն չզբաղվել երաժշտությամբ...Միթե Ռոբերտը չի գիտակցում,թե որքան դժվար է մրցակցել արդեն մեծ ճանաչում և համբավ ունեցող Մենդելսոնի, Շոպենի,Լիստի հետ...?Շումանն անդրդվելի էր...Նա ամեն օր այցելում էր Վիկի տուն և դաշնամուրի մոտ անցկացնում 6-7 ժամ...իսկ հանգստի ժամին զբոսնում էր Կլարայի հետ նրանց այգում...Երաժշտությունը մտերմացրել էր նրանց ՝ ջնջելով նրանց ինը տարվա տարիքային տարբերությունը...
Երբ լրացավ Կլարայի 17 տարին,Շումանն իսկապես սիրահարվեց նրան... Իսկ Կլարան արդեն շատ վաղուց էր սիրահարված նրան ...Նրանք որոշում են ամուսնանալ...Ֆրիդրիխ Վիկը չի ցանկանում տալ իր համաձայնությունը...ինչպես թույլ տար իր աղջկան ամուսնանալ «կասկածելի » կոմպոզիտորական եկամուտներ ունեցող այդ անձնավորության հետ...??Ոչ, նա կտրականապես դեմ է այդ միությանը...
Կլարան ու Շումանը ամուսնանում են թաքուն....Աղջկա հայրն իմանալով այդ մասին անիծում է նրան այսպիսի խոսքերով.«Ես անիծում եմ քեզ,և տա Աստված,որ մի օր երեխաներիդ հետ հայտվես իմ տան շեմին...ողորմություն խնդրելու համար»:
Կլարան ու Ռոբերտը երջանիկ էին... իսկ երբ ծնվեց նրանց առաջնեկը ,Շումանի ոգևորությունն անսահման էր...Նա շատ էր աշխատում...«Փերին ու դրախտը» օրատորիայի առաջին ներկայացումը (պրեմիերան ) նրան մեծ հաջողություն է բերում ....
Նրա անունը հայտնի է դառնում ...Ֆրիդրիխ Վիկը համոզվելով ,որ իր փեսան համընդհանուր ճանաչում է ձեռք բերել -գրում է նրան.«Թանկագին Շուման ,հիմա մենք միմյանցից հեռու չպիտի լինենք...Դուք արդեն հայր եք-կհասկանաք ինձ...հարկավոր չեն երկար բացատրություններ...»:
1844թ տեղի է ունենում Կլարայի համերգային շրջագայությունը Ռուսաստանում:Ռոբերտը ուղեկցում էր կնոջը...բայց առանց մեծ ուրախության..Ի տարբերություն Եվրոպայի ,նա այս երկրում հայտնի չէր...նրան շատ էր ճնշում սեփական անկարևորության զգացումը...Նա տառապում էր այն մտքից ,որ պարզապես հանդիսանում է ամուսինը նշանավոր դաշնակահարուհու...հաճախ էր արտասվում ,և փորձում ալկոհոլով խլացնել վախն ու հուսահատությունը...
Հենց այս ժամանակահատվածում Է նրանց կյանքում հայտնվում Բրամսը...
Ապրելով Շումանի տանը երիտասարդ Բրամսը գրեթե չէր նկատում հյուրընկալ տանտիրոջ հիվանդագին վիճակը...Նրա մտքերը զբաղված էին Կլարայով...Աստիճանաբար հիացական պաշտամունքը վերածվում է իսկական սիրո.... Բրամսը հայտնվում է ծանր իրավիճակում... Կլարան մագնիսի նման ձգում էր նրան ...Նա այլևս անկարող է հաղթահարել այդ զգացողությունը... զգացմունքը...նրա հանդեպ տածած իր մեծ սերը...և որպեսզի ինչ-որ կերպ լուծում տա այս իրավիճակին ՝- հեռանում է Շումանի տանից...
Այդ ընթացքում Շումանի առողջական վիճակը կտրուկ վատանում է...նրան տանջում են հալյուցինացիաներն ու անքնությունը ....«Ա՜խ, Կլարա, ես արժանի չեմ քո սիրուն,-կրկնում էր Շումանը,-գիտեմ,ես հիվանդ եմ,և ես ուզում եմ ,որ ինձ հոգեբուժարան տանես....»:
1854թ. փետրվարին, Շումանն աննկատ դուրս է գալիս տանից ....հորդ անձրևի տակ վազելով անցնում է կամրջի կեսն ու իրեն նետում Ռեյն գետը....Բարեբախտաբար մոտակայքում ձկնորսներ են լինում,որոնք էլ փրկում են նրան...Շումանը նախքան գետը նետվելը ջուրն է նետում իր ամուսնական մատանին ....ավելի ուշ հայտնաբերում են մի թղթի կտոր,որի վրա նա գրել էր.«Սիրելի Կլարա,ես գետն եմ նետում իմ ամուսնական մատանին...Դու էլ նույնն արա...ու երկու մատանիները կմիավորվեն այնտեղ...»:
Շումանին տեղավորում են հոգեբուժական մասնավոր կլինիկայում: Երկու սենյականոց հարմարավետ տուն էր ,ուր նույնիսկ դաշնամուր կար...Բայց մի կանոն կիրարկվում էր անվերապահորեն...Ոչ մի տեսակցություն ,անգամ ամենամոտ հարազատների հետ...Լիակատար մեկուսացում...
Կլարան իր ամուսնուն կտեսնի միայն երկու և կես տարի անց...
Իմանալով կատարվածի մասին Բրամսն անմիջապես շտապում է Դյուսելդորֆ ,որպեսզի օգնի սիրելի Կլարային հաղթահարելու ծանր ցնցումը...Դա նրան հաջողվում է ..Կլարան , պահպանելով անսասան հավատարմությունն ամուսնու հանդեպ և գրեթե մայրաբար վերաբերվելով Բրամսին, աստիճանաբար սկսում է զգալ ավելին....
1856թ. հունիսի 23-ին Կլարան ստանում է հեռագիր.«Եթե ցանկանում եք Ձեր ամուսնուն կենդանի տեսնել-անհապաղ եկեք»:
Բրամսն ուղեկցում է Կլարային....
Հիշում է Բրամսը.«Նա (Շումանը) պառկած էր փակ աչքերով...Կլարան ծնկի էր իջել նրա առջև... Նա ճանաչեց նրան...Փորձեց գրկել...Բայց չկարողացավ բարձրացնել ձեռքը... Իսկ խոսել նա արդեն չէր կարող»:
Հունիսի 29-ին Ռոբերտը մահանում է...մահն ազատագրեց նրան տանջանքներից....
Եվ ,ահա, Կլարայի ու Բրամսի հարաբերություններում անսպասելի շրջադարձ է կատարվում...Որն էլ Բրամսի կենսագիրների համար մեծագույն առեղծվածը մնաց... Երբ Շումանը հիվանդանոցում էր ու ստացվում էր այնպես ,որ երբեմն Բրամսը որոշ ժամանակով հեռանում էր Դյուսելդորֆից , չդիմանալով կարոտին նա «անտանելի» քնքշությամբ.... կրքոտ... սիրո խոստովանությամբ լի նամակներ էր ուղարկում Կլարային...
Շումանի մահից հետո Կլարան ակնկալում էր Բրամսից առաջարկ....Չէ որ նա արդեն ազատ էր ,և պետք է անհետանան ներքին տարաձայնությունները,որոնք արդեն երկու տարի տանջում էին Բրամսին... Բայց տեղի ունեցավ այն,ինչ ոչ ոք չէր սպասում... Բրամսի նամակները հետզհետե դառնում են ավելի զուսպ ...Երազկոտ սիրահարվածությունը փոխվում է բարեկամական սրտացավության...
1856թ Բրամսը վերադառնում է Համբուրգ ու այլևս երբեք չի վերադառնում Շումանների տուն...Ինչ կատարվեց....?
Այդ հաշվով բազմաթիվ վարկածներ կան...դրանցից ամենատարածվածը-Բրամսը չցականալով պարտավորված զգալ իրեն ընտանիքի առջև,նախընտրեց ազատությունը,որն անհրաժեշտ էր նրան ստեղծագործելու համար.....
Բրամսի փախուստը անչափ վիրավորեց Կլարային....« Իմ մասնակցությունը նրա կյանքում և աշխատանքում,-գրում է Կլարան,-միշտ կմնա ջերմ...Բայց իմ վստահությունը նրա հանդեպ ամբողջովին կորած է»:
Բրամսն այդպես էլ չամուսնացավ...Ժամանակ առ ժամանակ այցելում էր «Կարմիր լապտերների փողոց»....
Զղջում էր արդյոք նա կատարվածի համար...?Միայնության համար ...? Դժվար է ասել...Սակայն մինչև մահը նա հաճախ է կրկնել.«Ես ,ցավոք, երբեք ամուսնացած չեմ եղել...և, փառք Աստծո,մինչև հիմա ամուսնացած չեմ...»:
Իոհաննես Բրամսը մահացավ 1897թ... Մի տարի ավել ապրելով նրանից,որին նա կրքոտ սիրահարված էր, և ,որին այդպես վճռականորեն մերժեց.....
Հեմինգուեյ Ագնեսա ֆոն Կուրովսկի
Հայտնի ամերիկացի գրող,նոբելյան դափնեկիր,կանանց սրտերի հրաշալի գիտակ,կանանց պաշտող և հիասքանչ սիրահար (հոմանի) Էռնեստ Հեմինգուեյն իր ամենահայտնի վեպերից մեկը ՝« Հրաժեշտ զենքին» նվիրել է իր պատանեկան կրքոտ սիրուն՝ ծագումով լեհուհի Ագնեսա ֆոն Կուրովսկուն,որը կարողացավ շատ երկար կապել իրեն կրակոտ Հեմինգուեյին:
Ագնեսայի հետ սիրավեպը բռնկվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբին:Այդ ժամանակ Էռնեստը շատ էր ցանկանում մեկնել ռազմաճակատ,սակայն բժշկական խորհուրդը արգելեց ՝վատ տեսողության պատճառով...Բացի այդ ծնողներն էլ չէին ցանկանում լսել որդու խելահեղ ցանկության մասին...Սակայն ապագա գրողը փնտրում է այլ ուղիներ իր գաղափարը իրականացնելու համար...
Մի անգամ իմանալով ,որ Իտալական բանակին ,որն այդ ժամանակ կատաղի մարտեր էր մղում ,հարկավոր են կամավորներ...Երիտասարդը վճռականորեն գնաց «Կարմիր խաչ» ու պահանջեց ուղարկել իրեն Իտալիա...Պատերազմը նրան զվարճալի արկած էր թվում...սակայն մի քանի շաբաթ անց արդեն համոզվեց ,որ այդպես չէ...
Նա ընդամենը 18 տարեկան էր...սակայն ռազմաճակատում Էռնեստը երկար չմնաց ...մի օր ,երբ երիտասարդ ամերիկացին տեղափոխում էր վիրավորների ,մեքենայի մոտ ռումբ պայթեց ... Էռնեստը ծանր վիրավորվեց...Նրան տեղափոխեցին Միլանի հոսպիտալ ,որտեղ մի քանի օր անց ուշքի եկավ ...Երբ բացեց աչքերը նա տեսավ իրեն խոնարհված գեղեցկադեմ երիտասարդ աղջկա դեմքը...Դա բուժքույր Ագնեսա ֆոն Կուրովսկին էր...Նա գիշերները հերթապահում էր վիրավոր զինվորի անկողնու մոտ ,և նոր ծանոթները հնարավորություն ունեին մինչև լուսաբաց զրուցելու ...արշալույսին Էռնեստը քնում էր ,իսկ Ագնեսը գնում էր հարևան հիվանդասենյակ ՝մյուս վիրավոր զինվորների մոտ...Երբ հիվանդը արթնանում էր ու չէր տեսնում հոգատար Ագնեսին իր կողքին, երկտող էր գրում ու խնդրում որևէ մեկին փոխանցել քույր Կուրովսկուն այդ հաղորդագրությունը...Շուտով ոչ մեկի համար այլևս գաղտնիք չէր նրանց սերը...
Ագնեսան յոթ տարով մեծ էր երիտասարդից...Չնայած դա ամենևին էլ չէր շփոթեցնում էռնեստին և խոչընդոտ չէր հանդիսանում ամուսնանալու սիրելի աղջկա հետ...Էռնեստն իր ծննդյան 19- ամյակի օրը ամուսնության առաջարկություն արեց Ագնեսին...Աղջկա արձագանքն անսպասելի էր...Նա մերժեց առաջարկը...Չնայած այն բանին ,որ երիտասարդ ամերիկացու հանդեպ տածում էր բավականին լուրջ զգացմունքներ...Ագնեսան գեղեցիկ էր,ազատ,անկախ...համարձակ էր....սիրում էր տղամարդկանց շրջապատում լինել...Չէր թաքցնում ,որ ցանկանում է վայելել կյանքն ու սերը ՝անկախ բարոյական նորմերից ու նախապաշարումներից...Հոսպիտալի վիրավոր զինվորները խենթանում էին շիկահեր գեղեցկուհու համար...Բնականաբար զգայուն,զգացմունքային էռնեստը խանդում էր իր սիրելիին...Մի անգամ Ագնեսան ցանկացավ մեկնել հանգստանալու իր ընկերների շրջապատում ,իմանալով այդ տհաճ լուրը՝ Էռնեստը բղավեց աղջկա վրա՝ պահանջելով ,որ նա անհապաղ հրաժարվի ուղևորության մտքից...Այդ վեճին ներկա գտնվողները պատմում են,որ նա կատաղությունից կորցրել էր ինքնիրեն ...վիրավորական խոսքեր էր շպրտում աղջկա երեսին....անպատվում...նետում հագուստը հատակին ,գոռում...ծայրահեղ կոպիտ պահում իրեն ...Երիտասարդ բուժքույրն ավելի էր համոզվում ,որ ընկերն անտանելի ծանր բնավորություն ունի...Ագնեսային հայտնի էր նաև ,որ իր «ամբարտավան» ընկերը մեկ ուրիշ շատ ավելի լուրջ «թերություն »էլ ունի... Նա գիտեր,որ Էռնեստի մայրը անչափ խստաբարո ,տիրական,իշխող կին է և ,որ իր սիրելին անչափ վախենում է մորից ու նույնիսկ իր նամակներում մի անգամ չի հիշատակել իր անունը...իրենց սիրո մասին...
Նոյեմբերին բուժքրոջը տեղափոխում են Ֆլորենցիայի հոսպիտալ...Էռնեստը նորից է ամուսնության առաջարկ անում...Աղջիկը կրկին մերժում է նրան:
Ագնեսը մեկնեց...Երիտասարդ ամերիկացին անմիջապես նրան է ուղարկում զգացմունքներով լի նամակներ...Մի քանի օրից աղջիկը պատասխանում է ,որ«կարոտել է անչափ,սարսափելի «քաղց » է զգում սիրելիի հանդեպ...և չի կարող մոռանալ Միլանում անցկացրած քաղցր ու խենթ գիշերները»:
Սիրահարների բաժանումը երկար չտևեց ...Շուտով նրանք հանդիպեցին Միլանում...երկու ժամով...Դա նրանց վերջին հանդիպումն էր...
1919թ. հունվարին էռնեստ Հեմինգուեյը վերադարձավ հայրենիք...Շարունակվում էր նրանց նամակագրությունը...Ամերիկայից Իտալիա էին թռչում կրքոտ..հուսահատ...անսահման սիրով լի նամակներ...Գրողը խնդրում էր Ագնեսին գալ իր մոտ..ամուսնանալ...Ագնեսը պատասխանում էր.«հարկավոր չէ այդքան շատ գրել...ես այն կատարյալ կինը չեմ ,ինչպիսին դու համարում ես ինձ...ես ինձ համարում եմ չար ...Ես վստահ եմ քո հանդեպ....Հավատում եմ քեզ...Դու զարմանալի մարդ ես ...Քեզ մեծ ապագա է սպասվում...Մնաս բարով,փոքրիկս...մի՛ նեղացիր...»
Նույն նամակում նա գրել էր նաև ,որ ամուսնանում է մի իտալացի հարուստ ազնվականի հետ...
Այս լուրը խախտեց էմոցիոնալ երիտասարդի հոգեկան հավասարակշռությունը...Նա մտածում էր ինքնասպան լինել...Մի քանի օր ջերմում էր....
Սիրահարներն այլևս չհանդիպեցին ...
Էռնեստը շատ երկար չէր գտնում մխիթարություն ...կարոտում էր հոսպիտլի բուժքրոջը...Իսկ հետո սփոփանք գտավ ուրիշ կանանց գրկում...Բարձրահասակ,վայելչակազմ տղամարդուն դժվար չէր գրավել կանանց ուշադրությունը...Սակայն ոչ միայն արտաքին գեղեցկությունն էր հետաքրքրում ծանոթներին .այդ զարմանալի տղամարդու մեջ համադրվում էին ամենատարբեր որակները....ռոմանտիկ էր,երազկոտ ,մանկան նման միամիտ...անմեղ...ապշեցնող ,զարմնահրաշ զգացմունքայնություն ,զգայունություն ուներ:
Մոտ ընկերները նկատել էին ,որ գրողը շուտ էր վիրավորվում,նեղանում...Սակայն ջանասիրաբար թաքցնում էր իր թույլ կողմերն ու աշխատում էր թվալ համարձակ և ուժեղ...Նա ցանկանում էր ապացուցել կանանց,որ իդեալական տղամարդ է...
Միշտ պատմում էր կանաց մոտ ունեցած իր մեծ հաջողությունների մասին...,որ ունեցել է մեծ թվով սիրուհիներ,որոնց թվում էին հայտնի ամերիկացի գեղեցկուհիներ, իտալացի կոմսուհիներ,եվրոպացի դերասանուհիներ...Ընկերները ժպտում էին՝ գիտենալով ,որ գրողը մի փոքր չափազանցնում է իր սիրային արկածները...Սակայն այն փաստը ,որ նա դուր էր գալիս կանանց , ժխտել չէին կարող....
Հեմինգուեյի կյանքում շատ կանայք եղան ...Սակայն մտերիմներին խոստովանել էր ,որ միայն Ագնեսին է սիրել կրքոտ և անմնացորդ....
Էռնեստ Հեմինգուեյը ամուսանացավ մի քանի անգամ....Բոլոր կանայք էլ տարիքով մեծ էին նրանից...
Երբ գնում էր Եվրոպա, սիրում լինել այն վայրերում, որտեղ սիրել էր իր Ագնեսին...
Վերջին՝ չորրորդ անգամ ամուսնացավ «Time» ամսագրի լրագրողուհի Մերի Ուելշի հետ,որը ստիպված էր դիմանալ , հանդուրժել ու աչք փակել ամուսնու բազմաթիվ սիրային արկածների ,դավաճանությունների ,անհավատարմության վրա...
Մեծ գրողը ծանր դեպրեսիա էր տանում ...Բուժումը ավելի խորացրեց այն...
Ի վերջո զգայուն և կասկածամիտ գրողը ինքնասպան եղավ...
Երբ Ագնեսա ֆոն Կուրովսկին իմացավ այդ մասին, ասեց. «Դա հենց սկզբից էր նրա մեջ դրված»...Նրա համար սիրելիի արաքը անսպասելի չէր...Ակնհայտ է՝ Ագնեսան լավ էր ճանաչում տարօրինակ ամերիկացու էությունը...
********
Երբ Հեմինգուեյն արդեն ճանաչված էր ,մի նամակ ստացավ,ուր գրված էր.«Ես լսել եմ,որ այժմ Ձեր մի բառի դիմաց մի դոլլար են վճարում:Ահա ձեզ մի դոլլար ,խնդրում եմ ուղարկեք նմուշ Ձեր խոսքից »:Հեմինգուեյը նամակին պատասխանեց ուղղակի՝«Շնորհակալություն» :)) (չէժանացրեց :))
«Ի՞նչն է խանգարում տղամարդուն....խմիչքը,կանայք,փողն ու պատվախնդրությունը....
Նաև բացակայությունը խմիչքի ,փողի ,կանանց ու պատվախնդրության...»Հեմինգուեյ
Թերեզա Գվիչչիոլի և Ջորջ Նոել Գորդոն Բայրոն
Ջորջ Բայրոնի ծայրահեղ արտասովոր անձը պարուրված է անհավատալի պատմություններով,սկանդալներով,բամբասանքներով.... Նրա սիրային արկածների մասին պատմությունները հասարակության հասկանալի զայրույթին էին արժանանում ,իսկ բարեկիրթ օրիորդները դրանք լսելիս ուշաթափվում էին...)))
Վաղ հասակում տղան իմացավ կանացի գեղեցկության ու հրապույրների գաղտնիքների ,ինչպես նաև նրանց դավաճանության,դաժանության ու խարդավանքների մասին...
Դպրոցում նկատելով Ջորջի աննշան կաղությունը՝ անսիրտ աղջիկները ծաղրում էին նրան զվարճալի՝ մականուններ կպցնելով.....
Բայց հետո՝վերադառնալով տուն, նա իմացավ «ճշմարիտ սիրո գիտությունը»,որը ծնողներից թաքուն «դասավանդում » էր նրա դայակը ՝շոտլանդուհի Մեյ Գրեյը....
Ավարտելով ուսումը Քեմբրիջի համալսարանում ,որտեղ անցնում է գրողի բուռն երիտասարդությունը՝ Բայրոնը մեկնում է երկարատև ճամփորդության ...
Անվանի կանանց ու հասարակ գեղեցկուհիների շրջապատում վայելելով «եվրոպական հրապույրներն ու հաճույքները»՝ Բայրոնը ստեղծում է իր լավագույն քնարական ու ռոմանտիկ ստեղծագործությունները, ինչպես նաև ինտիմ բանաստեղծությունները,որոնք մեծ հաջողություն էին վայելում տիկնանց մոտ...
Բանաստեղծի երկրպագուներից մեկը ,որը հետագայում դարձավ նրա սիրուհին,խոստովանել է իր օրագրում.«Նա խենթ է և չափազանց փչացած»:
«Չայլդ Հարոլդի ուխտագնացությունը» այնքան նորաձև աշխարհիկ ընթերցանություն էր դարձել,իսկ նրա հեղինակը ձեռք էր բերել այնքան գրավիչ ու խորհրդավոր համբավ ,որ Կարոլինա Լեմը , մի կուշտ լսելով ու կարդալով նրա մասին,բացականչել է.«Ես նրա հետ պետք է ծանոթանամ:Ես մեռնում եմ հետաքրքրությունից»:
Նրա ցանկությունը շուտով կատարվում է....Նրանք հանդիպեցին աշխարհիկ հավաքույթի ժամանակ...Բայրոնն արագ գնահատեց նրբակազմ տիկնոջ անհերքելի արժանիքները ...Իսկ գեղեցիկ ,սնապարծ գրողի հետ առաջին հանդիպումը վախեցրեց Կարոլինային ...Նա թվաց նրան «չարաբաստիկ խելագար»:Սակայն երկրորդ հանդիպոմից հետո լեդի Լեմն իր օրագրում գրեց.«Այդ գեղեցիկ ,գունատ դեմքը իմ ճակատագիրն է»:Բայրոնը,որը հասել էր մռայլ սրտակերի ,երիտասարդ գեղեցկուհիների զգացմունքները խժռող «բացակա տեսքով ցինիկի »ու ծաղրողի «փառքի» ,լրջորեն տարվեց լեդի Կարոլինայով...Եվ շատ արագ «հագեցավ» նրանից...Սիրուհին սկսեց նյարդայնացնել ու ձանձրացնել Բայրոնին,իսկ Կարոլինայի կիրքը վերածվեց մոլուցքի....
Նմանակելով Բայրոնի «Լարա» պոեմի հերոսուհուն՝ Կարոլինան հագնվում էր պաժի հագուստ և իր ձեռքով փոխանցում սեփական նամակները մռայլադեմ լորդին ...
Բայրոնը պաշտպանվում էր փախուստով,սակայն ապարդյուն...Կարոլինան ամենուրեք հետապնդում էր նրան...հերթապահում նրա պատուհանների տակ...թրջվում անձրևից նրա տան մոտ...նվաստանում էր..սպառնում...
Մելբուրնը՝ Կարոլինայի խեղճ ամուսինը ,ով վաղուց արդեն դարձել էր ծաղրանքի առարկա,հանդուրժում էր կնոջ արարքները,սակայն նրա համբերությունն էլ սահման ուներ...
Լորդ Ուիլյամը զոռով տարավ կնոջը Իռլանդիա և այսպես փրկեց «խեղճ Բայրոնին»...
Շատ տարիներ անց մի մռայլ ու անձրևոտ լոնդոնյան առավոտ լեդի Կարոլինան կրկին« հանդիպեց » իր սիրեցյալին... Ամուսնու հետ կառքով ընթանալիս փողոցում հանդիպեցին թաղման թափորի...Ում են թաղում,-հարցրեց Կարոլինան...Նրան չպատասխանեցին,իսկ լեդի Կարոլինան չկրկնեց հարցը....
Բայրոնի հաջորդ սերը սկանդալային էր...Նա սիրահարվեց ու արատավոր կապի մեջ մտավ իր քրոջ Ավգուստա Լիի հետ(նույն հորից էին ,սակայն տարբեր կանանցից և դաստիարակվել էին առանձին):
Այս արատավոր կապից ծնվեց նրանց դուստրը՝Մեդերան...Վրդովված հասարակությունից այս փաստը թաքցնել նրանք չկարողացան և ,որպեսզի նվազեցնի բամբասանքները, Բայրոնը վճռական քայլի դիմեց.ամուսնացավ մի մեծահարուստի աղջկա հետ...Սակայն այդ ամուսնությունը երկար չտևեց...Դստեր ծնունդից հետո նրանք բաժանվեցին ...Դատավարության ժամանակ Բայրոնի կինը ՝Անաբելլան, խոստովանեց,որ իր ամուսինը օժտված է «զայրացուցիչ վարքով և սովորություններով» ՝ ի նկատի ունենալով սիրառատ ամուսնու անհաշիվ դավաճանություններն ու ամոթալի մեղքը՝արյունապղծությունը...
Դատարանում տեղի ունեցած սկանդալը,ինչպես նաև նրա հասցեին ուղղված սպառնալիքները ,ստիպեցին Լորդ Բայրոնին հեռանալ Անգլիայից...Նա մեկնեց Իտալիա...Բնակվեց Վենետիկում,ուր շարունակեց իր «բնականոն կյանքը»...Տունը դարձրեց ժամանցի ու վայելքների վայր...
Բայրոնը միշտ էլ կծու արհամարհանքով է արտահայտվել կանանց մասին.«Ծեր կանայք ավելի լավն են ,քան երիտասարդները,-կատակում էր նա,-նրանք ավելի արագ կգնան դժոխք»:
Դառնությամբ ու զայրույթով լքելով Անգլիան՝ Բայրոնը կարծում էր,թե Ավգուստան իր վերջին սերն էր...Սակայն Վենետիկում նա հանդիպեց նրան ,որի կողքին համարում էր իրեն «ամուսնական երջանկությունը ճաշակած օրինակելի մարդ»...
Նրա վերջին ՍԵՐԸ կոմսուհի Գվիչչիոլին էր ... Թերեզան... Նա 19 տարեկան էր....
Քնքուշ տեսակցություններից,անսահման երկար զրույցներից,դիտավորյալ հանդիպումներից ու կրքոտ հպումներից հետո Բայրոնը խոստովանեց կոմսուհուն իր անձնուրաց սիրո մասին ...
Թերեզայի հանդեպ սերը բարենպաստ ազդեցություն ունեցավ բանաստեղծի բռնկուն խառնվածքի վրա...Ընկերոջ՝Շելլիի խոսքերով.«դա վերաբերվում էր ,թե՛ տաղանդին,թե՛ բնավորությանը,թե՛ բարոյականությանը,թե՛ առողջությանը,թե՛ երջանկությանը»:
Նույնիսկ իր վիթխարի պոեմը՝«Դոն Ժուան»-ը, Բայրոնը անավարտ թողեց,քանի որ Թերեզան այն համարում էր շատ անբարոյական....
«Ես կուզեի երբեք չհանդիպել քեզ ամուսնացած կնոջ կարգավիճակում...Բայց շատ է ուշ ...Ես սիրում եմ քեզ...Դու սիրում ես ինձ...Թերևս ,ինքդ ես ասում այդ մասին ու գործում ես այնպես ,կարծես հենց այդպես էլ կա,որն ինձ համար մեծ սփոփանք է ՝անկախ այն բանից,թե ինչ տեղի կունենա հետո...»,-այսպես երդվում էր նախկին խռովարարն ու « սեր ծանակողը...»:
Թերեզան հեռացավ ամուսնուց...Հանուն Բայրոնի Թերեզան կարողացավ հասնել մինչև Հռոմի Պապի մոտ ու նրանից ամուսնալուծության թույլտվություն ստանալ ...
Չորս երջանիկ տարիներ նրանք անբաժան էին...Դրանից հետո « մարտնչող Հունաստանի ափերից նրա հոգին ներխուժեցին հեղափոխական տաք քամիներն» ու...նա հեռացավ Իտալիայից:
«Ես զգում եմ... զգում եմ դառնությամբ ,որ մարդը չպետք է վատնի իր կյանքը կնոջ շրջապատում և օտարերկրուհու գրկում,որ նրանից ստացած պարգևը,թեկուզև ոչ քիչ,միևնույնն է բավարար չէ և,որ չիչիսբեյի(սիրեկանի,հոմանիի) նման կյանքը դատապարելի է նրա համար »:
Թերեզան չէր հասկանում նրան և աղերսում էր մնալ...Բայրոնը նրա տաք արցունքների մեջ տեսնում էր կանացի եսասիրություն .. .. Իսկ նրան պարտքն էր կանչում...Ազատությունն էր կանչում...
Գիտակցելով,որ ապարդյուն է նրան համոզելը՝ Թերեզան խոստացավ սպասել...Բայրոնը բարձրաձայն երազում էր վերադարձի մասին ...Երկուսն էլ գիտեին,որ նա այլևս չի վերադառնա...
Բաժանումից ի վեր ծանր կանխազգացումները հանգիստ չէին տալիս Թերեզային...
Կոմսուհու սիրեցյալը 1824թ ապրիլի 19-ին Հունաստանում մահացավ դողէրոցքից :Թերեզայի եղբայրը ,որը վերջին պահին բանաստեղծի կողքին է եղել, լսել է,թե ինչպես նա հազիվ լսելի շշնջացել է .«Ես այս աշխարհում ինչ-որ շատ թանկ բան եմ թողնում»:
Մի քանի ամիս անց Թերեզան առանձնանում է մի վանքում .....որտեղ էլ 72 տարեկան հասակում ավարտում է կյանքը :
Վլադիմիր Վիսոցկի և Մարինա Վլադի
Նա սիրահարվեց նրան...
Նա այդ ժամանակ ապրում էր Փարիզում,Ռոբեր Օսեյնի կինն էր...կինոաստղ...նկարահանվում էր Մարչելո Մաստրոյանիի,Մարլոն Բրանդոյի հետ...նրա մասին կարելի էր երազել ՝ինչպես երկնքի ամենապայծառ աստղի...Նա էլ երազում էր...
Նրանք՝Վլադիմիր Վիսոցկին և Մարինա Վլադին հանդիպեցին Մոսկվայում ընթացող միզազգային կինոփառատոնի ժամանակ:
Մարինա Վլադիին հրավիրեցին թատրոն ,ուր բեմադրվում էր Եսենինի «Պուգաչով»-ը:Վիսոցկին կատարում էր Խլոպուշայի դերը : Բեմադրությունը մեծ տպավորություն թողեց Վլադիի վրա:Ներկայացումից հետո նրանք հանդիպեցին ռեստորանում....նստած էին մի սեղանի շուրջ:Վիսոցկին մոտեցավ այդ «ֆրանսիական հրաշքին» ու կամաց արտաբերեց .«Վերջապես ես հանդիպեցի Ձեզ...ուզում եմ գնալ այստեղից ու երգել միայն Ձեզ համար»:
....Եվ ահա, նա արդեն նստած է նրա ոտքերի մոտ ու կիթառի հնչյունների տակ իր ամենալավ երգերն է երգում նրա համար:Հետո ,ինչպես զառանցանքի մեջ,արտասանեց,որ արդեն վաղուց է խենթի պես սիրում նրան...նա պատասխանում է տխուր ժպիտով .«Վոլոդյա ես երեք օրով եմ եկել Մոսկվա ...և ես ունեմ երեք երեխա ...»:
Որոշ ժամանակ անց Վոլոդյայի ընկերներից մեկի տանը նրանք կրկին հանդիպեցին :Մարինան խնդրեց բոլորին իրենց մենակ թողնել....մի ամբողջ գիշեր նրանք խոսեցին իրենց սիրո մասին....
1970թ ամուսնացան ..երեք օրով մեկնեցին ամուսնական ճամփորդության ..դրանք նրանց համատեղ կյանքի լավագույն երեք օրերն էին...քաղցր առանձնություն...ծովի բույր ...վրացի սիրաշատ ընկերներ...հյութեղ խորոված..տնական գինի...
Հետո բաժանում .....Նա Մոսկվայում է ..Մարինան ՝Փարիզում...միանման տխուր օրեր...դժվարություներ երեխաների հետ..Վոլոդյային Ֆրանսիա մեկնելու թույլտվություն չեն տալիս: Հաղորդակցվելու համար մնում է միայն նամակագությունն ու հեռախոսազանգերը...
Միայն ամուսնությունից վեց տարի անց Վիսոցկուն արտասահման մեկնելու թույլտվություն տվեցին ...դրա համար Մարինան ստիպված եղավ ժամանակավորապես դառնալ Ֆրանսիաի կոմունիստական կուսակցության անդամ:Նրանք հանդիպեցին ու արեցին ամեն ինչ ՝բացթողնվածը լրացնելու համար...Մարինան Վիսոցկու համար համերգներ էր կազմակերպում Փարիզում....ճանապարհորդում էին աշխարհով մեկ ...զբոսնում ..վայելում կյանքը... Սովետական Միությունում Վիսոցկին առաջինն է ունեցել,վարել «Մերսեդես» մակնիշի ավտոմեքենա.....
....Հունգարիայում Մեսսարոշը նկարահանեց «Նրանք երկուսն են » ֆիլմը հատուկ այն նպատակով,որ Վիսոցկին կարողանա գալ կնոջ մոտ ....
Ամեն ինչ բարեհաջող էր թվում ...սակայն ինչ-որ բան արդեն կոտրվել էր նրա մեջ....
Չնայած իր մեծ ժողովրդականությանը, իշխանությունը չէր ուզում «ճանաչել» և ընդունել Վիսոցկուն..նրա բանաստեղծությունները չէին տպագրվում,ձայնասկավառակները չէին թողարկվում ...նրա պիեսների փորձերն անգամ արգելվում էր անցկացնել թատրոնում:Ընտանեկան կյանքն էլ «հեռակա էր»...նույնիսկ ելքի վիզաները,որոնք ստիպված էր «խոնարհաբար» խնդրել ,նրան ուրախություն չէին պատճառում...Իր ապրումներն ու հույզերը նա ճնշում էր նարկոտիկներով ...«խեղդում ալկոհոլի մեջ...»:
Վիսոցկին փորձում է հաղթահարել իր հիվանդությունը...հասկանալ ինքն իրեն...Եվ իր «Համլետի» նման սկսում է մտորել,խորհել կյանքի ու մահվան իմաստի շուրջ:
«Քո սառնությունը իմ հանդեպ վերագրում եմ հոգնածությանդ,-գրում է նրան Մարինա Վլադին,-որը ոչ հազվադեպ է ամուսնինների միջև,ովքեր ապրել են միասին ավելի քան 10 տարի...այն ,որ դա մորֆիի պատճառով է՝ ես այն ժամանակ չգիտեի...իսկ գլխավորը,թերևս, քո հուսահատությունն էր ,,,, Ես տեղեկանում եմ քո մշտական դավաճանությունների,անհավատարմության մասին...ես հիվանդ եմ խանդով...Ես միանգամից չհասկացա,որ դրանք կյանքից կառչելու հուսահատ փորձեր էին...փորձում էիր ապացուցել ինքդ քեզ,որ դու դեռ գոյություն ունես.....դու փորձում ես դրա մասին ինձ ասել... բայց ես դա չեմ լսում ...վերջ...փակուղի...դու միայն կարող ես գոռալ կարևորի մասին ,իսկ ես նկատում եմ միայն այն,ինչ մակերեսային է...Դու լալիս ես քո սերը,իսկ ես տեսնում եմ միայն դավաճանությունները.....
...Դու,հավանաբար,ակնկալում էիր իմ օգնությունը:Միասին էինք պայքարում քո հարբեցողության դեմ...Բայց մի գիշեր ամեն ինչ ասվեց...ու մեր միջև չկար այլևս որևէ գաղտնիք ....ասես մենք նորից վերադարձանք մեր սիրո ակունքին.....միմյանցից թաքցնելու բան չունենք ....դու ասում ես.«Վերջ,հավաքում եմ ինձ բռանս մեջ ...չէ որ կյանքս դեռ չեմ ապրել»:Դու դողում ես...միայն թե այդ դողը ցրտից չէ...քո մոխրագույն դարձած դեմքին կենդանի ու խոսուն միայն աչքերդ են մնացել ....»:
Վիսոցկու սրտի առաջին նոպան պատահեց Բուխարեստում,1979թ ...արտիստին փրկեցին սրտի մեջ անմիջական ներարկում անելով ...«Այդ սևազեստ կնոջը հարկավոր չէի»,-ասեց այդ ժամանակ Վիսոցկին ,սակայն ինքը«ամեն ինչ արեց» ,որ մի տարի անց «չուշանա նրա հետ ժամադրությունից»....
Մեռնելուց մի ամիս առաջ Վիսոցկին գրում է Վլադիին.«Իմ Սեր....գտիր ուժերիս համապատասխան ելք...Պարզապես ուզում եմ խնդրել քեզ՝տուր ինձ հույս...միայն քո շնորհիվ ես կկարողանամ կրկին վերադառնալ կյանք...Ես սիրում եմ քեզ, ու չեմ կարող թույլ տալ ,որ քեզ վատ լինի...Հավատա,հետո ամեն ինչ իր տեղը կընկնի ,և մենք կլինենք երջանիկ...»:
Առաջին տագնապալից զանգից Մարինան թռավ Մոսկվա,սակայն ամեն անգամ ավելի էր համոզվում ,որ Վոլոդյային փրկելու նրա բոլոր ջանքերը ՝ զուր են...ասես Վիսոցկին գիտակցաբար գնում էր «վերջին » ընդառաջ...
.....11 հունիսի,1980թ...Մարինան ճանապարհում է Վիսոցկուն Մոսկվա...Դեպի օդակայան տանող ճանապարհին նրանք փոխանակում են մի քանի ծեծված արտահայտություններ.«Քեզ լավ նայիր....հիմարություն չանես...»... և երկուսն էլ հասկացան,որ արդեն անտանելի հեռու են միմյանցից ...
18 հուլիսի ...Վիսոցկին վերջին անգամ խաղաց «Համլետ»: Այդ երեկո նա իրեն վատ էր զգում: Կուլիսների հետևում բժիշկը պարբերաբար ներարկումներ էր անում...
29 հուլիսի...Վոլոդյան նորից պիտի մեկներ Փարիզ ,Մարինայի մոտ...ավաղ ...Վիճակված չէր...
Հունիսի 23-ին նրանց վերջին հեռախոսազրույցը տեղի ունեցավ...
Պատմում է Մարինան.«Իսկ 25-ի առավոտյան 4-ին ես արթնացա քրտնքի մեջ կորած..վառեցի լույսը...նստեցի մահճակալին...բարձիս վրա վառ կարմիր հետք կար... մի մեծ ճզմված մոծակ էր ...ինձ դյութեց այդ բիծը...հնչեց հեռախոսազանգ...ես գիտեմ..ես չեմ լսի նրա ձայնը...Գիտեմ...
«Վոլոդյան մահացավ»..այսքանը....երկու կարճ բառ... արտասանված անծանոթ ձայնով ...»:
«Վոլոդյան մահացավ»..այսքանը....երկու կարճ բառ... արտասանված անծանոթ ձայնով ...»:
Վիսոցկու հուղարկավորությանը թվում էր ,թե ողջ Մոսկվան է մասնակցում...այդ ժամանակ Մոսկվայում Օլիմպիական խաղերն էին ընթանում...պաշտոնական ոչ մի հաղորդագրություն չեղավ : Իշխանությունները վախենում էին անկարգություններից...
Տագանկայի տոմսարկղի պատուհանին մի համեստ հայտարարություն էր փակցված... Մահացել է դերասան Վլադիմիր Վիսոցկին...նա այսօր «Համլետ» էր խաղալու,,,ոչ մեկը հետ չհանձնեց տոմսը....»
Տագանկայի տոմսարկղի պատուհանին մի համեստ հայտարարություն էր փակցված... Մահացել է դերասան Վլադիմիր Վիսոցկին...նա այսօր «Համլետ» էր խաղալու,,,ոչ մեկը հետ չհանձնեց տոմսը....»
Մահացու եռանկյունի....Սերգեյ Եսենին...Զինաիդա Ռայխ և Վսեվոլոդ Մեյերհոլդ
1917թ. ...ծանր ժամանակաշրջան ...Սերգեյ Եսենինը Պետերբուրգում էր...Շուրջն իրարանցում էր,անկարգություններ...Պոեզիայի ժամանակը չէր...Եվ հետո, ընկերը ՝սկսնակ գրող Ալեքսեյ Գանինը հրավիրում է նրան Սոլովկի.
-Գնանք ,Սերյոժա,կցրվես, հարսնացուիս հետ կծանոթանացնեմ...Իմ Զինան գեղեցկուհի է:
Եսենինը համաձայնեց, ու մի քանի օր անց ձյունաճերմակ նավի տախտակամածի վրա էր... Իսկ կողքին հնչում էր կենսուրախ թխահերի ծիծաղը...
Զինան իսկապես գեղեցկուհի էր...Եսենինի կյանքում շատ կանայք են եղել ....Շատերի անուններն անգամ հիշել չէր կարող...Ինչ-որ տեղ,հեռավոր Մոսկվայում էին մնացել նրա քաղաքացիական կինն ու որդին՝Յուրին...Սերգեյը չէր սիրում մտածել նրանց մասին..Դե,դա կարևոր էլ չէր ,առավել ևս հիմա ,երբ իր դիմաց կանգնած էր մի կին,որի աչքերն ընդմիշտ խոցեցին նրա սիրտը ...
-Զինա ,կուզեք ցատկեմ ջուրը...?Չեք հավատում...?Վկա է Աստված՝կցատկեմ...Ես սիրում եմ քեզ...Սիրահարվեցի ՝հենց տեսա...Դարձեք իմ կինը...Համաձայն եք...?
-Համաձայն եմ...
Եվ ահա, Գանինը լքված է...Իսկ երջանիկ սիրահարները վազվզում են կանաչ դաշտերում...
Քահանան համաձայնեց պսակել նրանց...Վերջապես...Կատարվեց...
Երիտասարդ ընտանիքը բնակվեց պետերբուրգյան մի փոքրիկ բնակարանում...
Եսենինը վերջապես գտավ այն ,ինչ այնքան փափագում էր նրա տանջահար հոգին...Խաղաղություն ...Խաղաղ ընտանեկան կյանք...
Շուտով Զինան նրան ոսկեգանգուր մազերով ,կապույտ աչքերով աղջիկ պարգևեց,որն այնքան նման էր հորը...Սերգեյը խենթանում էր դստեր համար...Իսկ Զինային ներել չէր կարող այն բանի համար,որ ինքը չի եղել նրա առաջին տղամարդը...Չնայած որ սիրում էր պարծենալ իր դոնժուանական նվաճումներով՝ասելով.«Դեռ 400 -ի չի հասել,բայց մի 40 կին երևի կա »....
Շուտով այդ ամուսնությունը Եսենինի համար դարձավ ինչպես «թոկը վզին»...Ու նա «գրական շահերի» պատրվակով փախավ Մոսկվա:
Երբ Զինաիդա Ռայխը մեկամյա դստեր հետ եկավ Մոսկվա ,Եսենինն իր ընկըրոջը՝ Անատոլի Մարիենգոֆին խնդրեց ասել Զինային,որ ինքը տանը չէ...Ուր կորավ Սերը...?Ուր ցնդեց կիրքը..?Ուր կորավ խաղաղ ընտանեկան կյանքը...?
-Անտատոլի,սիրելի ընկերս...Դու իմ ընկերն ես ,թե ոչ,-Եսենինը ամուր բռնել էր ընկերոջ ուսերն ու խնդրում էր նրան դուրս գալ ու ասել Զինային,որ նա ուրիշ կնոջ մոտ է...Սիրում է ուրիշին...
-Դե ,ես չեմ կարող ապրել Զինաիդայի հետ,հասկանում ես,չեմ կարող...
Անատոլին դուրս եկավ միջանցք ՝Զինաիդայի մոտ...Նա չէր սիրում Ռայխին ու հաճախ էր Եսենինի մոտ ծաղրում Զինայի խոշոր դիմագծերն ու անշնորհք քայլվածքը...Բայց նույնիսկ մի այնպիսի ցինիկի համար ,ինչպիսին Մարիենգոֆն էր ,դերակատարումը չափազանց ծանր էր ...
Զինաիդան իր խոշոր ,սև աչքերով նայեց խեղճացած Անատոլիին ու առանց խոսքի հասկացավ ամեն ինչ...Ուզում էր գնալ...Բայց շուռ եկավ ու ասեց.
-Թող զանգի ու ասի ,թե ինչպես կոչեմ որդուն...
Նա սրտի տակ կրում էր Սերգեյ Եսենինի երկրորդ երեխային...Դիտավորյալ չէր ասել,որ հղի է,ուզում էր հանդիպման ժամանակ ուրախացնել նրան ,կարծելով ,որ երեխան ավելի կկապի նրանց...Սխալվեց...
....Կայարաններից մեկում Զինաիդան նկատելով Մարիենգոֆին հասկացավ ,որ Եսենինը մոտակայքում կլինի...
Խեղճ կինը խենթացավ ուրախությունից
-Աղաչում եմ ,ասեք նրան,որ ես մեկնում եմ նրա որդու՝Կոստյաի հետ...Նա երբեք չի տեսել նրան...Եսենինը դժկամությամբ համաձայնեց...Բայց ,երբ տեսավ,որ տղան սև մազեր ունի , գարշանքով շուռ եկավ .
-Եսենինները սև չեն լինում...
Շատ խաբեությունների,խորամանկություների դիմեց Զինան Եսենինին վերադաձնելու համար...Ապարդյուն...Եսենինը չէր վերադառնում...Նրանք բաժանվեցին ...Զինան հասկացավ ,որ հասարակ մեքենագրուհին այլևս հարկավոր չէ պոետին....Դե,լավ... Նա դեռ ցույց կտա նրան ,թե ինչի է ընդունակ... Զինաիդան ուժ գտավ ապրելու... Հաճախեց դերասանական դասընթացների ,և լի վճռականությամբ` սկսեց նոր կյանք...
Կյանքը նրան երկրորդ հնարավորությունը տվեց...Սկսնակ դերասանուհու սև աչքերին սիրահարվեց հայտնի ռեժիսոր Վսեվոլոդ Մեյերհոլդը...
Մի անգամ գրական երեկույթի ժամանակ Մեյերհոլդը մոտեցավ Եսենինին ու խոստովանեց,որ սիրահարված է նրա նախկին կնոջը՝Զինաիդային և ցանկանում է ամուսնանալ նրա հետ: Հարբած Եսենինը խոնարհվելով նրա առջև բացականչեց .
-Լավություն արեք,տարեք ...Մինչև մահ շնորհակալ կլինեմ...
Մեյերհոլդը հեռանալով կնոջից,որի հետ երկար տարիներ էր ապրել, և երեք դուստրերից , ամուսնացավ Զինաիդայի հետ և որդեգրեց Եսենինի երեխաներին...Մեյերհոլդի կինը՝ Օլգան երկար ժամանակ չէր կարող հավատալ ,որ ամուսինը թողել է իրեն մի ինչ -որ մռայլ թխահերի պատճառով...Նա անիծեց երկուսին ...որ« սարսափելի պատժի արժանանան նրանք...»:
Կվարվեր արդյոք այդպես ,եթե իմանար ,որ նրա անեծքը շատ շուտով կիրականանա...
Զինաիդայի սև աչքերը հանգիստ չէին տալիս Մեյերհոլդին...Ամուսնությունից հետո նա նույնիսկ վերցրեց Զինայի ազգանունը ...Այդպես էլ ստորագրում էր«Մեյերհոլդ -Ռայխ»:
Երիտասարդ կնոջ համար Մեյերհոլդը պատրաստ էր ամեն ինչի...Շրջապատում էր նրան հոգատարությամբ ու սիրով ...Տալիս նրան գլխավոր դերերը...Այս ամուսնությունը Զինաիդային պարգևեց ոչ միայն ճանաչում և ծափահարություններ... Նրանց տանը հաճախ էին լինում մոսկովյան մտավորականության լավագույն ներկայացուցիչները...Նրա մասին խոսում էին...Նրան նախանձում էին ...Նա ուներ այն ամենը,ինչի մասին կարող էր երազել կինը...Ճանաչում...Փող...Սիրող ամուսին...Հաջողություններ...
Եվ բյուրեղյա ծաղկամանի նման փշրվեց ամեն ինչ , երբ շեմին հայտնվեց Նա...
Այդ տարիներին Եսենինի կյանքում շատ իրադարձություններ եղան...Շատ սիրավեպեր ունեցավ ,այդ թվում ամենասկանադալայինը ամերիկյան պարուհի Այսեդորա Դունկանի հետ կապն էր ... Իսկ հիմա վերադաձել է Ռուսաստան ,որտեղ մոսկովյան և պետերբուրգյան բեմերում փայլում էր նրա նախկին կինը...Ահա,իսկական ռուսական հոգին...Իսկական ռուսական ժպիտը,որն այնպես տարբերվում է ամերիկյան կեղծ ժպիտներից...
Եսենինը կանգնած էր շեմին ....Երդվում էր ,որ սիրում է Զինաիդային...
Նույն ոսկե մազերն էին...Նույն հարազատ, մոխրագույն աչքերը...Իսկ հայացքն ՝ինչպես միշտ ՝ոչ թե ուղիղ ,այլ մի քիչ ներքև ու մի կողմ...Զինաիդան չդիմացավ ...
Նրանք հանդիպում էին թաքուն...Իզուր էր նա կարծում ,որ Մեյերհոլդը չգիտի այդ մասին: Գիտեր, համբերում էր ու տառապում լուռ...Քանի որ կնոջը սիրում էր կյանքից առավել...
Եսենինը Զինաիդայի հիվանդագին սերն էր... «Մատով կանչեր» - Զինաիդան պատրաստ էր նրա հետևից մինչև աշխարհի ծայրը գնալ...Անգամ բոբիկ , ձյան միջով...
Մի տեսակցության ժամանակ ծանր խոսակցություն տեղի ունեցավ.
-Սերգեյ , հասկացիր ,ես չեմ կարող թողնել Մեյերհոլդին ...Մենք այլևս չենք կարող հանդիպել...Հասկացիր վերջապես....Զուգահեռները չեն հատվում...
Եսենինը վիճում էր...Խանդում, բղավում ,որ Մեյերհոլդը անամոթաբար խլել է իրենից իր սիրելի կնոջը...Իսկ հետո ,ծեծված շան նման ժամերով հերթապահում էր Զինաիդայի պատուհանների տակ ...Դռան զանգն էր տալիս ...աղերսում թույլ տալ տեսնել երեխաներին...
Ժամանակի ընթացքում մի փոքր խաղաղվեց Եսենինը ...
Մի անգամ ներկայացման ժամանակ դահլիճում հնչեց անբնական ծիծաղ...Զինաիդան հասկացավ,որ Եսենինն է...Խնդրեց Մեյերհոլդին դուրս տանել նրան...
-Սևոչկա , Սերյոժան է եկել,հանգստացրու նրան,խնդրում եմ...
Քիչ անց նրանք զրուցում էին նախասրահում...Եսենինը մռայլ էր,լարված...Նա սկսեց ընթերցել իր նոր բանաստեղծությունը,հետո անսպասելի ընդհատեց...Թափ տվեց ձեռքն ու հեռացավ...
Մի քանի օր անց Եսենինը ինքնասպան եղավ ...
Զինաիդայի վիշտն անպատմելի էր ...Նրա հրաժեշտի խոսքերն էին.«Ուր ես գնում ,իմ հեքիաթ....»:
Զինաիդան խելագարվեց...Մեյերհոլդը խնամում էր նրան ,ինչպես փոքրիկ երեխայի...Եսենինի մահից հետո նրանց կյանքն այլևս չմտավ հունի մեջ...
Սովետական իշխանությունը փակեց Մեյերհոլդի թատրոնը...
Մեղադրեցին նրան լրտեսության մեջ և ձերբակալեցին...
Եկավ նրա կնոջ անեծքի կատարման ժամանակը...
Զինաիդայի մարմինը՝ դանակի բազմաթիվ հարվածներով հայտնաբերեցին նրա տանը...
Անգամ մահը չքանդեց «Մահացու եռանկյունին »: Զինաիդային թաղեցին Վագանկովյան գերեզմանատանը ,Եսենինի գերեզմանից քիչ հեռու...
Մեյերհոլդին ձերբակալեցին...
Վսեվոլոդ Մեյերհոլդը ծեծից ու խոշտանգումներից անճանաչելի էր դարձել...
Շուտով Ռայխի հուշաքարին մեկ այլ գրություն էլ ավելացավ...
«Վսեվոլոդ Մեյերհոլդ...»
...և հրեշտակ ,և դև...
աններին մականուններ կպցնելու սովորություն ուներ ,սակայն ռուս «բանաստեղծ խուլիգանին» բացառություն արեց ,նա նրան կոչում էր «Սերգեյ Ալեքսանդրովիչ»...
Եսենինը խելակորույս էր սիրում Դունկանին ...սակայն երբեմն հարբում էր ու սկանդալներ սարքում,գոռում , իրերը նետում նրա վրա...նույնիսկ ծեծում ...գնում ընկերների մոտ և վերադառնում կրկին...
Շրթներկով լոգարանի հայելու վրա Դունկանը միշտ գրում էր«Եսենինը հրեշտակ է» ...Նա այդ ամենի պատճառը համարում էր հաղորդակցության արատավոր շրջանն ու ռուսական խանդրան...Պարզապես անհրաժեշտ է Սերգեյին Եվրոպա տանել...և ամեն ինչ կհարթվի...
Նախքան Ռուսաստան մեկնելը գուշակը ասել էր նրան ,որ շուտով կամուսնանա...Այսեդորան ծիծաղել է..Նա շատ տղամարդկանց էր սիրել,սակայն ոչ մեկին թույլ չէր տվել իրեն կնության առնել...Քանի դեռ չէր հանդիպել իր Հրեշտակին...
Նրանք ամուսնացան Եվրոպա մեկնելուց առաջ...
Դունկանը հիանում էր Եսենինի տաղանդով,ուզում էր ամբողջ աշխարհին ցույց տալ հանճարեղ բանաստեղծ Սերգեյ Եսենինին...Սակայն աշխարհն ընդունում էր միայն անվանի պարուհուն...Եսենինն իրեն զգում էր սոսկ ստվերը Դունկանի... Ու եթե երիտասարդ պոետին նախանձն էր տանջում (չէ՞ որ նա փառասեր էր,շատ փառասեր), ծերացող Դունկանը գժվում էր անսանձ խանդից... Նույնիսկ Ռուսաստանում Այսեդորը հրապարակավ խանդի ահավոր տեսարաններ էր սարքում... Նա կարող էր ապտակել Եսենինի հետ զրուցող աղջկան ,եթե նա երիտասարդ էր ու գեղեցիկ...Իսկ հետո բոլորի աչքի առաջ ծնկի էր իջնում ,լաց լինում... աղերսում ՝ներել...Այդ սիրուց տառապում էին երկուսն էլ...Այսեդորան առաջինը որոշեց հեռանալ...Նա Եսենինին հետ բերեց Ռուսաստան և գտավ իր մեջ հրաժեշտ տալու... հեռանալու ուժ ...
Շուտով Դունկանը ստանում է Եսենինից հեռագիր.«Սիրում եմ ուրիշին..Ամուսնացած եմ ու երջանիկ »:
Այս հեռագրից հետո՝ 1925թ ,դեկտեմբերի 28-ին, Պոետը ինքնասպան եղավ ( կա կարծիք ,որ նրան «օգնել են» հեռանալ կյանքից)...
Դունկանը Եվրոպայից ցավակցական հեռագիր ուղարկեց.. Ռուսական հրեշտակի մահվան լուրը ցնցել էր նրան...Եսենինը նրա վերջին ,ամենամեծ Սերն էր...
Եսենինը շատ էր սիրում Այսեդորայի կարմիր շարֆով պարը...այդ շարֆը նա համեմատում էր խուլիգանի հետ ու նմանեցնում իրեն...
1927թ ,սեպտեմբերին ,Նիցցայում Այսեդորան մի քանի անգամ կատարեց կարմիր շարֆով պարը....«Մնացե՜ք բարով...Ես գնում եմ դեպի փառք»,-բացականչելով նա նրբագեղորեն նստեց մեքենան ,որի ղեկին մի երիտասարդ իտալացի էր...Քամին ծածանում է նրա վզին փաթաթված կարմիր շարֆը...հանկարծ շարֆի ծայրը փաթաթվեց մեքենայի անիվի առանցքին ...ու...
Նա երկու տարի ավել ապրեց իր վերջին սիրուց...
(())
Միայն Ընկեր...Իսկ ո՞ վ էր Գալինա Բենիսլավսկայան Եսենինի կյանքում ... Եսենինը նրան անվանում էր .« Իմ լավագույն Բարեկամ» և գրում էր .«Դուք անչափ թանկ եք ինձ համար »...Նա նրա հետ երբեք չխոսեց սիրո մասին ... Իսկ մի օր պարզապես գրեց նրան .« Գալյա ,Դուք ինձ մոտ եք որպես ընկեր ու ես Ձեզ ամենևին չեմ սիրել որպես կնոջ»:
Գալինա Բենիսլավսկայա...Կին ,որը պարզապես գիտեր սիրել...Ո՛չ ,նա Եսենինի մուսան չէր ,այլ պահապան հրեշտակը ...
Գալինան ինքնասպան եղավ պոետի շիրիմի վրա...Ինքնասպան լինելուց առաջ նա երկտող էր թողել .« Ինձ սպանեցի այստեղ ,չնայած ,գիտեմ ,որ այս ամենից հետո Եսենինին ավելի շատ կքարկոծեն...Բայց, թե՛ նրա և ,թե՛ ինձ համար արդեն միևնույնն է ...Այս գերզմանի մեջ ինձ համար ամենաթանկագինն է...»: Գալյան Եսենինին կյանքից առավել էր սիրում ... Նրան թաղեցին պոետի կողքին ...շիրիմաքարին գրված է.« Հավատարիմ Գալյա»:
Վինսենթ վան Գոգի միակ Սերը....
Վան Գոգ...հանճար ,որը«պայթեցրեց» ողջ գեղանկարչությունը,բազմիցս է արժանացել խենթի մակդիրին... Շատերը նրան P.S. (պոստֆակտում...կատարվելուց հետո) ախտորոշում են ՝ շիզոֆրենիա...Իհարկե ,թե ինչպես են անհավանական խայտաբղետ գույները նրա նկարներում հանկարծ վերածվում հիշվող պայծառ պատկերների ,ավելի դյուրին էր բացատրել հոգեկան հիվանդությամբ .....
Մեծ նկարչին խելագարության մեջ մեղադրում էր անգամ հայրը :Իհարկե,չէ որ որդին թողել էր հեղինակավոր առևտրի գործն ու «պատկառելի »տարիքում անցել նկարչության... վան Գոգը դեռ 30-նն էլ չէր բոլորել... նա ապրում էր Բելգիայի ու Հոլանդիայի փոքրիկ քաղաքներում, ուր նկարչության,գեղանկարչության դասեր էր առնում:Ուրիշ ինչ էր պետք սկսնակ նկարչին... ??
Նա սիրահարվեց...Վան Գոգի Սերն էլ նույնքան անբացատրելի էր ,որքան առաջին հայացքից անտեղի թվացող նրա գույները ,որոնք օգտագործել է նա իր նկարներում:Նրա սերն էլ նույնքան խենթ էր....
Սերը խժռեց նրան ամբողջովին...այն ամենը ,ինչը չէր հասցնում տալ նկարչությանը,նա տալիս էր սիրուն...Իրականում տալու բան էլ չկար ...սիրո առարկայի հետ նրան կապում էր սոսկ կարճատև հանդիպումները,այն էլ կողմնակի մարդկանց ներկայությամբ,,,, և նամակները....անկեղծ ու հոգին տակնուվրա անող նամակները...ընդամենը նամակներ...սակայն Գոգի համար միևնույնն էր...նա տրվել էր սիրուն և չէր հավատում էր ,որ կարող է սիրված չլինել...
Այդ մեծ տղամարդն իր էությամբ,հոգու յուրահատկությամբ , դաստիարակությամբ ու նաև սիրով մանկան նման պարզ,անկեղծ ու միամիտ էր ...
1881թ նա գրում է իր եղբորը՝Թեոին,որ ցանկանում է հայտնել նրան մի գաղտնիք,որի մասին վերջինս գուցե արդեն հասցրել է իմանալ ուրիշներից...
Նա գրել էր.«Ուզում եմ հայտնել քեզ,որ այս ամառ ես սիրահարվեցի»,հետո ապագա նկարիչը հայտնում է,որ «Կ» միանգամից մերժեց
և անմիջապես ասեց,որ հարաբերություններն անհնարին են... և երբեք հնարավոր չեն լինի ...»
«Կ» տառի տակ թաքնված էր Գոգի հորեղբոր աղջիկը՝երիտասարդ այրի Կէէ Ֆոսը ...Ինչպիսին էր այդ կինը ,որը համարձակվել էր մերժել հանճարին՝չկան տեղեկություններ...Սակայն այն մարդու անունը,որի Սերը նա արհամարհեց ,դասվեց անմահների շարքին ...
Վան Գոգը հեղեղում էր նրան նամակներով...Շուտով այդ նամակները աղջկա մեծ ընտանիքի համընդհանուր«սեփականությունը» դարձան ...Աղջկա հայրը ուղղակիորեն դիմեց Գոգի հորը, որը ընտանեկան մեծ սկանդալի պատճառ հանդիսացավ...Գոգը հուսահատության մեջ էր....
Նրան փրկեցին նկարչությունն ու Սերը,որը չնայած կատարվածին,եռում էր նրա հոգում...
«Կյանքն ինձ համար շատ թանկ է դարձել ,ու ես երջանիկ եմ,որ սիրում եմ :Իմ սերն ու իմ կյանքը մեկ ամբողջ են,-գրել էր Վինսենթն ու համեմատել իր սերը մի կտոր սառույցի հետ ,որը նա սեղմում է իր կրծքին որպեսզի հալեցնի....»:
Մի անգամ վան Գոգը որոշեց բացատրել իր սիրեցյալին ,որ գոնե փորձեն հանդիպել որպեսզի հնարավորություն ունենան միմյանց հասկանալու...նա կարծում էր ,թե բառերով կկարողանա համոզել նրան...
Առանց հրավերքի ու առանց հայտնելու նա եկավ Ամստերդամ...Գտավ աղջկա փողոցն ու տունը...թակեց դուռը..նրան ներս թողեցին...աղջիկը չկար ...նրա ծողներն էին միայն...Աղջկա հայրը՝Գոգի հորեղբայրը պահանջեց,որ նա դադարի այլևս անհանգստացնել իր աղջկան նամակներով...Վինսենթն իր հերթին պահանջեց,որ թույլ տան հանդիպելու սիրելիին...նրան մերժեցին...Նա պնդեց...Աղջկա ծնողները պահանջեցին հեռանալ իրենց տանից...
Հետո,պատմում են ,թե վան Գոգը պահել է ձեռքն այրվող մոմի վրա ու խնդրել .«Թույլ տվեք գոնե տեսնել նրան այնքան,որքան կպահեմ իմ ձեռքը կրակի վրա»...Այս բառերը հաճախ են գործածվում գրականության մեջ...սակայն նկարիչն ինքը ոչ մի գրավոր ապացույց այս մասին չի թողել:Նա միայն գրել է,թե«Այդ երկու ծերերը մութ գիշերին դուրս արեցին իրենց տանից և տարան ինձ մի ինչ-որ էժանագին հյուրանոց ...»:
Այլևս նա երբեք չվերադաձավ սիրելիի մոտ...
Ահա,այսպիսին է եղել Վան Գոգի միակ ՍԵՐԸ...
Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերի և Կոնսուելո
Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերին ծնվել է 1900թ. Լիոնում:Նրա հայրը կոմս էր և սերում էր ասպետական հինավուրց ընտանիքից:Չորս տարեկան էր փոքրիկ Անտուանը ,երբ մահացավ հայրը :Մայրը նուրբ ,բարեկիրթ անչափ հմայիչ մի կին էր,,,
Փոքրիկ Անտուանին նա անվանում էր Արևի Որդի ոսկեգանգուր ,փայլուն մազերի պատճառով...
Ամաչկոտ էր ու բարի ՄԵՐ ԱՆՏՈՒԱՆԸ,բարձրահասակ,գեղեցիկ ,ֆիզիկապես լավ զարգացած ,նուրբ ու քնքուշ սրտով....
1921թ. զորակոչվեց բանակ ,որտեղ էլ լրջորեն զբաղվեց ավիացիայով:Այլ բան այլևս գոյություն չուներ երիտասարդ օդաչուի համար,նույնիսկ կանայք նրան շատ քիչ էին հետաքրքրում,,,
Միայն մի քանի տարի անց՝ հանդիպելով Լուիզային՝ նա սիրահարվեց ինքնամոռաց...Միանգամից առաջարկեց սիրտն ու ձեռքը,,,Լուիզան համեստ երիտասարդի առաջարկին պատասխանեց անորոշությամբ...Իսկ մի քանի ամիս անց ,երբ օդանավի անհաջող փորձարկումից հետո Անտուանը հայտնվեց հիվանդանոցում, Լուիզան բոլորովին մոռացավ իր երկրպագուի գոյության մասին...
Դեռ երկար տարիներ Էքզյուպերին շարունակում էր քնքուշ զգացմունքներ տածել աղջկա հանդեպ,իսկ նա շարունակում էր համարել Անտուանին անհաջողակ...Սակայն, երբ իմացավ Անտուանի գրական ասպարեզում ունեցած հաջողությունների մասին ,միայն զարմացած ուսերը թոթվեց....
Դեռ երկար տարիներ Էքզյուպերին շարունակում էր քնքուշ զգացմունքներ տածել աղջկա հանդեպ,իսկ նա շարունակում էր համարել Անտուանին անհաջողակ...Սակայն, երբ իմացավ Անտուանի գրական ասպարեզում ունեցած հաջողությունների մասին ,միայն զարմացած ուսերը թոթվեց....
Դառնալով հայտնի գրող՝ անսպասելի ,ի զարմանս բոլորի , նա մեկնեց Աֆրիկա:
«Նախքան գրելը հարկավոր է ապրել,-բացատրում էր նա հարազատներին......»: Եվ այդ օրերին նրա կյանքը բովանդակում էին միայն օդանավերը.....Չնայած որ նրա կյանքն «ամփոփված էր օդանավերում»՝ միևնույնն է նա իր ստեղծագործական գործունեությունը չթողեց նույնիսկ անապատում,,,,,
Զարմանալի մարդ էր Էքզյուպերին,,,,Շատ տարբեր,նման չէր ուրիշներին...Ընկերները կատակում էին՝ ասելով.«Նա միայն երկնքին է նայում...»:
Կոմսը ընդունակ չէր ստի,խաբեության,չարության...Նա համոզված էր.«Ատելությանը կարելի է վերջ տալ ոչ թե ատելությամբ,այլ սիրով»: Նա այնքան առատաձեռն էր, մեծահոգի,որ առանց հապաղելու կարող էր ընկերների համար անշահախնդիր,առանց որևէ բան փոխարենը ակնկալելու մեծ գումարներ ծախսել...Պատմում են ,որ այդ մեծ ու բարի սիրտ ունեցող հսկան դուր էր գալիս կանանց...Ոմանք նրան գեղեցիկ էին համարում ,իսկ մյուսները ՝անհրապույր ...Սակայն երկու կողմերն էլ խոստովանում էին,որ նա հմայիչ է,իսկ ժպիտը նրան յուրահատուկ գրավչություն էր հաղորդում:
Մի անգամ արդեն ունենալով դժբախտ սեր՝ Անտուանը զգույշ էր զգացմունքների մեջ...Նա կին էր փնտրում լուրջ հարաբերությունների ու ամուր ընտանիք ստեղծելու համար,,,
Մի առիթով նա գրել էր մորը.«Կնոջից ես պահանջում եմ ,որ նա կարողանա խաղաղեցնել իմ ներքին անհանգստությունը...Ահա ,թե ինչու է ինձ անհրաժեշտ կինը...Չես պատկերացնում ,մամա,թե որքան ծանր է միայնությունը ...Երիտասարդ կյանքդ համարում ես անարժեք մի բան...»:
Այդպիսի կին շուտով հայտնվեց նրա կյանքում...Նրանք ծանոթացան Բուենոս Այրեսում...Նա Կոնսուելո Կարիլիոն էր՝ հայտնի հարավամերիկյան գրող Հոմես Կարիլիոի այրին...
Օտարերկրուհին անկայուն ու անհավասարակշիռ մի անձնավորություն էր...Շատերը չէին սիրում այդ խենթ կնոջը...Չնայած ոչ ոք չէր ժխտում ,որ նա անսովոր էր,կարդացած, «գլուխ էր հանում » գրականությունից, երաժշտությունից...Սովորում էր պարսկերեն... Գեղանի էր...Գիտեր պահել իրեն հասարակության մեջ... Փոքրամարմին էր,նազելի,հեզաճկուն շարժումներով... Քայլում էր հպարտ, մի փոքր ինքնասիրահարված ու ամբարտավան...Մեծ ,ինչպես աստղեր, սև աչքերն անչափ արտահայտիչ էին...Այդուհանդերձ Կոնսուելոն գեղեցկուհի չէր...Կարճահասակ էր,թուխ մաշկով,իսկ դիմագծերը հեռու էին կատարյալ լինելուց»:
Օտարերկրուհին անկայուն ու անհավասարակշիռ մի անձնավորություն էր...Շատերը չէին սիրում այդ խենթ կնոջը...Չնայած ոչ ոք չէր ժխտում ,որ նա անսովոր էր,կարդացած, «գլուխ էր հանում » գրականությունից, երաժշտությունից...Սովորում էր պարսկերեն... Գեղանի էր...Գիտեր պահել իրեն հասարակության մեջ... Փոքրամարմին էր,նազելի,հեզաճկուն շարժումներով... Քայլում էր հպարտ, մի փոքր ինքնասիրահարված ու ամբարտավան...Մեծ ,ինչպես աստղեր, սև աչքերն անչափ արտահայտիչ էին...Այդուհանդերձ Կոնսուելոն գեղեցկուհի չէր...Կարճահասակ էր,թուխ մաշկով,իսկ դիմագծերը հեռու էին կատարյալ լինելուց»:
Երբ հայտնի ռուս գրող Կուպրինի աղջիկը հանդիպեց նրան , վերջինս անմոռանալի տպավորություն թողեց նրա վրա.«Նա անչափ հետաքրքիր անձնավորություն է,հզոր երևակայությամբ ,սրամիտ,ուրախ ,չափազանց հմայիչ էակ...»:
Կոնսուելոն սիրում էր գունազարդել իրադարձությունները,հորինել ու պատմել անհավատալի պատմություններ,որոնց նա անկեղծորեն հավատում էր՝ շփոթելով իրականը հորինվածքի հետ...
Կոնսուելոն սիրում էր գունազարդել իրադարձությունները,հորինել ու պատմել անհավատալի պատմություններ,որոնց նա անկեղծորեն հավատում էր՝ շփոթելով իրականը հորինվածքի հետ...
Կուպրինան պատմում է. «Մի անգամ՝ կեսգիշերին, հնչեց հեռախոսի զանգը...Կոնսուելոն էր...հուզված ձայնով ,հեկեկոցով նա խնդրեց ինձ անհապաղ գալ իր մոտ..սպառնում էր ինքնասպան լինել...»:
Հապշտապ հագնվելով՝ Կուպրինան սլացավ նրա մոտ՝ կտրել - անցնելով ամբողջ քաղաքը ... Կոնսուելոն գունատ էր,ամբողջովին սև հագած... Նա լացակումած պատմում էր,թե գտել էր նրան ,ում փնտրել էր ողջ կյանքի ընթացքում...որ նա արտասովոր, ուժեղ, գեղեցիկ տղամարդ էր... իր կյանքի սերը...որն իր հայտնությամբ փրկել էր նրան վշտից ,հուսահատությունից,վախից...և ,իբր թե, իր աչքերի առաջ նրան գնդակահարել են հեղափոխականները...և ,որ առանց նրա անիմաստ է համարում իր կյանքը...»:
Հապշտապ հագնվելով՝ Կուպրինան սլացավ նրա մոտ՝ կտրել - անցնելով ամբողջ քաղաքը ... Կոնսուելոն գունատ էր,ամբողջովին սև հագած... Նա լացակումած պատմում էր,թե գտել էր նրան ,ում փնտրել էր ողջ կյանքի ընթացքում...որ նա արտասովոր, ուժեղ, գեղեցիկ տղամարդ էր... իր կյանքի սերը...որն իր հայտնությամբ փրկել էր նրան վշտից ,հուսահատությունից,վախից...և ,իբր թե, իր աչքերի առաջ նրան գնդակահարել են հեղափոխականները...և ,որ առանց նրա անիմաստ է համարում իր կյանքը...»:
Քսենյա Ալեքսանդրովնային ,որն այդ ժամանակ 19 տարեկան էր,ցնցեց այս պատմությունը...Մի քանի շաբաթ չէր հեռանում նրա կողքից,մխիթարում էր,հանգստացնում ...փորձում օգնել բարի խոսքերով...
Կուպրինան պատմում է.«Երեք օր ու գիշեր ես վազում էի նրա հետևից լիճ՝ փրկելու խեղդվելուց...Նա ինձ ուժասպառ էր արել...Ես շատ էի վախենում նրա համար ու աշխատում էի մենակ չթողնել...»:
Մի քանի օր անց Կոնսուելոն ստացավ հեռագիր...Նրա դեմքին ժպիտ հայտնվեց...Կուպրինայի հարցին,թե ինչ է պատահել,նա պատասխանեց,որ իր, իբր, «զոհված» սիրելին ՝Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերին ,որոշել է այցելել իրեն... Եվ շուտով կհանդիպեն...
Տեսնելով աղջկա շփոթմունքը՝ նա բացատրում է.«Հասկանում ես ,ես չէի կարող սիրել մի մարդու ,որն իմ կարծիքով լքել էր ինձ, դավաճանել ... Գտել մեկ ուրիշին...Եվ ահա,ես հորինեցի,թե նա զոհվել է...Այդպես ավելի հեշտ էր ինձ համար»:
Վիրավորված ու նեղացած Քսենյան, անվանելով նրան ստախոս ու ստոր խաբեբա,հեռացավ նրա տնից...
Սակայն Կուպրինան համարում էր,որ այդ անհավասարակշիռ արգենտինուհին Էքզյուպերիի կյանք մտցրեց «պոեզիա,ֆանտազիա և թեթևություն»:
Անտուանն առանց իր սիրելիի մի վայրկյան անգամ չի կարող մնալ...Մի անգամ նա Կոնսուելոյին օդանավով տարավ«զբոսանքի» ...Հանկարծ շրջվելով դեպի նա՝ պահանջեց,որ համբուրի իրեն՝ սպառնալով,որ եթե մերժի, օդանավը գետի մեջ կգցի.... Վախեցած Կոնսուելոն ընկերական համբույր նվիրեց...:
Շուտով նրանք ամուսնացան...
Սկզբում երիտասարդ զույգը շատ երջանիկ էր...
Հետո Անտուանը ստիպված էր հանդուրժել կնոջ անհեթեթ արարքները ... Կոնսուելոն պահանջում էր մշտական ուշադրություն և հիացմունք ... ու եթե ինչ-որ բան դուրը չէր գալիս, կոտրում էր սպասքը,գոռում...արտասվում...Այդ պահին նրան ոչ ոք չէր կարող հանդարտեցնել ....Նա նույնիսկ հեռանում էր տնից ,գիշերով թափառում փողոցներում կամ սրճարաններում...վերադառնում էր,երբ արդեն խաղաղված էր լինում ...
Հետո Անտուանը ստիպված էր հանդուրժել կնոջ անհեթեթ արարքները ... Կոնսուելոն պահանջում էր մշտական ուշադրություն և հիացմունք ... ու եթե ինչ-որ բան դուրը չէր գալիս, կոտրում էր սպասքը,գոռում...արտասվում...Այդ պահին նրան ոչ ոք չէր կարող հանդարտեցնել ....Նա նույնիսկ հեռանում էր տնից ,գիշերով թափառում փողոցներում կամ սրճարաններում...վերադառնում էր,երբ արդեն խաղաղված էր լինում ...
Նրանց վիճաբանությունների մասին ողջ քաղաքը գիտեր...Կոնսուելոն չէր էլ թաքցնում...Հաճախ էր Էքզյուպերիի մասին անհարգալից խոսում...Հորինում վարկաբեկող պատմություններ,հայտնում իր դժգոհությունը ամուսնու հանդեպ...Սակայն հետո խոստովանում էր, որ ինքն է հորինել այդ պատմությունները, որ չափազանց շատ է սիրում ամուսնուն ՝ նրանից հեռանալու համար...
Երբեմն մադամ դը Սենտ Էքզյուպերին շրջապատին խելագար էր թվում...Նա չէր ամաչում հյուրերի ներկայությամբ Անտուանի վրա նետել ափսենները,որոնք հանգիստ ու անվրդով ժպիտը դեմքին որսում էր Էքզյուպերին...
1943թ. լույս տեսավ Էքզյուպերիի ամենահայտնի գիրքը՝ «Փոքրիկ Իշխանը»...Վարդի նախատիպը իր սիրելի Կոնսուելոն էր....
Էքզյուպերին իր պարտքը համարեց պայքարել Հիտլերի դեմ...Ընկերները համարում էին ,որ անզուսպ և անմիտ Կոնսուելոն հասցրեց նրան հուսահատության...Նա ցանկացավ զոհվել՝ մարտնչելով թշնամու դեմ...1944թ հուլիսի 31 -ին Էքզյուպերիի ինքնաթիռը չվերադարձավ ռազմակայան...Այսպես վերջացավ աշխարհի ամենաբարի գրողի երկրային կյանքը...
Կոնսուելոն չէր արդարցնում ինքնիրեն....Միայն մի անգամ ցույց տվեց հարազատներին իր սիրելի ամուսնու ուրախ աղոթքը նվիրված իրեն,որը լավագույն կերպով իր մեջ արտացոլում էր Կոնսուելոյի բարդ ,հակասական ու անտանելի բնավորությունը.... Աղոթքը գրված էր Կոնսուելոյի անունից...
Ահա.
«Աստված իմ,հարկավոր չէ նեղություն կրել...Թողեք ինձ այնպիսին ,ինչպիսին կամ...Ես փառասեր եմ մանրուքների մեջ,սակայն համեստ եմ լուրջ բաներում...Մանրուքների մեջ ես եսակենտրոն եմ,սակայն լուրջ դեպքերում գիտեմ անձնազոհ լինել՝կյանքս էլ կտամ...Մանրուքների մեջ անազնիվ եմ,սակայն ես երջանիկ եմ միայն,երբ մաքուր եմ...
Աստվա՛ծ իմ , դարձրու ինձ այնպիսին,ինչպիսին ինձ տեսնում է ամուսինս...Փրկի՛ր իմ ամուսնուն,քանզի նա իրոք սիրում է ինձ...Առանց նրա ես որբ եմ...Նա թվում է այնպես անխռով,հանգիստ,ուժեղ,բայց իրականում , եթե հանկարծ մի փոքր աղմկեմ տանը ,նա լի է անհանգստությամբ ...Արե՛ք այնպես ,որ միշտ աղմկեմ,եթե նույնիսկ ժամանակ առ ժամանակ ինչ-որ բան կկոտրեմ ... Պահպանեք հավատարմությունս,որ չհանդիպեմ նրանց հետ ,ում նա ատում է...Ովքեր ատում են նրան...Դա կդժբախտացնի նրան, քանզի ես նրա կյանքն եմ...
Աստվա՛ծ իմ , դարձրու ինձ այնպիսին,ինչպիսին ինձ տեսնում է ամուսինս...Փրկի՛ր իմ ամուսնուն,քանզի նա իրոք սիրում է ինձ...Առանց նրա ես որբ եմ...Նա թվում է այնպես անխռով,հանգիստ,ուժեղ,բայց իրականում , եթե հանկարծ մի փոքր աղմկեմ տանը ,նա լի է անհանգստությամբ ...Արե՛ք այնպես ,որ միշտ աղմկեմ,եթե նույնիսկ ժամանակ առ ժամանակ ինչ-որ բան կկոտրեմ ... Պահպանեք հավատարմությունս,որ չհանդիպեմ նրանց հետ ,ում նա ատում է...Ովքեր ատում են նրան...Դա կդժբախտացնի նրան, քանզի ես նրա կյանքն եմ...
Օ՜,Աստվա՛ծ իմ ,պահի՛ր մեր տունը
Ամեն:
Ձեր՝Կոնսուելո...»:
Ձեր՝Կոնսուելո...»:
Որքան էլ թեթևամիտ ,խենթ կամ եսասեր համարեին Անտուանի սիրելիին,միևնույնն է ,միայն նա գիտեր ,թե իրականում ով է նա.....Ինչպիսին է նա և ինչու մինչև կյանքի վերջ նույնքան անձնուրաց ու աձնվիրաբար սիրեց նրան,ինչպես իրենց զարմանալի ու անհասկանալի սիրո պատմության ծանոթության առաջին օրը....
«Սերը միակ կիրքն է,որը վճարվում է նույն դրամով,ինչպիսին ինքդ ես հատել(կտրել,դրվագել)»
...Միայն 2004թ. Միջերկրական ծովում հայտնաբերեցին մեծ գրողի օդանավի բեկորները...Փորձաքննությունը պարզեց ,որ դա այն օդանավն էր,որով իր վերջին չվերթը կատարեց Անտուան դը Սենտ Էքզյուպերին.....
*********
..վարդի նախատիպը իր սիրելի Կոնսուելոն էր....
- Երբեք չպետք է լսել, թե ինչ են ասում ծաղիկները:
Հարկավոր է ուղղակի նայել նրանց եւ շնչել նրանց բույրը: Իմ ծաղիկն իր բուրմունքով լցրել էր ամբողջ մոլորակը, իսկ ես չէի կարողանում դրա համար ուրախանալ: Վագրերի ու մագիլների մասին նրա խոսակցությունները...
Դրանք պետք է ինձ վրա ազդեին, ինձ հուզեին, իսկ ես ջղայնանում էի... Եվ հետո նա խոստովանեց.
-Ես այն ժամանակ ոչինչ չէի հասկանում: Հարկավոր էր ոչ թե խոսքերով, այլ գործերով դատել: Նա ինձ էր նվիրում իր բուրմունքը, լուսավորում էր իմ կյանքը:Ես չպետք է փախչեի: Նրա խղճուկ խորամանկությունների տակ ես պետք է քնքշություն տեսնեի: Այնքան անհետևողական են ծաղիկները... Բայց ես շատ ջահել էի այն ժամանակ եւ դեռ
սիրել չգիտեի:
.
Ո՞Ւմ գրկում էր ցանկանում մեռնել Շոպենը....
Ֆրեդերիկ Շոպենի և Ժորժ Սանդի(իսկական անունը՝Ավրորա Դյուպեն) սիրավեպը չի կարելի դասել երջանիկ ավարտով սիրո պատմությունների շարքին ,սակայն նրանք սիրեցին միմյանց մինչև կյանքի վերջ....և ինչ-որ ժամանակ երջանիկ եղան միասին....
1831թ. Շոպենը հեռացավ Վարշավայից և մեկնեց Փարիզ՝արվեստների մայրաքաղաք:Նրա ստեղծագործություններն ու տաղանդը միանգամից գնահատվեց ըստ արժանվույն...
Հիասթափված Շոպենը դադարեց շփվել Սանդի հետ...չնայած որ առանց նրա չափազանց միայնակ ու դժբախտ էր զգում իրեն......
Նա մահացավ 40 տարեկան հասակում...մեռնելուց առաջ անդադար մեղադրում էր Սանդին...Չէ որ նա խոստացել էր,որ Շոպենն իր գրկում կմեռնի.....................
1836թ. կոմսուհի Դ՝Ագուի տանը աշխարհիկ երեկույթ էր,որին հրավիրված էր նաև 26-ամյա խելացի, բարեկիրթ,չափազանց հմայիչ ու գեղեցիկ Ֆրեդերիկ Շոպենը:Հրավիրվածների մեջ էր նաև կոպիտ ու առաջին հայացքից անհրապույր,անհամակրելի Ժորժ Սանդը...Նրա հագին տղամարդու խստաոճ կոստյում էր ,իսկ բերանում՝ծխացող սիգար...32-ամյա Սանդը ամուսնալուծված էր.. ուներ երկու երեխա....նաև հասցրել էր ունենալ անթիվ սիրեկաններ ,որոնք նրանից միշտ տարիքով փոքր էին...
Կարճատև զրույցից հետո Ժորժ Սանդի մասին Շոպենի առաջին տպավորությունն ու կարծիքը հեռու էր դրական լինելուց..
Նրանք երկու տարի անց նորից հանդիպեցին... Այս անգամ Շոպենը փոխեց իր կարծիքն ու ...նրանք սիրահարվեցին...թվում էր ,թե այդ զույգը ընդհանուր ոչինչ չունի...Ֆրեդերիկը հանգիստ էր,հավասարակշռված, բարեկիրթ,ազնվաբարո,իսկ Սանդը ՝տաքարյուն,կրակոտ,կոպիտ,կամայական....Այնուհանդերձ, նրանք միասին էին...սիրում էին իրար ... ու հանդուրժում միմյանց թերություններ...
Հանուն սիրելիի Սանդը ժամանակավորապես մոռացավ իր տղամարդու խստաոճ կոստյումներն ու սկսեց գեղեցիկ շրջազգեստներ հագնել....
1838թ. Շոպենի առողջության վատթարացման պատճառով նրանք Իսպանիա մեկնեցին՝ հույս ունենալով ,որ կլիման բարենպաստ ազդեցություն կունենա թոքախտով հիվանդ Ֆրեդերիկի վրա...
Սակայն նրա վիճակն ավելի վատացավ .... Սանդը դարձավ շուրջօրյա հիվանդապահ:Նա գիշեր ու ցերեկ Շոպենի անկողնու մոտ էր...ուտելիք էր պատրաստում նրա համար...խնամում...
Եվ, երբ տանտերն իմացավ Շոպենի հիվանդության մասին ,պահանջեց անհապաղ հեռանալ իր տանից՝ վճարելով տուգանք պատճառած վնասի դիմաց(այն իրերը,որոնք օգտագործել էր Շոպենը, այրելու էին):
Սանդն ու Շոպենը ոչ մի տեղ կացարան չէին գտնում...ոչ ոք չէր հյուրընկալում նրանց...
Փարիզ վերադառնալն էր նրանց համար մեծ խնդիր դարձավ...Նավատերերը, իմանալով Շոպենի հիվանդության մասին, թույլ չէին տալիս նավ բարձրանալ...և միայն մի նավապետ համաձայնեց տեղափոխել նրանց՝ հատկացնելով ամենավատ նավասենյակը՝խոզերի հարևանությամբ...Շատ էր ազդված Շոպենը...նա շարունակ կրկնում էր.«Մենք ստիպված ենք գնալ ամենավատ պայմաններում ՝ անգամ խոզերի համեմատությամբ...»
Վերադառնալով Փարիզ՝ նրանք բնակվեցին Սանդի կալվածքում : Շոպենի վիճակը վատացավ: Ժորժ Սանդը կրկին վերածվեց հոգատար ու նվիրված հիվանդապահի...Երբեմն նա ասում էր,որ, փաստորեն, տանը երեք երեխա ունի՝ Սոլանժը,Մորիսը և Շոպենը...
Զգացմունքներն արդեն հանգել էին...Սանդը մտածում էր,որ Ֆրեդերիկը սկսել է ձանձրացնել իրեն...Երազկոտ ու թույլ Շոպենն ավելի էր զգում Սանդի կարիքը ,քան վերջինս նրա....Սերն ու կիրքը հանգել էին...սակայն պահպանվում էր խորը հարգանքն ու քնքուշ կապվածությունը...Նրանք երբեք չդադարեցին մնալ ընկերներ...
Որոշ ժամանակ անց սկսեց վատանալ նրանց փոխհարաբերությունները...Սանդի ու ֆրեդերիկի միջև հաճախակի էին վեճեր ծագում...հիմնականում Սանդի աղջկա պատճառով,որը սիրահարվել էր մի շատ կոպիտ, սանձարձակ ու թեթևամիտ երիտասարդի:
Սոլանժը որոշել էր փախչել տղայի հետ:Բնականաբար Սանդը ուզում էր պաշտպանել աղջկան չմտածված քայլից...Աղջիկը չներեց մորն ու սկսեց ամեն պատեհ առիթ օգտագործել Շոպենին մոր հետ թշնամացնելու համար ...չարախոսում էր մոր մասին ՝ ասելով ,որ մայրը դավաճանում է նրան ...
Նա մահացավ 40 տարեկան հասակում...մեռնելուց առաջ անդադար մեղադրում էր Սանդին...Չէ որ նա խոստացել էր,որ Շոպենն իր գրկում կմեռնի.....................
Մի անգամ Շոպենը,այն հարցին ,թե ինչ բառով կսահմաներ իր երաժշտական ստեղծագործությունների հիմնական տրամադրությունը, նա պատասխանել է,որ իր մայրենի լեզվի մեջ կա մի այսպիսի խոսք «Quel dommage ».... «ափսոսում » , և այս բառի մեջ թաքնված է զգացմունքների մի ամբողջ շարք՝«բողոքից ու զղջումից մինչև ատելություն», վշտից մինչև «հոգու մեջ մոլեգնող անողոք սպառնալիք»...
«ափսոսանքը» գունավորում է կոմպոզիտորի բոլոր ստեղծագործությունները...
Տասը տարի Շոպենը կրքոտ սիրել է ֆրանսիացի գրող Ժորժ Սանդին ,որն ուներ անկախ և ուժեղ բնավորություն...(Էպատաժային տիկինը սիրում էր« շշմեցնել» հասարակությանը...գեղեցիկ էր և տաղանդավոր, միշտ ծխամորճով, կրում էր տղամարդու հագուստ և սիրեկաններին թաշկինակներից արագ էր փոխում..):Նրանք ծանոթացան ֆ.Լիստի տանը...«Ինչ տհաճ կին է,- մտածեց Շոպենը ,երբ նրան ներկայացրին Սանդին ,-ես հակված եմ կասկածելու,որ նա կին է ,-բողոքեց նա ընկերոջը ՝ Լիստին ...»:
Ում մտքով կանցներ ,որ տաս տարի անց այդ «տհաճ կնոջ » հետ բաժանումը Շոպենին գերեզման կիջեցներ ...
Շոպենը վալսեր էր գրում իր կարճ կյանքի ամբողջ ընթացքում ,այս ժանրը շատ էր սիրում նուրբ և թախծոտ կոմպոզիտորը...Առաջին վալսը գրել է 17 տարեկանում ,իսկ վերջին երկուսը մահվանից մի տարի առաջ...
Վալսերից մեկը(օպուս թիվ 64-ը) նա նվիրել է Ժորժ Սանդի շնիկին )))՝ կատարելով սիրելի կնոջ քմահաճությունը ,որը պահանջեց կոմպոզիտորին երաժշտությամբ արտահայտել իր չորքոտանի ընկերոջ ողջ հմայքը...))):Շոպենի աշակերտներն ու ընկերները « փոքրիկ շան վալսը» համարեցին չքնաղ...
Վերջին տարիներին վշտահար ,անչափ ճնշված Ժ. Սանդի հետ բաժանումից ՝ Շոպենը չէր կարող ստեղծագործել ....Ընկերներին ուղղված նամակները լի էին հուսահատությամբ.«Ես այլևս ի վիճակի չեմ ո՛չ ուրախանալու, ո՛չ անհանգստանալու ,բոլորովին դադարել եմ զգալ ինչ-որ բան ,պարզապես գորշ ,անորոշ կյանքով եմ ապրում և սպասում ,որ այն շուտ վերջանա»:
Վերջին ստեղծագործությունը ՝ Մազուրկա ֆա-մինորը նա ավարտեց մահվանից առաջ...հոգնած և ուժասպառ հիվանդությունից ՝ նա չկարողացավ կատարել այն...միայն գրեց թղթի վրա ...և մահացավ սիրելի քրոջ՝Լյուդվիգայի ձեռքերի մեջ...
Հ. գ. Իմ խե՜ղճ Շոպեն......((
Ասել ,որ երաժշտական աշխարհը սգում էր, նշանակում է ոչինչ չասել...Երաժշտական աշխարհը հեկեկում էր՝ ճանապարհելով հաճարեղ երաժշտին ...Հազարավոր մարդիկ էին եկել վերջին հրաժեշտը տալու...
Նրա մարմինը ամփոփվեց ֆրանսիական հողում ,իսկ սիրտը տրվեց հայրենիքին...Այն ամփոփված է Վարշավայի Սուրբ Խաչ եկեղեցում ...
1906թ Փարիզում տեղադրվեց «նուրբ ողբերգությամբ » մարմարե հուշարձան...Դաշանամուրի մոտ նստած կոմպոզիտորը նվագում է մահերգ...նրա ոտքերի մոտ ցավից իր դեմքը հողով ծածկող աղջիկ...սգացող հրեշտակը նրանց վրա ծաղիկներ է շաղ տալիս...
+-+Tutt'Art@.jpg)
Ճարտարապետ ՝
Jaque Froment-Meurice.... Շոպենն ու նրա մուսան»
Շոպենի «վերջին հանգրվանը» Փարիզում Լեդի Համիլթոնի և ծովակալ Նելսոնի
Այս անհավատալի սիրո պատմությունը երևակայություն է ցնցում...անցել են դարաշրջաններ..սակայն այս սիրո պատմության հիշողությունը դեռ ապրում է...
Էմմի Համիլթոնի առաջին ամուսնությունը ,ինչպես հատկանշական էր այդ ժամանակներին,հաշվենկատ էր...նրա և ամուսնու տարիքային տարբերությունը կազմում էր 35 տարի...մի անգամ տեսնելով գեղեցկուհի Էմմիին տարեց լորդը պատանու նման սիրահարվեց,այլևս չկարողանալով դուրս նետել նրան իր մտքից և մինչև կյանքի վերջ չկարողացավ մոռանալ նրան...
Էմմին 26 տարեկան էր,իսկ լորդը՝ 61 ,երբ ամուսնացան:
7տարի ապրեցին Իտալիայում:Էմմին սովորեց իտալերեն լեզուն,զբաղվում էր երգեցողությամբ,երաժշտությամբ..Լինելով անկեղծ ու անմիջական նա շատ արագ շահում էր շրջապատի սերն ու համակրանքը... գեղեցիկ էր Էմմին... սակայն բարձրահասակ ու մարմնեղ ...այնուհանդերձ, նա իր շարժուձևով և հմայիչ ժպիտով խելքահան էր անում իրենով հմայված շատ տղամարդկանց.... արժանանում էր անգամ նախանձոտ կանանց ուշադրությանը...Նա խելացի էր,սրտաբաց,չափազանց ազնիվ, համարձակ ...«Ես դեռ չեմ հանդիպել քեզ հավասար մի այլ կնոջ ,-գրել էր նրան ադմիրալ Նելսոնը»
Ծովակալ Նելսոնի և լեդի Համիլթոնի անհավանական սիրո պատմությունը սկսվեց հարավային նեապոլիտանական երկնքի տակ...անսպասելի,ինչպես գիտի այցելել միայն ՍԵՐԸ...նրանք միանգամից սիրեցին միմյանց...Ծովակալի ու Էմմիի սիրո մասին լուրերը շատ արագ հասան Անգլիա...Նելսոնի կինը ցանկություն հայտնեց գնալ ամուսնու մոտ..Նելսոնը կտրականապես մերժեց նրան:Շրջապատը հավանություն չէր տալիս այդ սիրային կապին...Երբեմնի համարձակ ,խիզախ,ուժեղ ,սկզբունքային Նելսոնը չեր կարող հեռանալ իր սիրուհուց...Այդ պահին նրան ամենևին կարևոր չէին ոչ անուն,ոչ պատիվ,ոչ հեղինակություն ,ոչ կարիերա,ոչ մտերիմ մարդիկ....Նրա միտքը զբաղված էր միայն«միակ կնոջով Աստծո առաջին» ,«իր թանկագին Էմմիով»:
1800թ. Համիլթոն ամուսիններն ու ծովակալ Նելսոնը վերադառնում են Անգլիա:Այդ օրերին այրվելով սիրուց ու կրքից Նելսոնը գրում է իր սիրեցյալին.«Քո պատկերը չի լքում ինձ անգամ մեկ վայրկյան ... հուսով եմ ,որ շատ շուտով կկարողանամ գրկել քեզ ... համոզված եմ ,որ դա երկուսիս էլ կպարգևի բավականության և իսկական երջանկության զգացողություն...շարունակիր սիրել ինձ,ինչպես ես եմ սիրում քեզ,նույնքան կրքոտ ու մենք կլինենք աշխարհի ամենաերջանիկ զույգը...»:
Հասարակության բարձր խավը փորձում էր հաշտվել Նելսոնի սիրուհու ներկայության հետ...Ծովակալին ամենուր ընդունում էին գրկաբաց...իսկ Էմմիի առջև դռներ էին փակվում ,ու հատկապես այդ հարցում փութաջանություն էր ցուցաբերում թագուհին:
1801թ. ծովակալը հեռացավ կնոջից ,սակայն պաշտոնական ամուսնալուծություն չկարողացավ ստանալ...
Նելսոնն այլևս չեր թաքցնում իր խելահեղ սերը Համլիլթոնի հանդեպ...Էմիի ամուսինը աշխատում էր աչք փակել կնոջ անհավատարմության վրա...
Ծնվեց լեդի Համիլթոնի և Նելսոնի դուստրը...Ի պատիվ հոր կոչեցին նրան Horace....
Շուտով Նելսոնը գնաց ծով պաշտպանելու Անգլիան.. Trafalgar -ի ճակատամարտից առաջ նա նամակ գրեց սիրեցյալին.«Իմ ամենահարազատ,ամենասիրելի,իմ թանկագին ,իմ մտերիմ ընկեր..Թող Աստված պսակի հաջողությամբ պատերազմական գործերի համար թափած իմ բոլոր ջանքերը...ամեն դեպքում ես կանեմ ամեն հնարավոր բան ,որ իմ անունը արժանի լինի քեզ....և աղջկաս...նրանց,ում սիրում եմ կյանքիցս առավել....»...նամակը կիսատ է մնում...
Այդ ճակատամարտում Ծովակալ Նելսոնը մահացու վիրավորվում է....մեռնելուց առաջ հասցնում է ասել.« Լեդի Համիլթոնին և իմ աղջկան՝Horace-ն ես կտակում եմ իմ հայրենիքին....»... նա 47 տարեկան էր...
Ազգային հերոսի վերջին խնդրանքը չկատարեցին...Էմմիին վռնդեցին Անգլիայից...նա փախավ Ֆրանսիա...աղջկան նրա ձեռքից խլեցին Նելսոնի քույրերը...
Էմմին թաղվեց պարտքերի մեջ..սկսեց խմել.... վաճառեց տունը...ավելի ու ավելի էր « գլորվում ներքև»..նա վաճառեց անգամ Նելսոնի արյունոտ համազգեստն ու արծաթե մեդալիոնը..
Լեդի Համիլթոնը մահացավ ծայրահեղ աղքատության ու թշվառության մեջ... Ձեղնահարկում, մահճակալի գլխավերևում պատի վրա կախված էին մոր, Նելսոնի... և Խաչյալ Փրկչի նկարները...
Էմմիի հուղարկավորությանը եկան անգլիական նավատորմի շատ կապիտաններ,նավաստիներ,զինվորներ....
Իսկ նրա ու Նելսոնի աղջիկը՝Horace մինչև կյանքի վերջ այդպես էլ չիմացավ ,թե ով էին նրա ծնողները...
ՕՆՈՐԵ ԴԸ ԲԱԼԶԱԿ ԵՎ ԷՎԵԼԻՆԱ ՀԱՆՍԿԱՅԱ
....Մանուկ հասակում չունենալով ընկերներ,հեռու հարազատներից, իսկ 14 տարեկանում ծանր նյարդային խանգարումից հետո ապրելով հոգեկան մեծ դրամա՝ անհաղորդ,սակավախոս ու ինքնամփոփ Օնորեն խոստացավ մի օր ինքն իրեն ,որ անպայման կդառնա փառապանված հանճար,և ,որ այլևս երբեք թույլ չի տա որևէ մեկին ստորացնել կամ նվաստացնել իրեն...
Բալզակը հասավ փառքի և ճանաչողության իր ֆանտաստիկ աշխատասիրության և համառության շնորհիվ.....
Փարիզի գեղեցկուհիների սիրելին էր սիրառատ Բալզակը...Շատ անվանի և ճանաչված կանայք նրա սիրուհիներն էին...ամեն օր աշխարհի տարբեր անկյուններից տասնյակ նամակներ էր ստանում...Ահա մի նամակ,որը թերևս անուշադրության մատնվեր , եթե Բալզակը չնկատեր ,որ նամակն այդ առանց հետադարձ հասցեի է.
«Ձեր հոգին ապրել է դարեր....իսկ ինձ վստահեցնում էին,որ Դուք դեռ երիտասարդ եք,-գրում էր անծանոթուհին...
Երբ կարդացի Ձեր ստեղծագործությունները,սիրտս թրթռաց...Դուք ցույց եք տալիս կնոջ իսկական արժանիքներն ու սերը,որը կնոջ համար պարգև է,աստվածային ճառագայթում(эманация).... ինձ հիացնում է Ձեր հոգու նրբությունը,որն էլ թույլ է տվել Ձեզ կռահել ,հասկանալ կնոջ հոգին...» :
Ձեռագիրն ու գրելու ոճը շատ բան «պատմեց» անծանոթուհու մասին...Բալզակը մի վայրկյան անգամ չտարակուսեց,որ նամակի հեղինակը երիտասարդ ու շատ գեղեցիկ կին է...նաև մեծահարուստ:
Շուտով անծանոթուհին բացահահայտեց ինքն իրեն... Նա Էվելինա Hanska -ն էր,լեհուհի , ,ապրում էր Օդեսայում:Նա 32 տարեկան էր,սակայն միշտ թաքցնում էր տարիքը՝ նվազեցնելով այն 5 տարով...ամուսնացած էր...
Ջերմ ու կրքոտ անծանոթուհու և Բալզակի միջև հաստատվեց նամակագրություն ,որն էլ տևեց 16 տարի...
Բալզակը գրում էր իր խորհրդավոր անծանոթուհուն.«Մի՛ վախեցեք ինձանից...մի՛ հավատացեք այն ամենին,ինչ խոսում են իմ մասին...Ես պարզապես երեխա եմ,սակայն ավելի պարզամիտ ,քան Դուք կարծում եք...Բայց ես երեխայի պես մաքուր եմ ու երեխայի պես սիրել գիտեմ...
Պաշտելիս... իմ հպարտ թագուհի...արևմուտքի վարդ,հյուսիսային աստղ,իմ սրտի տիրուհի,իմ վեհաշուք անծանոթուհի...» :
Սիրահարները ծրագրեր էին կազմում ապագայի վերաբերյալ.... Բալզակն ամեն կերպ հանգստացնում էր իր հեռավոր ընկերուհուն՝անվերջ կրկնելով.« Հիմարի՛կս,10 տարի հետո դու կլինես 37 տարեկան ,իսկ ես 40-ն անց...այդ տարիքում էլ մարդիկ կարող են սիրել,ամուսնանալ,երջանիկ լինել...մի ամբողջ հավերժություն պաշտել մեկմեկու...Դու՛ք ,միայն դու՛ք կարող եք ինձ երջանկացնել,Իմ Եվա...թույլ տվեք կրճատել անունն ու անվանել Ձեզ Եվա,քանզի դուք ինձ համար աշխարհում միակ կինն եք ,ինչպես Եվան առաջին տղամարդու համար ...Ես ծնկի եմ գալիս Ձեր առջև... երջանկացրեք ինձ կամ սպանեք մի հարվածով...միայն թե մ՛ի ստիպեք ինձ տառապել»:
Նա սիրո ,հավատարմության ,անապականության երդումներ էր անում...Սակայն շատ անհավատարիմ էր ՝ լինելով մեծ դոն ժուան ու ընդհանրապես մարդ,որը պաշտում է աշխարհի բոլոր կանանց ու հատկապես այն կանանց,որոնք տեղի էին տալիս ցանկացած գայթակղության.....
Բալզակը սիրահարվում էր նորից ու նորից,կորցնում գլուխը,դավաճանում իր հեռավոր սիրուհուն... Իսկ Էվելինան կրքոտ,զգայական և շատ խանդոտ կին էր և մշտապես խանդի տեսարաններ էր սարքում...
Սակայն ամեն անգամ,երբ վերջանում էր հերթական սիրավեպը,Բալզակը կրկին գրում էր ու գրում իր պաշտելի անծանոթուհուն......
Վերջապէս 1833 թ Բալզակն ու էվելինան հանդիպեցին...Բալզակը տեսավ Էվելինային պատուհանի մոտ կանգնած,մանուշակագույն ,թավշե զգեստով...վեհաշուք ,գեղեցիկ...
էվելինան հիշում է. «Իմ դեմ կանգնած էր գեր,ճարպոտ,կարճահասակ, արդեն սպիտակող ու գզգզված մազերով ,առանց դիմացի երկու ատամի , կլորադեմ մի տղամարդ.....հացթուխի դեմքով, փինաչու կեցվածքով,և հագնված էր ինչպես ծառայող....»:
էվելինան չէր ակնկալում տեսնել իր սիրելիին այդպիսին...անսահման էր նրա հիասթափությունը,սակայն ....
էվելինան չէր ակնկալում տեսնել իր սիրելիին այդպիսին...անսահման էր նրա հիասթափությունը,սակայն ....
«Անբասիր կնոջը հնարավոր է գերել միայն մտքի թովչանքով և ազնվությամբ ,-գրել է էվելինան իր ընկերուհուն,-Ձեզ,որ չեք տեսել նրան ,դժվար է պատկերացնել .... նրա աչքերը...Նրանք խոսուն են,արտահայտիչ ամեն բառից...» :
Բազմաթիվ դավաճանություններից հետո Բալզակը նորից ու նորից վերադառնում էր իր սիրեցյալի մոտ.«Եթե քո զգեստի շրշյունն անգամ հուզում է ինձ ,կասկած չկա՝ սեր է....,-գրում է Բալզակն Էվելինային:
1850 թ,՝Էվելինայի ամուսնու մահից հետո, նրանք ամուսնացան:
Բալզակը գրում է ընկերոջը.«Միայն դուք պիտի իմանաք այս մեծ ու հիասքանչ սրտի դրամայի երջանիկ ավարտի մասին:Երեք օր առաջ ես ամուսնացա այն միակի հետ ,որին սիրել եմ,որին ավելի եմ սիրում ,քան առաջ և,որին պիտի սիրեմ մինչև մահ...» :
Բալզակը չէր խաբում:Հոգնած բուռն ու աղմկոտ երիտասարդությունից,բազմաթիվ սիրավեպերից ու կանանցից , նա ցանկանում էր մի բան. ջերմություն և հոգատարություն ,խաղաղ ու հանգիստ ծերություն իր սիրելի Եվայի կողքին...
Սակայն 5 ամիս անց նա ծանր հիվանդացավ... սիրտը չէր դիմացել ապրած պայծառ,կրակոտ, խելագար կյանքի ռիթմին ...
«Հասնելով նպատակիս՝ մեռնում եմ, ինչպես անտիկ սուրհանդակ...տեսնել ,թե ինչպես սերն ու մահը միաժամանակ են ներս մտում քո դռնից...նվաճել սիրելի կնոջը ,երբ սերն արդեն հանգչում է...»:
Բալզակի մահից հետո Էվելինայի վիշտն ուժեղ էր,բայց ,ցավոք,անցողիկ...
Բալզակի մահից ուղիղ վեց ամիս անց նա նոր սիրավեպ սկսեց սկսնակ գրող Շանֆլերի հետ,որը 20 տարի փոքր էր Էվելինայից ...սակայն Էվելինան չէր ամաչում երիտասարդի հետ երևալ հասարակության աչքին,ուրախանում էր ու վայելում Փարիզի աշխույժ կյանքը...Շանֆլերը համարում էր ,որ զգայականությամբ ու կրակոտ բնավորությամբ Էվելինան հավասարը չունի,այնուամենայնիվ,սիրուհու տիրական,ազդու վերաբերմունքից վախեցած,օգտվելով առաջին իսկ հարմար առիթից՝ փախավ նրանից....
Էվելինա Հանսկայան մահացավ 1882թ ,թաղեցին նրան Պեր- Լաշեզ գերեզմանատանը՝ Բալզակի կողքին:
Լու (Լուիզա) Սալոմե և Ֆրիդրիխ Նիցշե
Լու Սալոմեի (19-րդ դարի
ամենախելացի կանացից մեկի) և Ֆրիդրիխ Նիցշեի՝ այդ երկու պայծառ անհատականությունների տարօրինակ ու անհասկանալի սիրո պատմությունը մինչ այսօր Նիցշեի կենսագիրների վիճաբանության թեման է:
Լու Սալոմեն ծնվել,մանկությունն ու պատանեկությունը անցկացրել է Ռուսաստանում:Նպատակասլաց,խորաթափանց,ազատամիտ ,բավականին հմայիչ ու բարետես ,անչափ խելացի այդ աղջիկն ասես ագահաբար կլանում էր գիտելիքները...20 տարեկանում նա արդեն համարվում էր ծայրագույն կրթված:Լուիզա Սալոմեն հիացնում էր բոլորին:
1881թ բուժման նպատակով աղջիկը մեկնում է Հռոմ և հենց այնտեղ էլ ծանոթանում ՝սկզբում ՌԵ Պաուլի, հետո Նիցշեի հետ:
Ռե Պաուլը կրքոտ սիրահարվեց նրան:Ռեն աղջկա մասին գրեց Նիցշեին :Առաջարկեց նրան գալ Հռոմ ՝«երեքով տնտեսութեունը վարելու»...Ակնհայտորեն նա ի նկատի ուներ,որ Լու Սալոմեն կդառնա երկուսի սիրուհին:Սակայն Սալոմեն անսպասելի հայտարարեց,որ կին և տղամարդ փոխհարաբերություններում թույլ է տալիս միայն հոգևոր մերձավորությունը,որն իր մեջ պիտի մարմնավորի կատարյալ բարեկամությունը:Ռեն ընտրություն չուներ: Ընդունեց տարօրինակ ռուս կնոջ պայմանն ու մինչև կյանքի վերջ մնաց նրա սիրելի ու հավատարիմ ընկերը:
Ռե Պաուլը նորից խնդրեց Նիցշեին գալ Հռոմ ու սեփական աչքերով տեսնել այդ «ռուսական հրաշքը»:
-Շուտով ես կմեկնեմ նրան նվաճելու,-ինքնավստահ հայտարարեց Նիցշեն:Նա ինձ պետք է ,եթե ի նկատի ունենաք մոտակա 10 տարվա իմ ծրագրերը:Ես կարող եմ ծայրահեղ դեպքում համաձայնել 2 տարվա ամուսնության:
Ինքնավստահ փիլիսոփան Հռոմ եկավ մի քանի ամիս անց:Տեսնելով Սալոմեին՝ նա գրեց ընկերոջը.«Այս ռուսը խորաթափանց է, ինչպես արծիվ, քաջ , ինչպես առյուծ և միևնույն ժամանակ քնքուշ երեխա...նա ամենախելացի կինն է աշխարհում» :
Ժամանակակիցները պնդում էին,որ Նիցշեն ինքնամփոփ մարդ էր, ծածկամիտ ,և շատ հազվադեպ էր ծիծաղում ....
Մի շաբաթ անց Նիցշեն եկավ Լուի ծնողների մոտ ՝խնդրելու աղջկա ձեռքը :ԼՈՒՆ Պաուլի նման մերժեց նաև Նիցշեին,սակայն հրավիրեց փիլիսոփա ընկերներին իր հետ միասին ապրել նույն հարկի տակ:Այդ կերպ Լու Սալոմեն ուզում էր ապացուցել հասարակությանը ,որ ոչ միայն հնարավոր է կնոջ և տղամարդու միջև ընկերությունը,այլև գոյություն ունի նաև «կատարյալ իդեալական բարեկամություն» :Ես միչև կյանքիս վերջ հրաժարվել եմ սիրուց,-բացատրում էր աղջիկը տղամարդկանց,-ես նախևառաջ գնահատում եմ իմ ազատությունը:
«Սուրբ երրորդություն » դաշինքի մասնակիցները որոշեցին ապրել Փարիզում:Սկզբում շատ հետաքրքիր ,արդյունավետ ու զվարճալի էր թվում այս նախաձեռնությունը:Վեց ամիս անց Ռեն գրում է.«Նիցշեն շատ բուռն է արձագանքում մեր միջև եղած տարբերությանը:Այդ իսկ պատճառով նա անտրամադիր է թվում»:
Նիցշեն սկսեց կասկածել ու խանդել Ռեին:Նա շատ անհավասարակշիռ էր ու կասկածամիտ:Միգուցե նրա բնավորության վրա ազդում էին ուժեղ գլխացավերը,որի պատճառով նա աստիճանաբար կորցնում էր տեսողությունը:Նիցշեն հետզհետե դառնում էր անտանելի:Ռե Պաուլը,որը հիանում էր Նիցշեի տաղանդով ու համարում նրան եղբայր,չէր սպասում ,որ Նիցշեն ատելությամբ կվերաբերվի իրեն:Խախտելով համատեղ կեցության անդորրը ,Նիցշեն խանդից կործանում էր իր շուրջն ամեն ինչ...Նա կարծում էր,թե Պաուլն ու Սալոմեն սիրեկաններ են և խաբում են իրեն...Սալոմեն ավելի ու ավելի էր հոգեպես հեռանում Նիցշեից ու կապվում խաղաղ ու հավատարիմ սիրով իրեն նվիրված Ռե Պաուլին:
Մի անգամ Լուն գրեց նրան. «Եթե ես թողնում եմ քեզ,ապա դա միայն այն պատճառով ,որ դու անտանելի բնավորություն ունես»:Ատելությունից ու խանդից Նիցշեն անգամ իր մտերիմ ու հավատարիմ ընկերոջ մասին էր չարախոսում՝ համարելով ,որ Ռեն «սրամիտ է,սակայն ծայրահեղ ձանձրալի և մտքերով աղքատ »: Տառապանքից ու ցավից մեծ փիլիսոփան խելագարվեց:
Նա մահացավ հոգեբուժարանում,հատակին...իր մահճակալի կողքին...
Լու Սալոմեն հավատարիմ Ռե Պաուլից հեռացավ ու ամուսնացավ մի պրոֆեսորի հետ ,սակայն այն պայմանով,որ նրանց միջև կլինեն պլատոնական հարաբերություններ....
Ռե Պաուլը գնաց ուրիշ քաղաք: Մի որոշ ժամանակ անց լեռներում ,իբր, զբոսնելիս ընկել է անդունդն ու մահացել...Նա ինքնասպան էր եղել...
Այսպես վերջացավ երկու փիլիսոփաների և նրանց սրտի տիրուհու «կատարյալ ընկերություն » ԽԱՂԸ...
Լու Սալոմեին չհաջողվեց հերքել դարավոր ճշմարտությունը. տղամարդու և կնոջ միջև Ընկերություն չի կարող լինել....
ամենախելացի կանացից մեկի) և Ֆրիդրիխ Նիցշեի՝ այդ երկու պայծառ անհատականությունների տարօրինակ ու անհասկանալի սիրո պատմությունը մինչ այսօր Նիցշեի կենսագիրների վիճաբանության թեման է:
Լու Սալոմեն ծնվել,մանկությունն ու պատանեկությունը անցկացրել է Ռուսաստանում:Նպատակասլաց,խորաթափանց,ազատամիտ ,բավականին հմայիչ ու բարետես ,անչափ խելացի այդ աղջիկն ասես ագահաբար կլանում էր գիտելիքները...20 տարեկանում նա արդեն համարվում էր ծայրագույն կրթված:Լուիզա Սալոմեն հիացնում էր բոլորին:
1881թ բուժման նպատակով աղջիկը մեկնում է Հռոմ և հենց այնտեղ էլ ծանոթանում ՝սկզբում ՌԵ Պաուլի, հետո Նիցշեի հետ:
Ռե Պաուլը կրքոտ սիրահարվեց նրան:Ռեն աղջկա մասին գրեց Նիցշեին :Առաջարկեց նրան գալ Հռոմ ՝«երեքով տնտեսութեունը վարելու»...Ակնհայտորեն նա ի նկատի ուներ,որ Լու Սալոմեն կդառնա երկուսի սիրուհին:Սակայն Սալոմեն անսպասելի հայտարարեց,որ կին և տղամարդ փոխհարաբերություններում թույլ է տալիս միայն հոգևոր մերձավորությունը,որն իր մեջ պիտի մարմնավորի կատարյալ բարեկամությունը:Ռեն ընտրություն չուներ: Ընդունեց տարօրինակ ռուս կնոջ պայմանն ու մինչև կյանքի վերջ մնաց նրա սիրելի ու հավատարիմ ընկերը:
Ռե Պաուլը նորից խնդրեց Նիցշեին գալ Հռոմ ու սեփական աչքերով տեսնել այդ «ռուսական հրաշքը»:
-Շուտով ես կմեկնեմ նրան նվաճելու,-ինքնավստահ հայտարարեց Նիցշեն:Նա ինձ պետք է ,եթե ի նկատի ունենաք մոտակա 10 տարվա իմ ծրագրերը:Ես կարող եմ ծայրահեղ դեպքում համաձայնել 2 տարվա ամուսնության:
Ինքնավստահ փիլիսոփան Հռոմ եկավ մի քանի ամիս անց:Տեսնելով Սալոմեին՝ նա գրեց ընկերոջը.«Այս ռուսը խորաթափանց է, ինչպես արծիվ, քաջ , ինչպես առյուծ և միևնույն ժամանակ քնքուշ երեխա...նա ամենախելացի կինն է աշխարհում» :
Ժամանակակիցները պնդում էին,որ Նիցշեն ինքնամփոփ մարդ էր, ծածկամիտ ,և շատ հազվադեպ էր ծիծաղում ....
Մի շաբաթ անց Նիցշեն եկավ Լուի ծնողների մոտ ՝խնդրելու աղջկա ձեռքը :ԼՈՒՆ Պաուլի նման մերժեց նաև Նիցշեին,սակայն հրավիրեց փիլիսոփա ընկերներին իր հետ միասին ապրել նույն հարկի տակ:Այդ կերպ Լու Սալոմեն ուզում էր ապացուցել հասարակությանը ,որ ոչ միայն հնարավոր է կնոջ և տղամարդու միջև ընկերությունը,այլև գոյություն ունի նաև «կատարյալ իդեալական բարեկամություն» :Ես միչև կյանքիս վերջ հրաժարվել եմ սիրուց,-բացատրում էր աղջիկը տղամարդկանց,-ես նախևառաջ գնահատում եմ իմ ազատությունը:
«Սուրբ երրորդություն » դաշինքի մասնակիցները որոշեցին ապրել Փարիզում:Սկզբում շատ հետաքրքիր ,արդյունավետ ու զվարճալի էր թվում այս նախաձեռնությունը:Վեց ամիս անց Ռեն գրում է.«Նիցշեն շատ բուռն է արձագանքում մեր միջև եղած տարբերությանը:Այդ իսկ պատճառով նա անտրամադիր է թվում»:
Նիցշեն սկսեց կասկածել ու խանդել Ռեին:Նա շատ անհավասարակշիռ էր ու կասկածամիտ:Միգուցե նրա բնավորության վրա ազդում էին ուժեղ գլխացավերը,որի պատճառով նա աստիճանաբար կորցնում էր տեսողությունը:Նիցշեն հետզհետե դառնում էր անտանելի:Ռե Պաուլը,որը հիանում էր Նիցշեի տաղանդով ու համարում նրան եղբայր,չէր սպասում ,որ Նիցշեն ատելությամբ կվերաբերվի իրեն:Խախտելով համատեղ կեցության անդորրը ,Նիցշեն խանդից կործանում էր իր շուրջն ամեն ինչ...Նա կարծում էր,թե Պաուլն ու Սալոմեն սիրեկաններ են և խաբում են իրեն...Սալոմեն ավելի ու ավելի էր հոգեպես հեռանում Նիցշեից ու կապվում խաղաղ ու հավատարիմ սիրով իրեն նվիրված Ռե Պաուլին:
Մի անգամ Լուն գրեց նրան. «Եթե ես թողնում եմ քեզ,ապա դա միայն այն պատճառով ,որ դու անտանելի բնավորություն ունես»:Ատելությունից ու խանդից Նիցշեն անգամ իր մտերիմ ու հավատարիմ ընկերոջ մասին էր չարախոսում՝ համարելով ,որ Ռեն «սրամիտ է,սակայն ծայրահեղ ձանձրալի և մտքերով աղքատ »: Տառապանքից ու ցավից մեծ փիլիսոփան խելագարվեց:
Նա մահացավ հոգեբուժարանում,հատակին...իր մահճակալի կողքին...
Լու Սալոմեն հավատարիմ Ռե Պաուլից հեռացավ ու ամուսնացավ մի պրոֆեսորի հետ ,սակայն այն պայմանով,որ նրանց միջև կլինեն պլատոնական հարաբերություններ....
Ռե Պաուլը գնաց ուրիշ քաղաք: Մի որոշ ժամանակ անց լեռներում ,իբր, զբոսնելիս ընկել է անդունդն ու մահացել...Նա ինքնասպան էր եղել...
Այսպես վերջացավ երկու փիլիսոփաների և նրանց սրտի տիրուհու «կատարյալ ընկերություն » ԽԱՂԸ...
Լու Սալոմեին չհաջողվեց հերքել դարավոր ճշմարտությունը. տղամարդու և կնոջ միջև Ընկերություն չի կարող լինել....
Իտալացի հանճարեղ նկարիչ Ռաֆայել Սանտին մի օր պալատական պուրակում զբոսնելիս նկատեց ծառերի շուքի տակ հանգստացող մի աղջկա :Նրա հրեշտակային դեմքն այնքան անհոգ ու մաքուր էր... Ռաֆայելը շփոթվեց...ասում են ,թե մի ակնթարթում մեծ նկարիչը մոռացավ բոլոր այն կանանց, որոնց ուշադրությամբ ու սիրով մշտապես շրջապատված է եղել...Հիացած աղջկա խորհրդավոր ու ոչ երկրային գեղեցկությամբ,նկարիչը բացականչել է
-Ես գտա իմ Պսիխեային....
Ռաֆայելի հարցին ,թե ով է նա,որտեղից,աղջիկն ամաչկոտ պատասխանում է,որ ապրում է մոտերքում,հացթուխի աղջիկն է:Նա 17 տարեկան էր:Անունը ՝ Մարգարիտա Լութի:
Ռաֆայելը Մարգարիտային հրավիրում է իր արվեստանոց,աղջիկը մերժում է,պատճառաբանելով ,որ նախ պիտի հոր և փեսացուի թույլտվությունը հարցնի:Հրաժեշտից առաջ Ռաֆայելը աղջկան մի ոսկե մատանի նվիրեց, Մարգարիտան չընդունեց այն:Հանկարծ նկարիչը մի գործարք առաջարկեց,որ 10 համբույրի դիմաց մի շատ թանկարժեք վզնոց կնվիրի աղջկան...Մարգարիտան համաձայնեց....
Հաջորդ առավոտյան նկարիչը մեծ խանդավառությամբ ու անհամբերությամբ շտապեց հացթուխի տուն:Աղջկա հոր համաձայնությունը ստանալով՝ վճարեց նրան 3000 ոսկեդրամ ու Մարգարիտային իր հետ տարավ Հռոմ...
Ռաֆայելը 30 անց ,վայելչակազմ,պարթևհասակ ,շատ գեղեցիկ տղամարդ էր:Նրանով հիանում էին Հռոմի գեղեցկուհիները... Անվանի կանայք դառնում նրա սիրուհիները...17 -ամյա կրակոտ աղջնակն էլ անտարբեր չմնաց նկարչի հանդեպ...Ռաֆայելի սիրտը բաբախում էր միայն Մարգարիտայի համար... նա շրջապատեց աղջկան անսահման քնքշությամբ,սիրով,հարստությամբ...կատարում էր նրա բոլոր քմահաճույքները,ցանկությունները...
-Իմ փոքրիկ Ֆորնարինա,-այպես էր կոչում նկարիչն իր սրտի տիրուհուն....Սակայն խորամանկ ու հնարամիտ Մարգարիտային հրապուրում էր միայն նկարչի հարստությունն ու հովանավորությունը:Անկուշտ աղջկան քիչ էր թվում այդ ամենը:Մնալով չբավարարված՝ նա հոգնեցնում էր նկարչին պահանջելով ոչ միայն հարստություն,այլ նաև ավելի շատ ուշադրություն,քնքշություն ,ջերմություն...Ռաֆայելը հնազանդորեն ,ինքնամոռաց կատարում էր նրա բոլոր քմահաճույքները,բառացիորեն այրվելով անկուշտ սիրուհու գրկում...
Շուտով նկարչին հայտնի դարձան իր սիրելի Մարգարիտայի բազմաթիվ սիրավեպերն ու դավաճանությունները.. Նա աչք էր փակում այդ ամենի վրա... Հացթուխի աղջիկը դարձավ Հռոմի ամենահայտնի կուրտիզանուհին,որի ծառայությունից օգտվում էին Հռոմի նշանավոր,անվանի այրերը...Միայն Ռաֆայելի ստեղծագործություններն էին լուռ վկաները նրա տառապանքի...Լինում էին օրեր ,որ ուժասպառությունից չէր կարողանում վեր կենալ անկողնուց...Բժիշկները ախտորոշեցին ծայրահեղ հյուծվածություն...Հանճարեղ նկարչի սիրտը դադարեց բաբախել 1520 թվականին,իր ծննդյան օրը...
Ռաֆայելի աշակերտները Մարգարիտային մեղադրեցին իրենց սիրելի ուսուցչի մահվան համար և սպառնացին վրեժխնդիր լինել այն ահամար դավաճանությունների դիմաց , որոնցով նա փշրեց հանճարեղ նկարչի սիրտը,կործանեց նրան... Վախեցած սպառնալիքներից,նա փախավ Հռոմից ու պատսպարվեց հայրական տանը...
Մի օր պատահաբար հանդիպեց իր փեսացուին,ցանկանալով գայթակղել նրան ,մերկացրեց իր փարթամ ուսերը...սակայն երիտասարդը մի բուռ հող վերցրեց գետնից ,շպրտեց աղջկա դեմքին ու լուռ հեռացավ...
Ռաֆայելի թողած ժառանգությունը կբավեր Մարգարիտային ,որ փոխեր կյանքն ու արժանավայել կյանքով ապրեր...սակայն մեկ անգամ ճաշակելով մարմնական սիրո և անհոգ կյանքի համը,«ճանաչելով» առավել նշանավոր տղամարդկանց,նա չցանկացավ ինչ որ բան փոխել իր կյանքում...Մինչև կյանքի վերջ Մարգարիտա Լութին մնաց կուրտիզանուհի...
Ռաֆայելի գեղեցիկ ստեղծագործությունները զարդարում են աշխարհի ամենահայտնի թանգարանները...և միլիոնավոր մարդիկ ամեն տարի լուռ երկյուղածությամբ քարանում են «Սիքստինյան Մադոննա » կտավի առջև...հիանում մոր ու մանկան ոչ երկրային գեղեցկությամբ...սակայն շատ քչերը գիտեն,որ նկարի կնոջը մարմնավորել է Հռոմի ամենացանկասեր ու անառակ կուրտիզանուհին՝Մարգարիտա Լութին....որն էլ կործանեց իտալացի հանճարեղ նկարչին իր կյանքի ծաղկուն շրջանում...
Հ.Գ. միտք չունեի գրելու նկարի մասին ,բայց բոլոր արտատպողների «ինադու» ))) ի հեճուկս-կգրեմ...կավելացնեմ հ.գ. ))
Քանզի Իմ Ընթերցողին «ավելին պիտի տրվի» ...հաստատ...)))
Մի ալարեք,արտատպելուց հետո գոնե իմ «հեղինակային բազմակետերը» ,որոնք չափից դուրս շատ են.... և իմ գրառումները պարզապես «պայթում են » կետերի առատությունից , փոխարինեք համապատասխան կետադրական նշաններով ...)))
Կույս Մարիամն ու նորածին Հիսուսը...
Մարիայի ազնիվ կերպարը ,լի է մաքրությամբ ու գեղեցկությամբ...Նա տխուր է...ցավ կա նրա հայացքում ...նա անզոր է հակառակվելու անխուսափելիին ... հայացքը ,ուր տագնապ կա, ուղղված է հեռուները ...ասես տեսնում է նա իր որդու ճակատագիրը...Նա հնազանդվում է...Գրկի երեխան պետք է զոհաբերվի հանուն Կյանքի...
Նրանք մեծափառությամբ ամպերի վրայով իջնում են երկիր...այդ շարժումը Ռաֆայելը փոխանցում է նուրբ հմտությամբ ...
Մարիան ոտաբոբիկ է...Նրա փառքը ընդգծված չէ...Սուրբ Սիքստը երկյուղած ծնկի է իջնում Մոր և Մանկան առջև...ասես խնդրում է Մարիամին հոգ տանել բոլոր նրանց մասին ,ովքեր աղոթքով կխնդրեն նրան...
Աջ կողմից Սուրբ Վարվառան է ,որը համարվում էր Պյանչենցա քաղաքի հովանավորուհին...
Աստվածածնի գրկում հանգիստ նստած է մանկիկը ՝ լի ոչ մանկական լրջությամբ...
Նկարում թագավորում է չափի զգացողությունը ...հավասարակշռությունն ու հարմոնիան...
Փափուկ «մեղեդայնությամբ » սահուն և կլորավուն գծեր...հյութեղ կոլորիտ...ոչ մի ավելորդ բան...
Մարիամի դեմքը -մարմնավորումն է անտիկ գեղեցկության և քրիստոնեական հոգևոր իդեալի... բացարձակ ներդաշնակություն, վեհություն ...որը նվաճում , գերում ազնվացնում ու մաքրում է մեզ........
Նիկոլո Պագանինիի Մեծ Սերը
Անտոնիո. Կանովա
Այս սիրո պատմության մասին գրեթե ոչինչ հայտնի չէ...մեծ ջութակահարն այն պահել է իր սրտում...ու միայն մի քանի ականատեսների վկայության ու մտերիմ ընկերների
պատմածով գիտենք ,թե ով եղել Պոլինա Բորգեզը Պագանինիի կյանքում...Պոլինան Նապոլեոն Բոնապարտի քույրն էր..,պայծառ,կրակոտ,կուրացուչից գեղեցկությամբ կին,որին հաջողվել էր նվաճել Եվրոպայի ամենաճանաչված տղամարդկանց սրտերը... Պոլինայի հանդեպ անտարբեր չմնաց նաև հանճարեղ ջութակահարը...
Պոլինան իսկապես գեղեցկուհի էր...նրա մարմինը կատարյալ էր ...ու շատերն են գնահատել նրա բարեմասնությունների հմայքն ու գեղեցկությունը... քանզի գեղեցկուհին գրեթե ոչ մեկին չէր մերժում... նրան համարում էին երկրի ամենաանբարո կինը...նա մարմնի կատարյալ գեղեցկության ու անհավատալի անբարոյականության մի անսովոր համադրություն էր ...դեռ վաղ տարիքից ճանաչելով մարմանական սերը նա չէր ջանում երևալ բարեպաշտ...սիրում էր աղմկալից խրախճանքներ...կոպիտ զվարճանքներ... նրան ամենևին չէր հետաքրքրում պոեզիան,գեղանկարչությունը,երաժշտությունը...լսել անգամ չէր ուզում կրթության մասին ,և իր սիրեկաններին արգելում էր զրուցել իր հետ իմաստուն բաների շուրջ...
Բոնապարտին հայտնի էր իր 16 ամյա քրոջ անբարո կյանքի մանրամասները:Խայտառակությունից ազատվելու և քրոջը մի փոքր խելքի բերելու համար նա որոշեց ամուսնացնել Պոլինային.....
Պոլինան իսկապես գեղեցկուհի էր...նրա մարմինը կատարյալ էր ...ու շատերն են գնահատել նրա բարեմասնությունների հմայքն ու գեղեցկությունը... քանզի գեղեցկուհին գրեթե ոչ մեկին չէր մերժում... նրան համարում էին երկրի ամենաանբարո կինը...նա մարմնի կատարյալ գեղեցկության ու անհավատալի անբարոյականության մի անսովոր համադրություն էր ...դեռ վաղ տարիքից ճանաչելով մարմանական սերը նա չէր ջանում երևալ բարեպաշտ...սիրում էր աղմկալից խրախճանքներ...կոպիտ զվարճանքներ... նրան ամենևին չէր հետաքրքրում պոեզիան,գեղանկարչությունը,երաժշտությունը...լսել անգամ չէր ուզում կրթության մասին ,և իր սիրեկաններին արգելում էր զրուցել իր հետ իմաստուն բաների շուրջ...Բոնապարտին հայտնի էր իր 16 ամյա քրոջ անբարո կյանքի մանրամասները:Խայտառակությունից ազատվելու և քրոջը մի փոքր խելքի բերելու համար նա որոշեց ամուսնացնել Պոլինային.....
Շուտով մահանում է Պոլինայի ամուսինը...ու նա կրկին նետվում է իր անհամար սիրեկանների գրկերը ,որն էլ դարձյալ շատ զարյացրեց եղբորը՝Բոնապարտին... Նա քրոջը կրկին ամուսնացրեց...այս անգամ՝իշխան Բորգեզեի հետ:Սակայն դա էլ արդյունք չտվեց,նա շարունակում էր անառակ կյանքով ապրել....Խենթացած նրա անամոթությունից Բորգեզը առաջարկեց նրան առանձին ապրել...Պոլինան ուրախությամբ համաձայնեց...և հենց այդ ժամանակ էլ հանդիպեց տարօրինակ ու խորհրդավոր մեծ երաժշտին....
Կային մարդիկ ,որոնք Պագանինիի հանճարեղությունը,ֆենոմենը կապում էին մի հազվագյուտ հիվանդության ՝Մարֆանի համախտանիշի հետ... իսկ շատերն էլ համարում էին,որ նա հոգին սատանային է ծախել ...
Որոշ մարդկանց վախեցնում էր Պագանինիի արտաքինն ու դյուրագրգիռ,դյուրաբորբոք բնավորությունը և նրանք աշխատում էին չմոտենալ երաժշտին,իսկ ոմանց հիացնում,կախարդում էր նրա կերպարը...աստվածացնում էին նրան:
Հանճարեղ ջութակահարին սիրում էին կանայք...սակայն միայն Պոլինան դարձավ նրա իսկական մուսան...Շատերն էին զարմանում ,թե ինչն էր գրավել զգուշավոր ու նրբամիտ ջութակահարին այդ անբարո,անառակ,ցանկասեր կնոջ մեջ...
Նրանք դարձան անբաժան սիրեկաններ ...Պագանինին իր սիրավեպի մանրամասները ոչ մեկին չի պատմել...
Շուտով նրանք բաժանվեցին և Պոլինայի հերթական սիրեկանը դարձավ Պագանինիի մոտ ընկերը՝Բլանջինին, որը չկարողացավ դիմակայել գեղեցկուհու հմայքներին ու մեծ հարված հասցրեց ընկերոջն իր դավաճանությամբ.....
Խաբված ջութակահարը վերադարձավ Տոսկանիա...Պոլինա շատ արագ Բլանջինինիին էլ թողեց ՝նետվելով մի երիտասարդ նկարչի
Կային մարդիկ ,որոնք Պագանինիի հանճարեղությունը,ֆենոմենը կապում էին մի հազվագյուտ հիվանդության ՝Մարֆանի համախտանիշի հետ... իսկ շատերն էլ համարում էին,որ նա հոգին սատանային է ծախել ...
Որոշ մարդկանց վախեցնում էր Պագանինիի արտաքինն ու դյուրագրգիռ,դյուրաբորբոք բնավորությունը և նրանք աշխատում էին չմոտենալ երաժշտին,իսկ ոմանց հիացնում,կախարդում էր նրա կերպարը...աստվածացնում էին նրան:
Հանճարեղ ջութակահարին սիրում էին կանայք...սակայն միայն Պոլինան դարձավ նրա իսկական մուսան...Շատերն էին զարմանում ,թե ինչն էր գրավել զգուշավոր ու նրբամիտ ջութակահարին այդ անբարո,անառակ,ցանկասեր կնոջ մեջ...
Նրանք դարձան անբաժան սիրեկաններ ...Պագանինին իր սիրավեպի մանրամասները ոչ մեկին չի պատմել...
Շուտով նրանք բաժանվեցին և Պոլինայի հերթական սիրեկանը դարձավ Պագանինիի մոտ ընկերը՝Բլանջինին, որը չկարողացավ դիմակայել գեղեցկուհու հմայքներին ու մեծ հարված հասցրեց ընկերոջն իր դավաճանությամբ.....
Խաբված ջութակահարը վերադարձավ Տոսկանիա...Պոլինա շատ արագ Բլանջինինիին էլ թողեց ՝նետվելով մի երիտասարդ նկարչի
գիրկ...
45 տարեկանում ընդհատվեց Պոլինայի բուռն ու անառակ կյանքը...Ջութակահարի նախկին ընկերն ու մրցակիցը գրեց նրան.«Հիշե՜ց քեզ արդյոք կոմսուհին,Նիկոլո,կարծում եմ ՝ոչ...նա իր նախկին սիրեկաններին մատների արանքով էր նայում...» :
Հանճարեղ ջութակահարի համար անտանելի մռայլ ու տխուր օրեր էին դրանք...Եվ միայն մեկ ամիս անց,երբ ծնվեց որդին,Պագանինին կարողացավ ուշքի գալ խոր վշտից.....
45 տարեկանում ընդհատվեց Պոլինայի բուռն ու անառակ կյանքը...Ջութակահարի նախկին ընկերն ու մրցակիցը գրեց նրան.«Հիշե՜ց քեզ արդյոք կոմսուհին,Նիկոլո,կարծում եմ ՝ոչ...նա իր նախկին սիրեկաններին մատների արանքով էր նայում...» :
Հանճարեղ ջութակահարի համար անտանելի մռայլ ու տխուր օրեր էին դրանք...Եվ միայն մեկ ամիս անց,երբ ծնվեց որդին,Պագանինին կարողացավ ուշքի գալ խոր վշտից.....
Կոմսուհի Պոլինա Բորգեզի մասին հիմա հիշում են որպես միակը Նապոլեոնի հարազատներից,որը խնդրեց իմպերատորին թույլ տալ իրեն իր սիրելի եղբոր ՝Նապոլեոնի հետ մեկնել աքսորավայր՝Սուրբ Հեղինե կղզի...Ահա,այսպիսին էր Եվրոպայի այդ ամենաանառակ կինը...
Մեծ ջութակահարի և դարաշրջանի ամենահայտնի ու գեղեցիկ կնոջ սիրո պատմությունը մնաց բոլորի համար առեղծված,չբացահայտված գաղտնիք...սիրահարները ցանկացան լռել իրենց սիրո մասին...
******
Ջութակով Սատանան
Իտալիայի Ջենովա քաղաքի խուլ թաղամասերից մեկում խաղում էին մի խումբ ցնցոտիավոր տղաներ:Նրանց մեջ ուշադրություն էր գրավում դուրս ցցած ծնոտով ,երկար քթով ,կեռ հոնքերով ,սև,գանգուր մազերով յոթնամյա մի մանչուկ ,որի ոտքերը ծուռ էին ,իսկ թևերն ու ձեռքերի մատները ՝անբնական երկար:Դեմքը չափազանց տգեղ էր,բայց աչքերը ապշեցնում էին իրենց անսովոր փայլով ու արտահայտչականությամբ:Ինչ որ տաօրինակ բան կար տղայի մեջ,որով անմիջապես առանձնանում էր խաղընկերներից:
Նա աղքատ երաժիշտ Անտոնիո Պագանիի որդին՝ Նիկոլո Պագանինին էր:Հայրը սիրում էր հարբել,կռիվներ սարքել,հայհոյել և թղթախաղով տարվել՝Նրա ամենամեծ պաշտամունքը փողն էր:Տղայի բացառիկ երաժշտական ընդունակություններից ևս ուզում էր օգուտ քաղել և շատ փող դիզել:Մի օր էլ մի հին ջութակ բերեց և ասաց որդուն.
-Նիկոլո,քեզ նվագել կսովորեցնեմ և քեզանից հրաշք կստեղծեմ:Դու շատ փող կվաստակես:Դաժան մարդ էր Անտոնիո Պագանինին:Յուրաքանչյուր սխալի համար ծեծում էր որդուն,փայտով խփում մատներին:
-Ես քեզ կսովորեցնեմ նվագել ,անիծյալ կապիկ,-գոռում էր նա,-դու ծախված ես սատանային:Փող պիտի աշխատես,փո՜ղ:
Տղան այնքան ծեծ կերավ ,որ սկսեց արյուն թքել:Ջութակը տանջանքի գործիք էր դարձել նրա համար:
Շուտով հայրը նրան տարավ Ջենովայի եկեղեցական երգչախմբի դասատու Կոստայի մոտ:Լսելով երեխային՝ Կոստան ապշեց նրա հնչյունների հատկությունից ,բացառիկ ընդունակությունից և աշխատելու արագությունից:Նա եկավ այն եզրակացության ,որ տղայի տաղանդը,անհավատալի տեխնիկան աստվածային միջամտությամբ բացատրվել չեն կարող,որ նրա մեջ ինչ-որ դիվային,սատանայական բան կա :
Այնուհետև «ջութակով սատանան» սկսեց դասեր վերցնել ժամանակի նշանավոր կոմպոզիտոր Ֆրանչեսկո Նիեկկոյից:
Սա առաջադեմ մարդ էր և հասկացավ անմիջապես,որ տգետ ծնողների և մյուսների խավարամիտ միջավայրում տղան կարող է կորչել հերետիկոսության մեղադրանքով :
Պագանինին,որ արդեն հասուն պատանի էր,զգում էր իր շուրջը մոլեգնող թշնամանքը:Նա մեկնեց հայրենի վայրերից և ընդունվեց Պարմի կոնսերվատորիան: Աշխատում էր օրնիբուն,բացահայտում ջութակի գաղտնիքները:
Սակայն կոնսերվատորիայում նրան հանգիստ չթողեցին :Նրա տաղանդը համարում էին ոչ երկրային երևույթ:Այդպիսի թա՜փ,հզորությո՜ւն :Ոչ,Աստծու ստեղծած էակի մեջ այսքան կրակ լինել չի կարող :«Դա մարդ չէ,այլ ինքը՝ սատանան:Հապա նայեք դեմքի՜ն,մատների՜ն:Ոտքից գլուխ չար ոգի է»,-շշնջում էին հետևից:
Այդ տարիներին կաթոլիկական եկեղեցու իշխանությունն անսահմանափակ էր,բայց Պագանինին երբեք գլուխ չծռեց: Դա ավելի էր համոզում տգետ միջավայրին ,թե նա կապված է սատանային: Ուրեմն անպատիժ մնալ չի կարող:Կաթոլիկ եկեղեցու մոլի սպասավոր Նովին հանձնարարություն ստացավ կրնկակոխ հետևել նրան,խանգարել,վարկաբեկել:Մերթ համերգից առաջ գողանում էին կոշիկները,մերթ նվագախմբի անդամներին կարգադրում չնվագել ,լքել ջութակահարին:Պատահեց նույնիսկ ,որ բեմ դուրս գալուց առաջ կտրեցին նրա ջութակի երեք լարերը:Պագանինին չընկրկեց:Մեկ լարի վրա կատարեց իր իսկ ստեղծագործությունը ,և ավարտին ունկնդիրներն ապշանքով լսեցին ,թե ինչպես նվագաաղեղը սահեց և պարզ արտաբերեց ՝հի-մար-ներ:Ջութակը խոսում էր,ջութակահարը՝ծիծաղում իր թշնամիների վրա՝:
Ցանկանալով փախչել խավարամիտ միջավայրից ՝Պագանինին մեկնեց համերգային շրջագայության Վիեննա,Փարիզ:
Խենթացել,խելագարվել էր Փարիզի երաժշտասեր հասարակությունը:Պագանինիի ջութակը խոսում էր ,ծիծաղում,լալիս, հեկեկում:Չլսվա՜ծ բան :Ահա թե ինչ է գրում երաժշտության տեսաբան Լյուդվիգ Բեռնեն,«Սա սատանայական տեսիլք է:Նրա լսողները բռնվում են ինչ-որ խելագարությամբ:Հենց որ նրա նվագաաղեղը քսվում է լարերին,սեփական կյանքըդ դադարում է :Մոգ է,կախարդ ,առասպել»:
Պագանինին համերգներից հսկայական եկամուտներ էր ստանում,որը ավելի էր գրգռում կաթոլիկական եկեղեցուն:Չէ որ դրանց մի մասը կարող էր սուրբ հայրերի գրպանը մտնել:Զու՜ր հույսեր:Սատանայի անառակ որդին դարձի չէր գալիս:Բայց երկար էին եկեղեցու ձեռքերը:Խայտառակ հոդվածներ էին ջութակահարի մասին տպվում թերթերում,խափանվում համերգները:Նույնիսկ թունավորեցին,և նա ընդմիշտ զրկվեց ձայնից,խոսելու ընդունակությունից:
Հետմահու նույնպես հանգիստ չունեցավ Պագանինին:Նա մեռել էր առանց սուրբ հաղորդության ,առանց զղջման ու թողության :Ուրեմն պիղծ էր և Աստծու ձեռքով ստեղծված հողում հանգչելու իրավունք չուներ :Անհավատալի է,բայց և փաստ,որ հիսունվեց տարի նրա ցինկի դագաղը շրջեց տեղից տեղ ,դեգերեց Միջերկրական ափերով: Որդին շատ երկրների դռներ բախեց ,որ մի ափ հող տրամադրեն հանճարեղ հորը :Ապարդյու՜ն:Կաթոլիկական եկեղեցու խոսքը օրենք էր :
Եվ միայն 1896 թվականին որդուց պոկելով Պագանինիի գրեթե ամբողջ ժառանգությունը՝ մեկ միլոն հարյուր հազար ֆրանկ ոսկի՝ հռոմի քահանայապետը թույլատրեց հետմահու թողություն տալ Պագանինիի մեղքերին և թաղել սեփական կալվածքի պարտեզում:
Հանճարեղ ջութակահարի աճյունը վերջապես խառնվեց հողին....
Վրաստանի Հերակլ արքան արդեն երեք տարի էր ,ինչ պալատական երգիչ Սայաթ-Նովային վտարել էր արքունիքից:Վտարել էր,բայց կարոտում էր նրա երգերը,տաղերը:Մի օր այլևս չհամբերելով՝ իր թիկնապահին ուղարկում է նրան գտնելու և պալատ բերելու:
Վերջինս երգչին գտավ Թիֆլիսի մեյդաններից մեկում երգելիս:Հարմար պահ ընտրելով ՝մոտեցավ և ասաց.
-Սայաթ ,թագավորը քեզ նորից պալատ է հրավիրում:Իմացիր,սրտի վրա ծանրացած մեղքը քավելու համար քեզ թավադություն է շնորհել:
Երգիչը մի պահ լռեց: Հավանաբար հիշեց ,վերապրեց բոլոր դառնությունները :Հոգում բորբոքվեց հին վիրավորանքը ,և նա տրտում մրմնջաց.
-Ձեռը վի կալ ,վատ մարթութին չիմ ուզում,
Յիս ռամիկ իմ,թավադութին չիմ ուզում ,
Աղուհացիտ ախպերութին չիմ ուզում:
Այսպես պատասխանիր թագավորիդ,Գորգի,-դառնացած խոսեց Սայաթ-Նովան :
Հեշտ չէր համոզել վիրավորված երգչին ,բայց,այնուամենայնիվ ,նրան վերադարձրին պալատ:
-Սայթ ՛-ասաց Հերակլը,-դու գիտես ,որ քեզ միշտ սիրել ու հովանավորել եմ ,բայց լեզվիդ վրա փակ դնել չկարողացա:Քո դեմ լարեցիր և պալատականներին ,և իշխաններին,անգամ Անտոն կաթողիկոսին ,որովհետև կծու ծաղրով վիրավորեցիր նրան:Սակայն ուզում եմ մոռանալ անցածը ու ցանկանում եմ ,որ նորից իմ կողքին լինես ,բայց չափավորես խոսքդ ու ոճդ:
Արքային մերժել չէր կարելի:Գլուխ տվեց Սայաթ- Նովան ,ապա պատասխանեց բանաստեղծաբար.
-Ցավում եմ,արքա,որ՝
Ամեն մարթ չի կանա կարթա,իմ գիրն ուրիշ գրեն է,
Ամեն մարթ չի կանա խմի, իմ ջուրն ուրիշ ջրեն է,
Բունիաթս ավազ չիմանաս,քարափ է,քարուկրեն է...
Ու նորից շարունակեց երգել Սայաթ-Նովան արքունի զեխ խնջույքներում:Երբ խփում էր լարերին ,կարծես խոսում էր քամանչան ,խոսում մարդկանց սրտերի հետ ու արցունքներ քամում նրանց աչքերից:
Բայց չգիտեր բանաստեղծը,որ իր վառվռուն ,հազարերանգ երգերով գերել,հրդեհել է արքայի քրոջ՝Աննայի սիրտը:
Խրախճանք էր պալատում.... հոսում էր վարդակարմիր գինին...Գինի է ըմպում Հերակլ արքան՝ամենևին չնկատելով քրոջ՝ արտասուքով ողողված աչքերը,դողացող թարթիչները:Բայց սիրո անմրցելի երգիչը կարդում էր օրիորդի հոգին և նրա սիրուն պատասխանում յուրօրինակ խոստովանությամբ.
Աշխարումըս ախ չիմ քաշիի,քանի վուր ջան իս ինձ ամա,
Անմահական ջրով լիքը օսկե փնջան իս ինձ ամա:
Սուչըս իմացի,էնենց սպանի,սուլթան ու խան իս ինձ ամա:
Ու մի լուսնկա գիշեր ,երբ մեղկ քնի մեջ օրորվում էր պալատը,ու շնկշնկշան զեփյուռից խշշում էին տերևները ,Սայաթ -Նովան ծաղկանոցում գրկեց սիրած էակին,համբուրեց վարդագույն շրթունքները...Տարված միմյանցով ՝սիրահարները չնկատեցին ,որ մի զույգ աչքեր հետևում են իրենց....
Հաջորդ օրը լուրը տարածվեց արքունիքում և հասավ Հերակլին:
-Բամբասանք կա պալատում,Սայաթ,-ասաց նա՝կանչելով երգչին:-Լսել եմ ՝սիրում ես քրոջս՝Աննային:Այսօր ևեթ հեռացիր և ականջիդ օղ արա՝արքայի քույրը սազանդարի պատկանել չի կարող:Արդեն կարգադրել եմ.կգնաս Հաղպատի վանք,սև սքեմ կհագնես ու հեռու Թիֆլիսից կքավես մեղքերդ:Մոռացիր աշխարհը և իմացիր ՝հետդարձի ճանապարհ չունես:Ընդմիշտ: Մինչև մահ-գերեզման:
Տրտում լսեց Սայաթ-Նովան և քամանչան կրծքին սեղմած մտամոլոր քայլեց դեպի Քուռը....Այո,իրեն կենդանի-կենդանի փակում են գերեզմանում:Եվ դրա՞ համար իր ամբողջ կյանքում արդարություն երգեց....Ինքը սխա՞լ էր ուրեմն,երբ ասում էր.
Աստված դիփունանցն մին հոգի էրիտ,
Աղկատ սիրե,ղոնաղ սիրե,տար սիրե....
«Մի՞թե սերը հարցնում է աղքատ ու հարուստ,-մտածում էր նա:-Ով հնարեց այդ օրենքը:Չէ՞ որ սիրո սուրբ օրենքների գիրքը մարդու սիրտն է»....Կսկիծը սրտում,քամանչան ուսին ՝մի օր էլ մեծ սիրահարը մտավ Հաղպատի վանք....Հագավ պարեգոտ ,վեղար դրեց ,բայց հոգու մեջ պահեց աշխարհը.....
Ըստ վրացական և տարբեր աղբյուրների
Դարաշրջանի գրական հուշարձանը՝Բեթհովենի «Հեյլիգենշտադտյան կտակը»
Բեթհովենի մահվանից հետո նրա գաղտնի դարակում հայտնաբերվեց մի քանի փաստաթուղթ:Փաստաթղթերից մեկը մի նամակ էր ,որը նա գրել էր 1802թ ,Հեյլիգենշտադտ գյուղում ....
Բժիշկների խորհրդով Բեթհովենը մի քանի ամսով մեկնում է գյուղ...Երիտասարդ երաժիշտը հոգեկան մեծ ճգնաժամի մեջ էր...Հիվանդությունն անբուժելի էր... Լսողության կորուստը...սպառնացող խլությունը ինքնասպանության մտքեր էր ծնում... Նա չէր տեսնում ո՛չ մասնագիտական ապագա ,և ո՛չ էլ անձնական երջանկության հույս ուներ ...
Բեթհովենը մտածում էր ,որ իմաստ չունի խղճուկ կյանքով ապրել ,սակայն,միևնույն ժամանակ ,նրա հոգում ստեղծագործական մեծ փոթորիկներ էին մոլեգնում ,որն էլ նրան հետ էր պահում ճակատագրական քայլից...
Այդ բոլոր հուսահատություններն ու հակասական զգացմունքները ելք էին փնտրում ....և գտան նրա «Հեյլիգենշտադտյան կտակում»:
« Իմ եղբայրներ Կարլ և Իոհան Բեթհովեններին
Օ, դու՛ք մարդիկ ,որ ինձ համարում կամ անվանում եք չարամիտ , վատաբարո ,համառ ,մարդատյաց ,որքան անարդար եք իմ հանդեպ,քանի որ դուք չգիտեք գաղտնի պատճառներն այն ամենի ,ինչ ձեզ թվում է:Իմ միտքն ու հոգին մանկությունից հակված են բարության նուրբ զգացումին ,և ես նույնիսկ միշտ պատրաստ եմ եղել մեծ գործերի իրագործման:Պատկերացրեք միայն արդեն վեց տարի է ես անմխիթար վիճակում եմ՝խորացված տգետ բժիշկների պատճառով:Տարեցտարի խաբվելով ապաքինվելու հույսով ՝ ստիպված եմ խոստովանել ,որ իմ հիվանդությունը երկարատև է (նրա վերականգնումը կարող է տևել տարիներ կամ նույնիսկ ՝անհնար է ):
Բնությունից ունենալով կրակոտ և աշխույժ խառնվածք և նույնիսկ հակում ունենալով աշխարհիկ զվարճություններին՝ ստիպված էի վաղ առանձնանալ ու վարել միայնակ կյանք: Եվ, եթե երբեմն ես փորձում էի անտեսել այդ ամենը,օ, ինչ դաժանությամբ ինձ հետ էր քշում իմ թուլացող լսողությունը՝ ստիպելով ողբալ կրկնակի ուժով:Այնուամենայնիվ ,ես չէի կարող ասել մարդկանց.« Խոսեցե՛ք բարձր,բղավեցե՛ք ...ես խուլ եմ ... ախ, միթե կարելի բան է խոստովանել թուլությունն այն զգացման ,որին ես պիտի տիրապետեի կատարելությամբ , քան ուրիշ որևէ մեկը, այնպիսի կատարելությամբ ,որով, վստահ եմ, օժտված են կամ եղել են օժտված իմ մասնագիտության սոսկ քիչ թվով մարդիկ :Օ, վեր է իմ ուժերից այս ամենը, ներեցեք ինձ ,եթե ես հեռանում եմ ձեզնից ,երբ ուզում էի մնալ ձեր շրջանում...
Իմ դժբախտությունը ինձ կրկնակի ցավ է պատճառում,քանզի նրա պատճառով իմ մասին սուտ են դատում :Ինձ համար չի լինի հանգստություն մարդկանց շրջապատում ,խելացի զրույցներ ,փոխադարձ զեղումներ, ես դատապարտված եմ գրեթե լիակատար մենակության , հայտնվելով հասրակության մեջ միայն ծայրահեղ անհրաժեշտության դեպքում՝ ստիպված եմ ապրել ինչպես վտարյալ:Ի վերջո ,արժի ինձ մոտենալ մարդկանց որևէ խմբի և համակում է ինձ վախի սուր զգացումը ու ես սարսափում եմ ,որ իմ վիճակը կնկատեն ...
Շարունակելի
Մեծ երաժշտի մի շատ հայտնի ու գեղեցիկ ստեղծագործություն ,որը կրում է Լուսնի Սոնատ անվանումը,նվիրված է եղել իտալուհի Ջուլիետտա Գվիչչարդիին....որը նվաճեց մեծ կոմպոզիտորի սիրտն ու այնուհետ դաժանորեն փշրեց այն..սակայն հենց Ջուլիետտին ենք պարտական այդչափ գեղեցիկ
,խորապես հոգին թափանցող սքանչելի ստեղծագործության համար:
Բեթհովենի մանկության տարիներն անչափ ծանր ու դաժան են եղել...Հայրը, նկատելով որդու երաժշտական տաղանդը, առավոտից մինչև երեկո ստիպում էր նրան պարապել...Հպարտ, նրբազգաց,անկախ
բնավորությամբ փոքրիկ տղայի համար անչափ ծանր էր տանել բռնակալ հոր կոպիտ վերաբերմունքը...
բնավորությամբ փոքրիկ տղայի համար անչափ ծանր էր տանել բռնակալ հոր կոպիտ վերաբերմունքը...
Հաջողությանը զուգընթաց երիտասարդ կոմպոզիտորը դարձավ ավելի ինքնամոփ,մենակյաց,..սկսեց խորապես ուսումնասիրել անտիկ լեզուներ,փիլիսոփայություն,
պատմություն և Էթիկա... հետևաբար ,լինելով լայնախոհ մարդ ՝ Բեթհովենը դաձավ մարդասիրության,հավասարության,ազատության սկզբունքների ջատագով...
1787 թ. նա մեկնեց Վիեննա ու հենց այստեղ հանդիպեց իր առաջին ու մեծ սիրուն՝ կոմսուհի Գվիչչարդիին...և հանճարեղ կոմպոզիտորին սպառնացող խլության սարսափն ասես փոխարինվեց անսահման երջանկության զգացումով...Բեթհովենը, հասկանալով ,որ վերջնականապես կորցնում է լսողությունը, գրել էր ընկերոջը. «Ես քարշ եմ տալիս թշվառ գոյություն ..ես խուլ եմ..իմ մասնագիտության համար առավել ահավոր բան լինել չէր կարող...ու,եթե ես ազատվեի այս հիվանդությունից,ես ողջ աշխարհը կգրկեի...»Ջուլիետտան 17 տարեկան ,կենսախինդ ,հմայիչ աղջնակ էր..Բեթհովենը սիրահարվեց միանգամից:Նա խոստովանեց իր ընկերներին,որ սիրում է այդ հրաշք աղջկան և,որ նրա շնորհիվ իր մեջ զարմանալի ու հաճելի փոփոխություններ է նկատել:Մի քանի ամիս անց Բեթհովենը առաջարկեց Ջուլիետտային մի քանի անվճար դաշնամուրի դասեր պարապել նրա հետ :Աղջիկը մեծ ուրախությամբ համաձայնեց և ի նշան երախտագիտության իր ձեռքով ասեղնագործած մի քանի վերնաշապիկ նվիրեց կոմպոզիտորին...Բեթհովենը խիստ ուսուցիչ էր,երբ չէր գոհացնում Ջուլիետտի նվագը,նա բարկությամբ հատակին էր նետում տետրերն ու ցուցադրաբար շրջվում,իսկ աղջիկը լուռ հավաքում էր հատակին թափված տետրերը.... Պատմում են ,թե մի անգամ ,երբ Ջուլիետտան կապել է երաժշտի մետաքսե ժապավենն ու համբուրել նրա ճակատը,Բեթհովենը մի քանի շաբաթ նույն հագուստով է մնացել...մինչև որ ընկերները նրբանկատորեն ակնարկել են ,թե այնքան էլ թարմ տեսք չունի հագուստը... Հանդիպումից վեց ամիս անց,երբ
Բեթհովենի զգացմունքները բարձրակետին էին,ծնվեց հրաշք Լուսնի Սոնատը...որը նվիրված էր Ջուլիետտային,ի նշան մեծ սիրո ,հույսի և հիացմունքի...«Կյանքս ավելի ուրախ է դարձել ,- գրում է նա Վեգելեսրին,-ես հաճախ եմ հանդիպում մարդկանց ...Այս փոփոխությունը...մի անուշիկ աղջկա հմայքը բերեց...նա սիրում է ինձ ..ես սիրում եմ նրան...Առաջին երջանիկ պահերն են իմ կյանքի վերջին երկու տարվա ընթացքում...»
Նրա առաջին մասը սկսվում է դանդաղ ու շատ նուրբ ,լի քնքշությամբ , իսկական երջանկության զգացողությամբ... իսկ ավարտը հնչում է, ինչպես փոթորիկ ,որը սրբում տանում է իր ճանապարհին ամեն ինչ...կոմպոզիտորի աշխարհը փլուզվեց,իսկ կյանքն իմաստազրկվեց...Մեծ երաժիշտն ավարտեց իր հիասքանչ ստեղծագործությունը ցասման , մեծագույն վիրավորանքի ու բարկության մեջ,երբ իմացավ ,որ իր Ջուլիետտան ամուսնացել է 18 ամյա մի կոմսի հետ......
Վախը,բազմաթիվ հիասթափությունները,կործանված երազները ինքնասպանության մտքեր էին ծնում...սակայն մեծ կոմպոզիտորը գտավ իր մեջ ուժ հաղթահարելու ամեն դառնություն , դժվարություն և բացարձակ խլության մեջ սքանչելի գլուխգործոցներ ստեղծեց...
Մի քանի տարի անց Ջուլիետտան վերադաձավ Վիեննա և այցելեց կոմպոզիտորին..պատմեց իր հիասթափությունների ու դժվարությունների մասին,որ սնանկացել են,որ անչափ ծանր ու դժվարին կյանքով է ապրում ,. խնդրեց օգնել իրեն:Բեթհովենը, լինելով բարի ու ազնիվ մարդ,նրան մեծ գումար տվեց՝ առաջարկելով հեռանալ ու այլևս երբեք չհանդիպել.. Ցանկանալով վերջնականապես ջնջել սիրեցյալին իր մտքից՝ կոմպոզիտորը փորձում էր հանդիպել ուրիշ կանանց հետ,սակայն,ապարդյուն...այնքան էլ մեծ հաջողություններ չէր վայելում կանանց շրջանում..նրան չէին սիրում...
Լինելով չափազանց անկեղծ ու ճշմարտախոս մարդ՝ շատ հաճախ կոպիտ և ոչ բարեկիրթ մարդու տպավորություն էր թողնում:
Նրան անվանում էին բիրտ ու անկիրթ,չնայած,որ նա ընդամենը ճշմարտությունն էր ասում.......
""ԻՄ հրեշտակ,իմ ամեն ինչ,իմ Ես...ինչո՞ւ է խոր վիշտն այնտեղ,ուր անհրաժեշտությունն է գերիշխում ..մի՞թե մեր սերը կդիմակայեր զոհաբերությունների գնով ,ամբողջականից հրաժարվելու գնով...մի՞թե հնարավոր է փոխել իրավիճակը ,երբ դու ամբողջապես իմը չես,երբ ես ամբողջապես քոնը չեմ...ի՞նչ կյանք է սա...առանց քեզ...այդքան մոտ..այդքան հեռու...այսքան արցունք և կարոտ քեզ համար...քեզ համար...քեզ համար...իմ կյանք..իմ ամեն ինչ......................""
«Նույնիսկ անկողնում իմ մտքերը թռչում են դեպի քեզ ,Իմ Անմահ Սեր...մեկ լցվում եմ ուրախությամբ ,մեկ՝ թախիծով այն բանի սպասումից,թե ինչ է նախապատրաստում ճակատագիրը մեզ համար...Ես կարող եմ ապրել կա՛մ քեզ հետ ,կամ ՝չապրել բոլորովին...
Այո՛ ,ես որոշեցի թափառել քեզանից հեռու,քանի դեռ ի վիճակի չեմ լինի գալ ու նետվել քո գիրկը ...զգալ քեզ ամբողջովին իմն ու ...վայելել այդ երանությունը...Այդպես պետք է լինի... Դու կհամաձայնե՞ ս դրան...Չէ՞ որ դու չես կասկածում իմ հավատարմությանը ...Երբեք մեկ ուրիշը չի տիրացել իմ սրտին,երբե՛ք ...երբե՛ք...երբե՛ք...
Օ,Աստված իմ ,ինչո՞ւ բաժանվել նրանից,որին սիրում ես այսքան... Ծանր է իմ կյանքը...Քո սերը միաժամանակ ինձ դժբախտ և երջանիկ է դարձնում...
Իմ հրեշտակ ,եղիր հանգիստ... եղիր հանգիստ ...միշտ սիրիր ինձ... ինչպիսի խենթացնող ցանկություն ունեմ քեզ տեսնելու...Դու՝ իմ կյանք, Իմ ամեն ինչ...Մնաս Բարով...Սիրիր ինձ առաջվա պես...երբեք մի կասկածիր հավատարմությանս...
Հավերժ քո...հավերժ իմ ...Հավերժ ենք մենք՝ Մերը... »
.jpg)
Կախարդական Հնչյունների Արքան(ըստ Կոլոսովայի)
Տաղանդավոր պատանու համար բախտորոշ եղավ հանդիպումը Մոցարտի հետ...
Լսելով Բեթհովենին ՝Մոցարտը հայտարարեց.
-Ուշադրություն դարձրեք այս պատանուն: Նա բոլորին կստիպի խոսել իր մասին:
Բեթհովենը երաժշտության դասեր է վերցնում ժամանակի համբավավոր կոմպոզիտոր Հայդնից,միաժամանակ ՝ստեղծագործում :Շուտով այնքան է հռչակվում,որ շատ ազնվական տներից հրավիրվում է՝դառնալու սալոնային երաժիշտ: Միշտ հավատարիմ իր ազատատենչ,ըմբոստ ոգու թելադրանքին՝ Բեթհովենը կտրականապես հրաժարվում է՝նախընտրելով մնալ աղքատ ,բայց չապրել որևէ մեկի հրամանի ներքո,չկատարել պատվեր,թելադրանք:Բնավորությամբ անկախ՝ նա սարսափում էր կաշկանդող,կախյալ վիճակից:Նույնիսկ գանգրացված կեղծամը,որն այն ժամանակ կրում էին մեծազարմ մարդիկ և արվեստագետները,Բեթհովենը դեն նետեց: Լինել ազա՜տ,ինքնիշխա՜ն ,չխոնարհվե՜լ,մեջք չծռել, չշողոքորթել-ահա նրա հավատամքը....
Մեծ կոմպոզիտորը հիացած էր Նապոլեոն Բոնապարտով.... Նա կարծում էր ,թե Նապոլեոնը կդառնա հեղափոխական պայքարի հերոս և ժողովրդին կտանի ազգային-ազատագրական մարտերի... Ահա թե ինչու իր հռչակավոր երրորդ սիմֆոնիա անվանեց «Բոնապարտ»:
Խաբված զգաց Բեթհովենը,երբ լսեց ,որ Նապոլեոնը իրեն կայսր է հռչակել:
-Հիմա նա կոտնահարի ժողովրդի իրավունքները,-որոտաց զայրագին ,-իրեն բոլորից բարձր դասելով ՝կդառնա սովորական բռնակալ:
Նա պոկեց սիմֆոնիայի ընծայաթերթը,պատռեց և վերցնելով մի մաքուր թուղթ ՝գրեց.« Հերոսական սիմֆոնիա»: Կայսրը չէր կարող լինել նրա ստեղծագործության հերոսը:Հերոսը ժողովուրդն է:
Քսանյոթ տարեկանում Բեթհովենն սկսեց խլանալ....Վիրահատությունները չօգնեցին... Հիվանդությունը վերջնականապես հաղթեց...սակայն կոմպոզիտորը օժտված էր բացառիկ կամքով:
«Ես կբռնեմ ճակատագրի կոկորդից,և նա չի կարող ինձ լիովին տապալել,-գրում էր բարեկամներին,-հաղթանակ՝ պայքարի միջոցով»:
Խուլ վիճակում նա հրաշքներ գործեց... Ներքին լսողությամբ գրեց համաշխարհային երաժշտության ամենապայծառ էջը՝«Իններորդ սիմֆոնիան»:
«Իններորդ սիմֆոնիան»2-րդ մաս,«Molto vivace»
1824թ մայիսի 7-ին Վիեննայի մեծ համերգասրահում առաջին անգամ կատարվեց «Իններորդ սիմֆոնիան»:Դիրիժորական նոտակալի մոտ կանգնած էր հեղինակը...կանգնած էր ձևականորեն,սոսկ իբրև հեղինակ,ղեկավարել չէր կարող...Չէ որ նա խուլ է,չի լսում...Եվ իրոք ,նրանից երեք քայլ հետ կանգնած էր իսկական նվագավարը...Ահա նա բարձրացրեց փայտիկը,և դահլիճը լցվեց հոգեպարար մեղեդիներով,անհավատալի՝կախարդական հնչյուններով,չլսված մեղեդիներով....
Քանդվում ,դղրդում էր դահլիճը ծափերից ,սակայն թիկունքով կանգնած կոմպոզիտորը չի լսում,չի տեսնում ոտքի կանգնած հարյուրավոր մարդկանց հիացական դեմքերը...Վախենում է շրջվել ,իմանալ իր երկարատև աշխատանքի արդյունքի գնահատականը...Այդ պահին նրան է մոտենում երգչուհիներից մեկը և բռնելով թևից ՝ քնքշությամբ շրջում է դեպի փոթորկող սրահը...Ծափահարում էր դահլիճը հոտնկայս...ծափահարում էր կայսրը...
( Աստվա՜ծ իմ ...չէի պատկերացնում ,որ այսքան կհուզվեի այս տողերը գրելիս...)
1827թ...դրսում մոլեգնում է գարնանային տարերքը...Հոգեվարք ապրող կոմպոզիտորը բացեց աչքերը,ճիգով բարձրացավ և բռունցք ցույց տվեց երկնքին... Նա հանձնվել չէր ուզում....Հաղթանակ՝միայն պայքարով ...Եվ նա հաղթեց... Մահը ընկրկեց՝տեղը զիջելով անմահությանը...
*****
Էլիզային...
Օրիգինալ պարտիտուրան կորած է ...
Կա կարծիք ,որ Բեթհովենն այս չքնաղ բագատելը նվիրել է երգչուհի Էլիզաբեթ Ռյոկելին,որին սիրահարված էր ....(Էլիզան հետագայում ամուսնանում է Հումելի ՝Johann Nepomuk Hummel հետ ,որը Մոցարտի աշակերտն էր ու Բեթհովենի ընկերը):
«էլիզա ,հմայիչ փոքրիկս,,,»,- ահա,այսպես էր նրան միշտ դիմում Բեթհովենը....
Նա դաշնամուրի դասեր էր «առնում» կոմպոզիտորի մոտ .....էլիզաբեթը,որին ընկերները պարզապես Էլիզա էին անվանում,19 տարեկան էր...Բեթհովենը՝ 39-ը...
Շատ էր դուր գալիս Էլիզան Բեթհովենին ... և նա գեղեցիկ սիրահետում էր նրան...
Ա՜հ,,սիրառատ Մեր Բեթհովեն... հաճախ էր նա սիրահարվում ... ու հատկապես իր աշակերտուհիներին..)))
Էլիզան նույնպես անտարբեր չէր նրա հանդեպ...Այդ մասին սիրալիր վկայություն է թողել նա:
Ընկերոջն ուղղված մի նամակից իմանում ենք.«Անհամեստորեն ,որը բնորոշ է նրա բնույթին , նա (Բեթհովենը)ամբողջ երեկո չէր դադարում կատակել ու «ձեռ առնել» ինձ ... վերջ ի վերջո ես չգիտեի՝ ինչպես ազատվել նրանից, քանի որ ,զուտ իմ հանդեպ ունեցած մաքուր տրամադրվածությունից ,կսմթում էր ձեռքերս ողջ երեկոյի ընթացքում...» )))) : (Չարուկ Բեթհովեն )))
Մեռնելուց առաջ նա Էլիզաբեթին է ուղարկում փոքրիկ մազափունջ(խոպոպ) և գրիչ..այն գրիչը ,որով նա գրում էր պարտիտուրաները...
էլիզան մինչև կյանքի վերջ մնաց կոմպոզիտորի հավատարիմ ընկերն ու բարեկամը....
Իսկապես Էլիզաբե՞ թն էր այս բագատելի հասցեատերը....Շատ երաժշտագետներ պնդում են ,թե վատ ձեռագիր է ունեցել Բեթհովենն ու այդ իսկ պատճառով անընթեռնելի է անունը և միանշանակ չի կարելի ասել,որ այն Էլիզային է նվիրված.. Նրանց կարծիքով այն Թերեզային է նվիրված(որը նույնպես նրա աշակերտուհին է եղել...ի դեպ,որի արխիվում էլ գտել են այն...):
«Ճիշտ է վատ ձեռագիր է ունեցել Բեթհովենը,սակայն կանանց անունները վայելչագեղությամբ էր գրում...»,-հակադրվում է նրանց կարծիքին երաժշտագետ Մարտին Կոպիցան...
Իսկապես ,նա գեղեցիկ էր գրում կանանց անունները...Սա մի յուրօրինակ հարգանքի դրսևորում էր նրա կողմից կանանց հանդեպ )))
Բայց ինչպե՞ ս է այն հայտնվել Թերեզայի մոտ..Ըստ Կոպիցայի երկու կերպ...կա՛մ Էլիզան ու Թերեզան մոտ ընկերուհիներ են եղել,կա՛մ էլ ՝Թերեզան, հյուր գալով Բեթհովենին , նկատել է պարտիտուրան ,որի վրա գրված է եղել «նվիրում եմ Էլիզային » ....
-Ինչպե՞ ս թե էլիզային. չէ՞ որ դու մի քիչ առաջ խնդրեցիր իմ ձեռքը,-հարցրել է նա.....Ու այս ամենից հետո,կարծում է Կոպիցան, Բեթհովենը, հայտնվելով անհարմար վիճակում ,բագատելը նվիրել է Թերեզային .....))) :
Համաձայն եմ,անհարմար կլիներ երաժշտությունը նվիրել Էլիզային,երբ պատրաստվում է ամուսնանալ Թերեզայի հետ..)))
Մինչ երաժշտագետները կփնտրեն ( և գուցե երբեք էլ չգտնեն) ճիշտ պատասխանն այն հարցի,թե իրականում ում է նվիրված եղել
«Fur Elise» ստեղծագործությունը,ես կօգտվեմ առիթից ու այն անսահման քնքշությամբ կնվիրեմ իմ փոքրիկ Էլիզային ...))))
(())
Թերեզա...
Նա սիրահարվում,սիրում էր զարմանալի մաքրությամբ...Բեթհովենի բնավորության մեջ պուրիտանական ինչ-որ բան կար...Սերը նրա համար սրբություն էր...Այս հարցում նա անհաշտ էր...Ասում են՝ նա չներեց Մոցարտին այն,որ նա նվաստացրեց իր հանճարը՝ գրելով «Դոն Ժուան» -ը...
Բեթհովենի մտերիմ ընկերը՝ Շինդլերը, վստահեցնում էր ,որ նա «ապրել է իր կյանքը կուսական մաքրության մեջ և երբեք պահի թուլության համար ինքն իրեն կշտամբելու առիթ չի ունեցել»...Փոխարենը ,նա շարունակ դառնում էր զոհը նենգ սիրո...նա անվերջ խելակորույս սիրահարվում էր... ...անվերջ երազում էր երջանկության մասին...հետո՝ շատ շուտով, վրա էր հասնում դառը հիասթափությունն ու անվերջ տառապանքը...
Թերեզա Բրուսվինկ ...
Երջանկությունը այցելեց նրան .....Թերեզան վաղուց էր սիրահարված Բեթհովենին,դեռ այն ժամանակից,երբ փոքրիկ աղջիկ էր ու դաշնամուրի դասեր էր «առնում» կոմպոզիտորից...
Թերեզան գրում է.«Մի անգամ ընթրիքից հետո Բեթհովենը լուսնի լույսի ներքո նստեց դաշնամուրի մոտ...Նա սկզբից սահեցրեց մատները ստեղների վրայով...Ես ու Ֆրանցը գիտեինք նրա այդ սովորության մասին...Նա միշտ այդպես էր սկսում...Այնուհետև սկսեց նվագել Բախի «Արիան»...«Եթե ուզում ես սիրտդ ինձ նվիրել ,թող որ մեր գաղտնիքը լինի այն ,որպեսզի ոչ ոք չիմանա,չկարողանա կռահել մտքերը մեր ...»:Մայրս և մեր հոգևոր հայրը ննջում էին...եղբայրս կարծես թե չէր նկատում ինձ,իսկ ես, հմայված երաժշտության հնչյուններից ու երաժշտի հայացքից,զգացի կյանքն ամբողջ լիությամբ ...Հաջորդ օրը առավոտյան մենք հանդիպեցինք այգում ...Նա ասաց.« Ես հիմա գրում եմ մի օպերա:Գլխավոր գործող անձը իմ մեջ է,իմ դիմաց ,ամենուր,ուր էլ որ գնամ ,ամեն տեղ,որտեղ էլ որ լինեմ...Առաջին անգամ եմ ես բարձրանում այդպիսի գագաթներ...ամենուր լույս է ,մաքրություն,պարզություն...Մինչ հիմա ես ասես երեխա էի մի կախարդական հեքիաթից ,որը հավաքում էր ճանապարհին ընկած քարերն ու չէր նկատում հիասքանչ ծաղիկը,որը բացվել էր նրա կողքին...» :
1806թ մայիսին ես դարձա Բեթհովենի հարսնացուն...»:
Չորորդ սիմֆոնիան ,որը գրել էր նույն տարում -մաքուր ծաղիկ էր,որն իր մեջ պահել էր այդ օրերի բույրը...իր կյանքի ամենապայծառ օրերի բույրը...
Սիրո բարենպաստ ազդեցությունը իր հետքը թողեց Բեթհովենի այդ տարիներին գրած ստեղծագործությունների վրա...օրինակ,սիմֆոնիա դո-մինոր «ամառային օրվա Աստվածային քունը», որը կոչվում էր « Պաստորալ սիմֆոնիա»:
Իսկ «« Appassionata »-ն ,որը Բեթհովենը համարում էր ամենահզորը իր սոնատներից ,նվիրել էր Թերեզայի եղբորը՝ ֆրանցին...Իսկ Թերեզային նվիրեց ор. 78 քմահաճ սոնատը...
Ամեն ինչ անցողիկ է այս փոփոխական աշխարհում...
Ինչ-որ խորհրդավոր պատճառ խանգարեց սիրահարներին,որոնք այնքան շատ էին սիրում միմյանց...Միգուցե միջոցների բացակայությու՞ նը կամ հասրակական դիրքի տարբերությու՞ նը խանգարեց ...Միգուցե Բեթհովենը ,խոցված շատ երկար սպասումից , որը հարկադրում էին նրան ,և սերն անվերջ թաքուն պահելու ստորացուցիչ անհրաժեշտությունից ՝ըմբոստացավ ,ապստամբեց ...
Նրանք բաժանվեցին...Բայց ո՛չ Թերեզան և ո՛չ էլ Բեթհովենը ,երբեք չկարողացան մոռանալ այդ սիրո մասին...Մինչև կյանքի վերջ Թերեզան սիրեց Բեթհովենին...
Բեթհովենն իր նշումների մեջ գրում է.«Սիրտս դուրս է թռչում կրծքիցս,երբ ես հիանում եմ այս գեղեցիկ էակով...Բայց նա այստեղ չէ...իմ կողքին չէ»:Թերեզան իր դիմանկարը նվիրել էր Բեթհովենին,որի վրա մակագրել էր.«Հազվագյուտ հանճարին,մեծ արվեստագետին,Բարի Մարդուն....Թ.Բ.»:
Կյանքի վերջին տարիներին ,Բեթհովենի ընկերներից մեկը մի օր պատահաբար տեսավ նրան՝ Թերեզայի նկարը ձեռքին .նա լալիս էր,համբուրում նկարը և սովորության համաձայն խոսում բարձրաձայն.«Դու այնքան գեղեցիկ էիր...մեծահոգի...ինչպես հրեշտակ...»:Ընկերը աննկատ դուրս եկավ...Որոշ ժամանակ անց նա վերադարձավ :Բեթհովենը դաշնամուրի մոտ էր...Նա մոտեցավ նրան ու ասաց.«Իմ բարեկամ,այսօր քո դեմքին բացարձակապես դիվային ոչինչ չկա»:Բեթհովենը պատասխանեց.«Որովհետև այսօր ինձ էր այցելել իմ բարի հրեշտակը...»:
Սերը լքեց նրան...Բեթովենը կրկին մենակ է...Նա գրում է.«Խեղճ Բեթհովեն,քեզ համար երջանկություն չկա այս աշխարհում»:
«Հնազանդություն,խորը հնազանդություն ճակատագրին...Դու այլևս չես կարող ապրել ինքդ քեզ համար...դու պետք է ապրես միայն ուրիշների համար...քո արվեստից բացի այլևս չկա քեզ համար երջանկություն որևէ տեղ ...Օ, Տե՛ր իմ ,օգնիր հաղթահարելու ինքս ինձ...»:
Նա ազատություն է տալիս իր անսանձ,վայրի բնավորությանը...առանց մտահոգվելու,անհանգստանալու որևէ բանի մասին...առանց հաշվի առնելու պայմանականությունները, աշխարհիկ հասարակության կարծիքը... ուրիշների կարծիքը...Էլ ինչի՞ց վախենար...Ո՞ւմ խնայեր... Չկա այլևս սեր և չկա պատվախնդրություն...
Իր ուժը՝ ահա թե ինչ է մնացել իրեն... «Ուժը՝ ահա մարդկանց բարոյականությունը,որոնք տարբերվում են մարդկային միջակությունից...» :
... օգտվել եմ Ռոմեն Ռոլանի «Բեթհովենի կյանքը» գրքից
Հ.Գ.Պարզվում է «անբուժելի է սերս» Բեթհովենի հանդեպ...)))շարունակում եմ գրել...գրել...)))
Գյոթեն առիթ էր փնտրում ծանոթանալու Բեթհովենի հետ...Նրանք հանդիպեցին բոհեմական ջրերի մոտ՝ Տեպլիցում...Բեթհովենը Գյոթեի կրքոտ երկրպագուն էր...Բայց նա չափազանց անկախ էր բնավորությամբ և տաքարյուն...Նա չէր կարող «հարմարվել» Գյոթեին ,և հաճախ էր նրան ակամայից «դիպչում» ...
Բեթհովենը պատմում է մի զբոսանքի մասին,որի ժամանակ նա ինքնահարգանքի մի լավ դաս է տալիս Գյոթեին.
Բանաստեղծը երբեք չմոռացավ «դասն այդ» ու չներեց...)))
«Թագավորները,իշխանները կարող են ձեռք բերել դաստիարակներ ,գիտնականներ ,գաղտնի խորհրդատուներ ,կարող են հեղեղել նրանց շքանշաններով և մեդալներով,սակայն նրանք չեն կարող ստեղծել մեծ մարդկանց ,այնպիսի մարդկանց,որոնց ոգին վեր կբարձրանա այս բարձրաշխարհիկ գոմաղբից...
Եվ, երբ երկու մարդ միասին են , երկուսը,որպիսիք ես ու Գյոթեն ,թող բոլոր այդ պարոնները զգան մեր մեծությունը:
Երեկ մենք զբոսանքից վերադառնալիս հանդիպեցինք կայսերական ընտանիքին:Մենք դեռ հեռվից էինք տեսել նրանց,Գյոթեն բաց թողեց ձեռքս և կանգնեց ճամփեզրին:Ինչքան էլ որ հորդորեցի նրան ,ինչ էլ որ ասեցի,ես չկարողացա ստիպել նրան ոչ մի քայլ չանել:Այդ ժամանակ ես իջեցրի գլխարկս մինչև հոնքերս ,կոճկեցի սերթուկս,ձեռքերս դրեցի մեջքիս,արագ շարժվեցի դեպի վսեմ ամբոխի մեջտեղը...Իշխաններն ու պալատականները շարք կազմեցին, հերցոգ Ռուդոլֆը իմ առջև հանեց գլխարկը,կայսրուհին առաջինը խոնարվեց ինձ:Այս աշխարհի հզորները ճանաչում են ինձ:Ես հաճույք ունեցա դիտելու ,թե ինչպես այդ ամբողջ թափորը շարքով անցավ Գյոթեի կողքից:Նա կանգնած էր ճամփեզրին՝ գլուխը խոնարհած,գլխարկը ձեռքին:Ես հետո «շան լափ» լցրի գլխին ,ոչ մի բան բաց չթողի...)))
Գյոթեն նույնպես չմոռացավ այս ամենը...»:
Հ.Գ. ահա..խնդրեմ ...Մեծագույնը բոլոր հանդուգներից, ըմբոստներից ու խռովարարներից ...Ինչպիսի անկախություն...արժանապատվություն...հզորություն...ինքնահարգանք...քաջություն ....
ինչպե՞ս չսիրեմ...)))
Բետինա Բրենտանոն (Գյոթեի սիրեցյալը) ,գրել է .«Ոչ մի կայսր ,թագավոր,իշխան չի տիրապետում սեփական ուժի այդպիսի գիտակցությամբ»:
«Երբ տեսա նրան առաջին անգամ,-գրում է Բետինան Գյոթեին,-տիեզերքը դադարեց գոյություն ունենալ ինձ համար:Բեթհովենը ստիպեց ինձ մոռանալ ամբողջ աշխարհը և նույնիսկ քեզ ,օ, իմ Գյոթե...Ես համոզված եմ ,ըստ իս, չեմ սխալվում,որ այս մարդը շատ առաջ է անցել մեր ժամանակակից մշակույթից...»:
Երիտասարդ Բերլիոզը հիացած էր Բեթովենի երաժշտությամբ...փոխարենը նրա ծեր ուսուցիչը տանել չէր կարող այդ նոր երաժշտությունը...Մի անգամ Բերլիոզը համոզեց նրան գոնե մեկ անգամ լսել Բեթհովենի սիմֆոնիան...
Հաջորդ օրը Բերլիոզը հարցրեց Լեսյուերին,
-Դե,պարոն ,ի՞նչ տպավորություն թողեց հանճարեղ Բեթհովենի երաժշտությունը
-Այդ ո՞ւր էիր ուղարկել դու ինձ,-գոռգոռաց Լեսյուերը,-իսկ ես ,ծեր հիմարս ,լսեցի քեզ...
-Իսկ դու գիտե՞ս,որ այդ սատանայական երաժշտությունը հասցրեց ինձ այն վիճակի ,որ երբ վերադարձա տուն ու գնացի քնելու ,և երբ ուզում էի հագնել շապիկս ,չէի կարող գտնել գլխիս տեղը...))) մի՞թե կարելի է ստեղծել երաժշտություն,որից մարդը կկորցնի գլուխը...)))
-Ախ,մաեստրո,-ծիծաղելով բացականչեց Բերլիոզը,-գուցե մեկ կամ երկու անգամ կյանքում արժի՞ կորցնել գլուխը...
-Բայց ոչ ավելի հաճախ,-հակաճառեց ծեր ուսուցիչը...)))
-Կարծում եմ ,որ մեզ նման բան չի սպառնա,-լրջորեն պատասխանեց Բերլիոզը.
-Համաձայնեք,այդպիսի երաժշտություն հաճախ չի ստեղծվում...
(())
Մի անգամ Գյոթեն և Բեթհովենը զբոսնելիս հանդիպեցին կայսրուհուն՝ պալատակնների ու շքախմբի շրջապատում...Գյոթեն,խոնհարելով գլուխը, մի կողմ քաշվեց...Բեթհովնն անցավ պալատակնների միջով ՝հազիվ հպվելով գլխարկին...
(())
Բեթհովենը չգիտեր բազմապատկել...
Ամեն անգամ՝ մինչև ստեղծագործական աշխատանքին անցնելը,Բեթհովենը գլուխն իջեցնում էր սառցե ջրով լի թասի մեջ...Այդ սովորությունից նա չհրաժարվեց մինչև կյանքի վերջ...
Որոշ ժամանակ Բեթհովենը սովորել է ավստրիացի կոմպոզիտոր և երաժշտական տեսաբան Յոհան Ալբրեխտսբերգերի մոտ...Իր համառությամբ Բեթհովենեն անվերջ զայրացնում էր ուսուցչին....և մի անգամ նա չդիմացավ ու բացականչեց.«Այս դմբոն ոչինչ չսովորեց ու երբեք ոչինչ չի սովորի» )))
Բեթհովենը միշտ սուրճ էր եփում 64 հատիկից...)))
(())
Բեթհովենի խոսքերից...
Մեծ արվեստը չպետք է պղծի իրեն ՝օգտագործելով բարոյազուրկ նյութեր
Իսկական նկարիչը զուրկ է փառասիրությունից: Նա շատ լավ հասկանում է,որ արվեստն անսպառ է...
Տաղանդավոր և աշխատասեր մարդու համար խոչընդոտներ չկան...
Երաժշտությունը պիտի կրակ հանի մարդկային հոգուց
Երաժշտությունը ավելի բարձր հայտնություն է,քան իմաստությունն ու փիլիսոփայությունը...
Որոշ պատմաբաններ հակված են կարծելու ,որ հայտնի կուրտիզանուհի Ասպազիան Աթենք էր եկել մի նպատակով՝ նվաճելու Պերիկլեսին՝ «հելեններից ամենարժանավորին»:
Մոտավորապես մ.թ.ա. 455-ին Մեգարայից Աթենք եկավ մի գեղեցկատես աղջիկ , որպեսզի հիմնի իր հռետորության դպրոցը...Նրան ուղեկցում էին մի քանի երիտասարդ հույն կանայք: Աթենքում նրանց հայտնվելը իրարանցում առաջացրեց...Ամիջապես պարզվեց ,որ նորեկները Կորնթոսից ժամանած կուրտիզանուհիներ են , որոնց գլխավորում էր միլեթուհի Ասպազիան:
Կանայք միասին էին ապրում ,զբաղվում քաղաքականությամբ,փիլիսոփայությամբ,արվեստով և պատրաստակամորեն թույլ տալիս բոլորին մասնակցելու իրենց հավաքույթներին...Նման տեսարանների անսովոր աթենացիները զուտ հետաքրքրասիրությունից սկսեցին այցելել այդ հյուրընկալ տունը... Նրանց սկզբից գրավում էր եկվոր կանանց գեղեցկությունը ,իսկ հետո սկսեցին այցելել ՝հրապուրված այնտեղ քննարկվող հարցերով...
Ասպազիայի սալոնի մշտական այցելուներից էին Անաքսագորասն ու իր աշակերտ Եվրիպիդեսը, Զենոնը,Հիպոկրատը,Պրոտագորասը,քանդակագործ ֆիդիասը,իսկ բոլորից հաճախ Սոկրատեսն էր այցելում... Ինչպիսի՜ ելույթներ ,ինչպիսի՜ վեճեր ու քննարկումներ էին այնտեղ տեղի ունենում ...Ինչպիսի՜ վայելքներ ու երանություն էին խոստանում գեղեցկուհի կորնթոսուհիներն իրենց հավաքույթներին այցելող աթենացի այրերին ...
Ասպազիայի խելքը,ողջախոհությունն ու ճարտասանությունը ,լսելու կարողությունն ու վիճաբանելու շնորհքը ակամա ստիպում էին բոլորին անկնածանքով ունկնդրել այդ անսովոր գեղեցկուհուն...
Ասպազիան անչափ հետաքրքրված էր նոր փիլիսոփայական ուղղություններով և իմացածն այնպես վարպետորեն են կարողանում օգտագործել զրույցների ժամանակ ,որ բոլորը՝ անկախ իրենցից, նշում էին նրա կենարար խելքի ինքնատիպությունը...
Կոպիտ արտաքինով և կրքոտ հոգով 20-ամյա Սոկրատեսն անմիջապես սիրահարվեց Ասպազիային...այնպես սիրահարվեց ,որ նրանից մի քայլ անգամ հեռու չէր գնում...իսկ ավելի ուշ ,երբ դարձավ հայտնի փիլիսոփա,ասեց,որ ամեն ինչի համար պարտական է Ասպազիային.....
Շատ անվանի մարդկանց օրինական կանայք ցանկանում էին ծանոթանալ այս զարմանալի կնոջ հետ , իսկ ամենահամարձակները հաճախում էին հավաքույթներին ...Կանանց զրույցի հիմնական թեման ամուսնությունն էր :Անվանի հետերան աղաղակող էր համարում ժամանակակից ամուսնության պայմանները.«Յուրաքանչյուր կին պիտի ազատ լինի ամուսնու ընտրության հարցում և չպիտի ամուսնանա ծնողների կամ խնամակալների ընտրությամբ ,-ասում էր նա.....Ամուսինը պարտավոր է դաստիարակել կնոջն ու թույլ պիտի տա նրան արտահայտելու իր կարծիքը»: Տղամարդիկ չէին կիսում Ասպազիայի համարձակ տեսակետները,բայց նրանց կանայք հիացած էին ու համարում էին Ասպազիային բախտագուշակ...
Ասպազիան Պերիկլեսի համար էր եկել Աթենք......
Պերիկլեսի մասին նա լսել էր վաղուց...Բայց նա նրա մասին գիտեր միայն այն ամենն,ինչ գիտեին բոլորը....Նա մեկն էր տասը հայտնի աթենացի առաջնորդներից կամ ստրատեգներից և, ճիշտ է , ձևականորեն նրա իշխանությունը մեծ չէր ,սակայն հենց նա էր որոշում շատ կարևոր հարցեր ,պատերազմ հայտարարում հարևան պետություններին կամ դաշինք կնքում ...Ասպազիան գիտեր նաև ,որ Պերիկլեսը ծագումով հայտնի Ալկմեոիդների ընտանիքից էր...
Որպես իսկական կին՝ Ասպազիան ցանկանում էր ոչ միայն լսել նրա մասին,այլ նաև տեսնել...
Նա առաջնորդին տեսավ փողոցում ,սակայն նա ոչ մի բանով «չխոցեց» նրա երևակայությունը...Պերիկլեսը ո՛չ գեղեցիկ էր ,ո՛չ էլ վեհաշուք... Հանգիստ ,համաչափ քայլերով անցնում էր փողոցով ու պատասխանում ողջույններին՝ բարձրացնելով աջ ձեռքը վեր ......
Մի անգամ Սոկրատեսը չվարանեց անվանել չքնաղ Ասպազիային իր ուսուցչուհին և առաջարկեց Պերիկլեսին այցելել նրա սալոն....Առաջարկն ընդունվեց ,քանի որ համապատասխանում էր տիրակալի ցանկությանը...Ասպազիային բախտ վիճակվեց ընդունել իր սրահում այն աթենացուն ,ում անվանում էին Athenians Olympians....Զևսը գտավ իր Հերային...Դարաշրջանի այդ մեծագույն մտքերը միանգամից զգացին հրապուրանք միմյանց հանդեպ...Ո ՞վ գիտե ,թե ինչ կդառնար Պերիկլեսն առանց Ասպազիային ,իսկ Ասպազիան ՝ առանց Պերիկլեսի...
Աթենքի կառավարչին թվում էր ,թե արդեն ոչ ոք նրան ոչինչ չի սովորեցնի...Սակայն այդ կնոջ շրջապատում հանկարծ բացահայտեց բաներ ,որոնց մասին նախկինում չէր էլ ենթադրել....Ասպազիայի աչքերը լուսավորեցին խավարը նրա սեփական կյանքի,որն հիմա նրան թվաց խղճալի ու միայնակ...Սակայն սիրուհու կարգավիճակը չէր բավարարում պատվախնդիր Ասպազիային...Միայն սիրուհի լինելը նրան նվաստացուցիչ էր թվում .չունենալ հարգանքի իրավունք ,որից օգտվում էին Աթենքի քաղաքացիների օրինական կանայք ,որոնք բացի երեխա ծնելուց ,ուրիշ բանի ընդունակ չէին....Պերիկլեսը, հմայված իր սիրուհու գեղեցկությամբ ու խելքով և ամբողջովին համամիտ լինելով նրա հետ,մի գեղեցիկ օր բաժանվեց կնոջից ... և տալով նրան մեծ օժիտ՝ ամուսնացրեց մի արժանավոր մարդու հետ ...Իսկ որդիներին պահեց իր մոտ:
Այսպիսով ,Ասպազիայի ցանկությունը կատարվեց ...Նա դարձավ Օլիմպիացու կինը և տեղափոխվելով նրա մոտ՝ անմիջապես տունը դարձրեց քաղաքական սալոն...
Եղե ՞լ է նա իսկապես Պերիկլեսի կինը...Ոմանք հաստատում են,ոմանք բացառում նման ամուսնության հնարավոր լինելը...Հայտնի է,որ Աթենքի յուրաքանչյուր քաղաքացի իրավունք ուներ բացահայտորեն կուրտիզանուհի սիրուհի ունենալ ,անկախ նրա ազգային պատկանելիությունից ,սակայն արգելված էր ամուսնանալ օտարերկրացու հետ...Օրենքը խախտողները դաժանորեն պատժվում էին ...Կինը վաճառվում էր որպես հարճ ,իսկ տղամարդը ,բացի հսկայական տուգանք վճարելուց ,կորցնում էր նաև իր քաղաքացիական իրավունքները,իսկ նրանց երեխաները ճանաչվում էին անօրինական և զրկվում աթենացի համարվելու կոչումից :
Որոշ չափով հենց ինքը ՝Պերիկլեսն է եղել նախաձեռնողը նման շովինիստական օրենքների ստեղծման ...Մինչև Ասպազիայի հետ հանդիպումը նա «մաքուր ամուսնությունների» կատաղի ջատագովներից էր ....Եվ սերն ստիպեց նրան մոռանալ ամեն ինչի մասին...ու առաջին անգամ նա կասկածի տակ առավ իր սեփական սկզբունքները...
Այդ ժամանակ աթենացիները հետևում էին հետևյալ սկզբունքին.«կուրտիզանուհիները անհրաժեշտ են, որպեսզի սիրաշահեն,գուրգուրեն մեր մարմինները...հետերաները հաճույքի համար են ,իսկ կանայք, որպեսզի լույս աշխարհ բերեն օրինական զավակներ(Դեմոսֆենես)»:
Ու հանկարծ բոլորը տեսան մեծ,անկեղծ սիրո մարմնացում ...Սեր ,որը նույնիսկ պոետները չեն կանխատեսել ...Այդ երկու անձանց քնքշանքը միմյանց հանդեպ,որոնք հիշում էին յուրաքանչյուր մանրուք միմյանց կյանքում ,ընդունակ էր մաքրելու ,սրբացնելու,ազնվացնելու անգամ ամենացածրը,ստորն ու անազնիվը...Պերիկլեսի «հունական ձևով» տղամարդկային խստությանը ներդաշնակորեն համադրվում էր Ասպազիայի նուրբ կանացիութունն ու մեղմութունը...
Երբ Ասպազիան ծնեց որդի,նրան համարեցին անօրինական....Այստեղից էլ ենթադրվում էր ,որ նա Աթենքի տիրակալի սիրուհին էր և ոչ թե կինը...Իսկ մյուս կողմից՝ Պերիկլեսը հմայիչ Ասպազիային բացահայտ անվանում էր «իր կինը» ,հրապարակայնորեն հանդիպումների ու հրաժեշտի ժամանակ համբուրում էր նրան և հազիվ թե նա համարձակվեր դա անել՝ իմանալով դաժան օրենքները Աթենքի ....Բայց ,եթե նույնիսկ Ասպազիան միայն սիրուհի էր, միևնույնն է, աթենացիների մեծամասնությունը հարգում էր նրան՝ որպես իրենց հովանավորի կնոջ ,որը հետերայի ազատության հետ միաժամանակ ուներ նաև օրինական կնոջ կարգավիճակ...
Սոկրատեսի, Ֆիդիասի ու Անաքսագորասի համար նա միայն հավատարիմ ,խելացի ընկերուհի էր ,իսկ Պերիկլեսի համար՝սիրուհի և կին ...Նրա կյանքի ուրախությունը,նրա օջախի հմայքը ,վստահելի անձ... Նա գիտեր խոսքի զորությունը ...Կնճիռները հարթեցնելու գաղտնիքները ... Կատարյալ տիրապետում էր սիրո արվեստին .... Ընդունակ էր մխիթարելու ամեն վիշտ , թախիծ ... խելքը «տանող արբեցնող , մթագնող» քնքշանքներ գիտեր պարգևել........
Ասպազիայի և Պերիկլեսի կապը դարձել էր քաղաքական հակառակորդների վիրավորանքների ու ծաղրանքի առարկան ...Մասնավորապես, նրանք պնդում էին ,որ Պերիկլեսի տունը վերածվել է պոռնկանոցի ՝լի կուրտիզանուհիներով և ամուսնացած աթենուհիներով ,որոնք իրենց անառակությամբ օգնում են ամուսիններին իրենց քաղաքական կարիերիայում....Ասպազիային համարում էին Պերիկլեսի «չար հանճարը» ,որը ոգեշնչում էր նրան բռնակալական վարքագծի և անզգույշ քաղաքականության...
Պատմում են.
440մ.թ.ա. Miletus և Samos չէին կարող կիսել իրար մեջ Priene քաղաքը...Պերիկլեսն առաջարկեց թշնամական կողմերին Աթենք ուղարկել դելեգացիա ...Samos-ը մերժեց...Աթենացիները պատրաստվեցին պատերազմի...
Այդ ռազմարշավի ժամանակ Ասպազիան իր բազմաթիվ կուրտիզանուհիների հետ միասին (որոնք հսկայական գումար վաստակեցին իրենց հնագույն արհեստով ,քանի որ պատերազմը տևեց ինն ամիս) ուղեկցում էր Պերիկլեսին .....
Ի վերջո Սամոսը հանձնվեց հաղթողի ողորմածությանը...Պերիկլեսի հակառակորդները լուր տարածեցին ,թե հարցը խաղաղ լուծում կստանար և այդքան արյուն չէր հեղվի, չէին զոհվի այդքան խիզախներ ու չէին լինի որդեկորույս մայրեր ,եթե չլիներ «շան աչքերով » այդ միլեթուհին (Ասպազիան)...
Եվ Ասպազիային մեղադրեցին կավատության ու երիտասարդ աղջիկներին այլասերելու մեջ,որը աթենական օրենքով պատժվում էր մահվամբ...
Ասում էին ,իբր,նա կորցնելով իր նախկին գեղեցկությունն ու փորձելով պահել ամուսնուն՝ « մատակարարում, «պատվում էր» նրան երիտասարդ աղջիկներով ,կանացով ու կուրտիզանուհիներով...»:
Ասպազիան խիզախորեն հանդես եկավ ժողովրդական ժողովի առաջ...Պերիկլեսը նույնպես հանդես եկավ սիրեցյալի պաշտպանությամբ...Նրա ճարտասանությունը հասել էր աննախադեպ բարձունքների...Արցունքներն առվակներով հոսում էին առաջնորդի աչքերից...նա աղաչում էր արդարացնել Ասպազիային... Եվ համոզված էին բոլորը ,որ նա չէր թափի արցունք ,եթե հարցն իր կյանքին վերաբերվեր...
Դատավորները համրացել էին...Նրանք սովոր էին արցունքների ու շատ էին զայրանում ,երբ ինչ-որ մեկն օգտվում էր այդ «սիրտ փափկացնող միջոցից»....Նրանցից ոչ մեկը չէր սպասում, որ կտեսնի իր առջև արտասվող Պերիկլեսին ՝այդ 60-ամյա քաղաքական գործչին ՝հազվագյուտ դիմացկանությամբ ,միշտ անվրդով ու հանգիստ մարդուն...
Մեղադրյալն արդարացվեց.....
մ.թ.ա. 413-ին պատերազմ սկսվեց աթենացիների ու սպարտացիների միջև...Պատերազմին սպասում էին վաղուց...Բայց հիմա ,երբ այն սկսվեց,սկսեցին փնտրել մեղավորներ...Ողջ զայրույթը թափվեց Պերիկլեսի գլխին... Կանայք ասում էին ,թե այդ պատերազմը սկսվել է Ասպազիայի քմահաճույքով...Այս հորինվածքը կրկնեց նաև Արիստոֆանը,որը չէր սիրում Պերիկլեսին ու նրա կնոջը...Պերիկլեսը կորցրեց ժողովրդի վրա իր իշխանությունը...
Արյունոտ պատերազմը դեռ շարունակվում էր,երբ աթենացիների գլխին մի նոր պատուհաս թափվեց...ժանտախտը սպառնում էր ոչնչացնել ողջ քաղաքը....Նկատելիորեն նոսրացել էր Ասպազիայի և Պերիկլեսի ընկերների շարքերը... Քրոջից հետո ժանտախտը գերեզման տարավ Պերիկլեսի երկու որդիներին (առաջին ամուսնությունից.....):Ասպազիան այդ դժվարին պահերին նրա կողքին էր....
....Պերիկլեսը հանդես եկավ ժողովրդական ժողովում առաջարկով.Ասպազիայի որդուն ճանաչել օրինական...Այդ ժամանակահատվածում Պերիկլեսին հաջողվեց նորից շահել ժողովրդի համակրնաքը...Նրա ցանկությունը կատարվեց...
Վերջին տարիների իրադարձությունները քայքայել էին Օլիմպիացու առողջությունը...Նա մահացավ 426 մ.թ. ա...
Ասպազիան մնաց միայնակ մի երկրում ,որտեղ նրան այնքան էլ բարեկամական չէին վերաբերվում......Նրան հարկավոր էր պաշտպան ...ու նա ամուսնացավ իր նախկին աշակերտի՝ զորավար Լիզիկլի հետ...Երկու տարի անց ,երբ ծնվել էր նրանց որդին,Ասպազիան կրկին այրիացավ...Ամուսինը զոհվեց ճակատամարտներից մեկում...
......Նա վերցրեց որդուն ու հեռացավ Աթենքից.....
Մահացավ անհայտության մեջ....
Վերջ ))))»
ներողամիտ եղեք ...))) խնդրում եմ, վրիպումերն ուղղեք մտովի ...)))))»
Հրեշի (Ադոլֆ Հիտլերի) և Եվա Բրաունի սիրո պատմությունը...
Անչափ բարդ է պատկերացնել ու պատասխան տալ այն հարցին,թե ինչու էին կանայք խենթանում նրա համար ...
Եվրոպայի մեծահարուստ և «ազնվացեղ» կանայք նրա կուսակցության կարիքների համար իրենց թանկարժք զարդերն էին զոհաբերում,իսկ «հասարակ » տիկնայք գրում էին նրան սիրային նամակներ և նետվում նրա մեքենայի անիվների տակ....
Եվա Բրաունը ծնվել է ուսուցչի և նախկին սպորտսմենուհու ընտանիքում...հարուստ չէին,սակայն ունեին տուն,ավտոմեքենա և մի սպասուհի...
Հայրը «տնային» բռնակալ էր և որդի չունենալը(որի մասին երազում էր) նրան այնքան էր չարացրել,որ իր զայրույթն ու ցասումը «պարպում էր» երեք աղջիկների և կնոջ գլխին ...
Եվան փայլուն կրթություն էր ստացել և հոր ցուցումով ընդունվել որպես ասիստենտուհի Ադոլֆ Հիտլերի անձնական ֆոտոնկարչի ատելյեում ...
1929թ աշնանային մի օր խանութ մտավ մի այցելու և առաջինը,որ նա տեսավ մի երիտասարդ աղջկա սլացիկ,բարեկազմ ոտքերն էին ....Աղջիկը սանդուղքի վրա կանգնած ինչ-որ բան էր փնտրում վերին դարակներում...Այցելուն կանգնած լուռ հետևում էր նրա շարժումներին...
-Herr Wolf,-ծանոթացեք ,սա մեր փոքրիկ Բրաունն է,- Եվային այցելուին ներկայացրեց ֆոտոնկարիչը
-ֆրոյլան Բրաուն ,շատ հաճելի է,դուք հրաշալի տեսք ունեք
Եվան ուշադիր զննեց կարճահասակ,վտիտ կազմվածքով ,45-ին մոտ զվարճալի բեղիկներով ու նոսր մազերով Herr Wolf-ին...Նա ամենևին էլ նման չէր իր կանացի վեպերի հերոսներին ,որոնց մասին հաճախ էր կարդում գիշերները վերմակի տակ լամպի լույսով ,քանզի հայր ժամը 10-ին հանգցնում էր տան լույսերն ու ստիպում բոլորին պառկել քնելու..
Herr Wolf-ը, «արձակելով» մի քանի հերթապահ հաճոյախոսություններ, հեռացավ ....Եվային դուր եկավ նրա թավշե,հրապուրիչ ձայնը...Ավելի ուշ նա հասկացավ ,որ իր դիմաց կանգնած էր հենց ինքը՝Ադոլֆ Հիտլերը՝ Գերմանիայի ազգային սոցիալիստական կուսակցության առաջնորդը,որի նկարներով զարդարված էին ֆոտոատելյեի պատերը...
Այս փոքրիկ դրվագը բավական էր 17-ամյա ռոմանտիկ աղջկան լրացնելու «հերոսի»կերպարն ու ընդմիշտ սիրահարվելու նրան ....
Հիտլերը երբեմն-երբեմն այցելում էր խանութ,նվիրում աղջկան հաճոյախոսություններ,հրավիրում ընթրիքի...Ամեն ինչ պատշաճության շրջանակներում էր...Ոչ մի ավելորդ ուշադրության նշաններ...
Եվան թաքցրել էր քույրերից ու ծնողներից,որ 22 տարով փոքր է Ադոլֆից...Նա ամեն կերպ աշխատում էր հետաքրքրել ու դուր գալ ֆյուրերին...Շպարվում էր...գրքեր կարդում ,որպեսզի կարողանա նրա հետ զրույց վարել....
Եվան հաճելի էր հաղորդակցության մեջ,քնքուշ ,համեստ ու շատ անուշիկ , իսկը «իդեալական մատերիալ » ապագա կնոջ «մոդելավորման» համար)))
Հիտլերը դեմ չէր ամուսնանալու նրա հետ,սակայն նրան այլ տեսքի կանայք էին դուր գալիս՝ բարձրահասակ,փարթամ կրծքերով շիկահերներ...ցանկալի էր ,որ լինեին դերասանուհիներ...))) Օրինակ,այնպիսին,ինչպիսին իր սիրուհին ու զարմուհին ՝Հելի Ռաուբալն էր ,որին իսկապես սիրահարված էր և ներում ու հանդուրժում էր նրա բոլոր արարքները...
Հելին, իմանալով Ադոլֆի նոր սիրո՝Եվա Բրաունի մասին ,ինքնասպան եղավ այն ատրճանակով ,որը նրան Հիտլերն էր նվիրել...
Ադոլֆն անսփոփ էր..նա վշտից կորցրել էր իրեն ...Սիրելիի հանդեպ անսանձ կարոտը հաղթահարելու և ցավն ամոքելուն օգնեց փոքրիկ Եվան,որը հանկարծ ավելի ու ավելի շատ սկսեց նմանվել Հելիին.ներկեց մազերը,ընդօրինակեց Հելիի շարժուձևն ու խոսքերը,նույն ոճի զգեստներ էր պատվիրում և հասավ իր նպատակին...
1932թ նրանց պլատոնական սերը փոխվում է ինտիմ կապի... Ադոլֆի արտասովոր սեքսուալ նախասիրությունները ցնցեցին աղջկան...( маньяк -ն ամենուր է маньяк))))
Սակայն Ադոլֆ Հիտլերն իր հերոսն էր...Իր կյանքի հերոսը...Եվ նա հավատարմորեն պահպանում է նրա բոլոր գաղտնիքները...
Եվային չէր հետաքրքրում քաղաքականությունը,որն էլ ձեռք էր տալիս ֆյուրերին...Նա շարունակում էր աշխատել Հոֆֆմանի ֆոտոատելյեում,ապրել վարձակալած բնակարանում,քանի որ չկարողանալով տանել ամոթն ու խայտառակությունը ՝ Եվայի հայրը տանից վռնդել էր նրան ....
Եվան օրերով սպասում էր ֆյուրերի զանգին...Նա զբաղված էր իր գործերով...նվերներ չէր անում,անելու մտադրություն էլ չուներ...ամուսնությունից բոլորովին չէր խոսում ...Մի անգամ էլ հայտարարեց.
«Իմ կինը Գերմանիան է»:
Եվան դիմում է ծայրահեղ քայլի...ատրճանակից կրակում է պարանոցին...պատահարի մասին զեկուցում են Հիտլերին...նա թողնելով բոլոր գործերը՝ սլանում է հիվանդանոց ...
Իսկ այն,որ նրան սիրահարված կանայք ինքնասպան էին լինում կամ փորձում էին ինքնասպան լինել, դարձել էր օրինաչափություն...
Մարթա Դոդ,Օլգա Չեխովա,Լիլի Դագոբեր..կարելի է անվերջ շարունակել նրանով հրապուրված կանանց անվանացանկը...
Ուժասպառ լինելով խանդից՝ Եվան ինքնասպան լինելու երկրորդ փորձն է անում...
Իր օրագրում նա գրում է.«Ավելի լավ է դժոխքում ,քան այստեղ...» : Փրկվեց երջանիկ պատահականությամբ ...Քույրը բերել էր նրա հագուստը... Մտնելով ննջասենյակ՝ տեսավ հատակին Եվայի անշարժացած մարմինը.. Բժիշկներին հաջողվեց փրկել նրա կյանքը...
Երկու ինքնասպանության փորձից հետո Հիտլերը փոխում է վերաբերմունքը Եվայի հանդեպ ու մի գեղեցիկ բնակարան նվիրում Օբերրզալցբերգում,որը նա կահավորում է իր ճաշակով...Իսկ Բերգհոֆ վիլայից Եվան իսկական «սրբարան» պատրաստեց սիրելիի համար...
Անտիկվար կահույք...ադամանդներ...թանկարժեք մորթեղեն ... և նույնիսկ այնպիսի հազվագյուտ բան ,ինչպիսին հեռուստացույցն էր...Եվայի համար անհասանելի բան չկար արդեն.....
Նա առաջվա նման մնում էր ստվերում,չէր մասնակցում պաշտոնական հանդիպումներին,ընդունելություններին,բայց ուներ իր փոքրիկ ուրախությունները...Եվան խելքը «թռցնում էր» նոր զգեստների համար ...Պատվիրում էր անըդհատ ,թարմացնում զգեստապահարանը...
Լավագույն մորթեղեն ու կոշիկներ էր պատվիրում է Միլանից, Փարիզից,Հռոմից...
Հիտլերի մերձավոր շրջապատն այլևս չէր համարում նրան «սպասուհի» կամ «փնթի ու քոսոտ»:Նրան արդեն ճանաչում էին...հետը հաշվի նստում...
Այնուամենայնիվ ,նրա համար մեծագույն պարգև էր հազվադեպ, խաղաղ ,համարյա ընտանեկան երեկոները սիրելիի հետ...
Պատկերացրեք այսպիսի տեսարան...
Հիտլերը նստած է իր սիրելի բազկաթոռի մեջ . սուլում է ինչ որ մեղեդի..
-Դու կեղծում ես նոտաները,-հայտարարեց Եվան
-Ամենևին
-Կեղծ է
Նա դնում է пластинкa-ն ... նա համաձայնեց...
-Անուշս,կարելի է այսօր Բլոնդին (Հիտլերի շան անունն է) գոնե մի ժամով իջնի մեր տուն ,-աղերսագին նայելով Եվայի աչքերի մեջ՝ խնդրեց Հիտլերը...Նա փափկեց..
-Լավ,միայն մի ժամով...
Հիտլերի աչքերը փայլեցին ուրախությունից և նա հրամայեց ծառային բաց թողնել իր սիրելի շանը...Իսկ այս ամենից մի րոպե անց նա կարող էր ցուցում տալ իր բանակին անցնելու հարձակման կամ ստորագրել հազարավոր մարդկանց գնդակահարության հրամանը....
Եվան գրեթե երջանիկ է...Նա լրջորեն տարվում է լուսանկարչությամբ...(այժմ նրա 33 ալբոմներ պահպանվում են Վաշինգտոնի Ազգային արխիվում...):
Եվա Բրաունը երազում էր,որ հաղթանակից հետո Ռենի Լիֆենշտալը կնկարահանի ֆիլմ իր և Ադոլֆի սիրո մասին...
Սակայն պատերազմն ավելի ու ավելի էր վախեցնում Եվային ու կարծես զգալով վերջի սկիզբը՝ նա կտակ է կազմում...
Տիկին Հիտլերը՝ Եվան, քմահաճ աղջիկ է եղել...պատմում են.
«Մի անգամ ,երբ հարևանի տղան ընկերներին ցուցադրում էր իր բոլորովին նոր մոտոցիկլն ու պարծենում ,Եվան (չունենալով վարելու հմտություն ու փորձ) անսպասելիորեն ցատկում է այդ մոտոցիկլի վրա ու առաջ սլանում...
Մի քանի րոպե անց հազիվ ուշքի եկած տղաները տեսան անկյունից դուրս եկող Եվային...Նա վերադարձրեց մոտոցիկլն ու արհամարհանքով շշնջաց.
-Չեմ սիրում մոտոցիկլ,երբ մեծանամ շքեղ ավտոմեքենաներով պիտի շրջեմ:
Շատ տարիներ անց նա կատարեց «խոստումը»:Նստած ձյունաճերմակ «Մերսեդես»-ի ղեկին՝ սլանում էր դեպի իր նպատակները...Գլխում պտտվում էին տարբեր մտքեր...Եվան գիտեր,որ ընթանում է մահվանն ընդառաջ...Սակայն նա գիտեր նաև ամենակարևորը,որ «կկիսի »մահը աշխարհում ամենասիրելի ու ամենակարևոր մարդու հետ...»:
28 ապրիլի ,1945թ...16 մետր խորության բունկերում տեղի է ունենում ամենաանսովոր ու ամենաողբերգական ամուսնական ծիսակատարությունը...Հարսը սևազգեստ է..ադամանդներով...փեսան ՝ տոնական համազգեստով...երկու վկաների ներկայությամբ հանդիսավոր երդվեցին նրանք...
Պատիֆոնի հնչյունների ներքո խմեցին գինի և առանձնացան...ամբողջ գիշեր նրանք այրում էին ինչ-որ փաստաթղթեր...
Միգուցե այդ ժամանակ,երբ սովետական զորքերը նրա թաքստոցի ճանապարհին էին ,նա գիտակցեց իր գաղափարների լիակատար պարտությունն ու մտքերի ,նպատակների,ծրագրերի փլուզումը...նա հասկացավ, գուցե,որ միակ թանկագին բանն իր կյանքում եղել է այս փոքրիկ ,խաղաղ կինը ,որը կիսեց իր հետ կյանքն ու պատրաստ է կամավոր կիսելու նաև մահը...
Եվա Բրաունի երազանքները կատարվեցին...Նա հասավ իր նպատակին...Հիտլերը տվեց Եվային թույնի պարկուճը,որը նախօրեին փորձարկել էր իր սիրելի շան՝Բլոնդիի վրա...
Համոզվելով,որ թույնը ներգործում է՝ նա կրակեց իր գլխին...
*******
Իսկ հիմա հատուկ հետաքրքրասերների համար հետաքրքիր տեղեկություններ Հիտլերի կյանքից
Ադոլֆ Հիտլեր՝ նացիոնալ -սոցիալիզմի հիմնադիրն ու կենտրոնական ֆիգուրան
Երրորդ Ռեյխի տոտալիտար դիկտատուրայի հիմնադիր..
1933թ-ից նացիոնալ-սոցիալիստական աշխատավորական կուսակցության առաջնորդ(ֆյուրեր):
1934թ-ից Գերմանիայի Գերագույն ուժերի գլխավոր հրամանատար...
Հիտլերը տառապում էր կլասուստրաֆոբիայով..նրա կալվածքում վերելակը հայելապատ էր,որպեսզի զգալիորեն ավելանար տեսանելի տարածությունը...
Նա համարում էր,որ բարձրագույն ռասսան արիացիներն են՝ կապույտ աչքերով, շիկահեր մարդիկ...բայց ինքն ուներ սև մազեր ու սրճագույն աչքեր...))))Ենթադրվում է,որ նրա տատը ծնել է ապօրինի երեխա(Ադոլֆի հորը) հրեայից...
Հիտլերը ,բացի եկեղեցական հարկերից ,խուսափում էր հարկեր վճարելուց,,,,նույնիսկ 1945թ է վճարել եկեղեցական հարկեր.....
1936թ ամառային Օլիմպիական խաղերի ժամանակ նա հրաժարվեց սեղմել մրցավազքում հաղթող սևամորթ ամերիկացու՝ Ջեսսի Օուենսի ձեռքը...
Հիտլերի գլխավոր թշնամիներն էին՝ ՍՍՀՄ-ը,Ստալինն ու ... հաղորդավար Յուրի Լևիտանը..Նա նույնիսկ նրա գլխի համար խոստացել էր 250000 մարկ պարգևատրություն...
Հիտլերը բուսակեր էր..
**********
Իսկ հիմա համառոտ մեջբերում Time-ից....
«Հիտլերը բաժանում էր իր զինվորներին..«փչովի տիկնիկներ»...Նա հրամայեց արտադրել արիական(կապույտ աչքերով շիկահերներ) փչովի տիկնիկներ ,որպեսզի հետ պահի իր զինվորներին վեներական հիվանդությամբ տառապող մարմնավաճառ կանանց հետ կենակցելուց...
Ծրագիրը,որի կոդային անվանումն էր«Borghild» մեկնարկեց 1940թ ,երբ SS -ի գլխավորը՝ Հիմլերը, գրեց Հիտլերին,թե«ֆրանսիացի մարմնավաճառները խիստ վտանգավոր են գերմանական զինվորների առողջության ու անվտանգության համար »:
Հիտլերի հրամանով սկսեցին ստեղծել սիլիկոնային տիկնիկներ...Նրանք դիմեցին հունգարացի դերասանուհի Käthe von Nagy -ին առաջարկով՝ նրա արտաքին տեսքի նմանությամբ պտրաստել այդ տիկնիկները...Դերասանուհին հրաժարվեց...
Նրանք որոշեցին տիկնիկները պատրաստել որոշակի առանձնահատկություններով՝ թողնելով միայն կապույտ աչքերն ու շեկլիկ մազերը...իսկ «մնացածը »թող «լրացնեն » զինվորները ՝ իրենց ֆանտազիաներին համապատասխան ....))):
Հիմլերը իր զորքի համար պատվիրեց 50 հատ...
Սակայն 1942թ փակեցին պրոյեկտը...քանի որ զինվորները հրաժարվում էին կրել իրենց հետ այդ «ռետինե դատարկությունները»....իսկ սպաները վախենում էին ,որ իրենց ենթակաները կծաղրվեն դաժանորեն ,եթե այդ տիկնիկներով գերի ընկնեն))))»
Իսկ Հիտլերի արտասովոր սեքսուալ նախասիրությունների մասին լավ է լռեմ ))))) ճիշտն ասած այդ մասին գրելու « համարձակություն» չունեմ ...)))))))))))
Հաջորդ օրը Բերլիոզը հարցրեց Լեսյուերին,
-Դե,պարոն ,ի՞նչ տպավորություն թողեց հանճարեղ Բեթհովենի երաժշտությունը
-Այդ ո՞ւր էիր ուղարկել դու ինձ,-գոռգոռաց Լեսյուերը,-իսկ ես ,ծեր հիմարս ,լսեցի քեզ...
-Իսկ դու գիտե՞ս,որ այդ սատանայական երաժշտությունը հասցրեց ինձ այն վիճակի ,որ երբ վերադարձա տուն ու գնացի քնելու ,և երբ ուզում էի հագնել շապիկս ,չէի կարող գտնել գլխիս տեղը...))) մի՞թե կարելի է ստեղծել երաժշտություն,որից մարդը կկորցնի գլուխը...)))
-Ախ,մաեստրո,-ծիծաղելով բացականչեց Բերլիոզը,-գուցե մեկ կամ երկու անգամ կյանքում արժի՞ կորցնել գլուխը...
-Բայց ոչ ավելի հաճախ,-հակաճառեց ծեր ուսուցիչը...)))
-Կարծում եմ ,որ մեզ նման բան չի սպառնա,-լրջորեն պատասխանեց Բերլիոզը.
-Համաձայնեք,այդպիսի երաժշտություն հաճախ չի ստեղծվում...
(())
Մի անգամ Գյոթեն և Բեթհովենը զբոսնելիս հանդիպեցին կայսրուհուն՝ պալատակնների ու շքախմբի շրջապատում...Գյոթեն,խոնհարելով գլուխը, մի կողմ քաշվեց...Բեթհովնն անցավ պալատակնների միջով ՝հազիվ հպվելով գլխարկին...
(())
Բեթհովենը չգիտեր բազմապատկել...
Ամեն անգամ՝ մինչև ստեղծագործական աշխատանքին անցնելը,Բեթհովենը գլուխն իջեցնում էր սառցե ջրով լի թասի մեջ...Այդ սովորությունից նա չհրաժարվեց մինչև կյանքի վերջ...
Որոշ ժամանակ Բեթհովենը սովորել է ավստրիացի կոմպոզիտոր և երաժշտական տեսաբան Յոհան Ալբրեխտսբերգերի մոտ...Իր համառությամբ Բեթհովենեն անվերջ զայրացնում էր ուսուցչին....և մի անգամ նա չդիմացավ ու բացականչեց.«Այս դմբոն ոչինչ չսովորեց ու երբեք ոչինչ չի սովորի» )))
Բեթհովենը միշտ սուրճ էր եփում 64 հատիկից...)))
(())
Բեթհովենի խոսքերից...
Մեծ արվեստը չպետք է պղծի իրեն ՝օգտագործելով բարոյազուրկ նյութեր
Իսկական նկարիչը զուրկ է փառասիրությունից: Նա շատ լավ հասկանում է,որ արվեստն անսպառ է...
Տաղանդավոր և աշխատասեր մարդու համար խոչընդոտներ չկան...
Երաժշտությունը պիտի կրակ հանի մարդկային հոգուց
Երաժշտությունը ավելի բարձր հայտնություն է,քան իմաստությունն ու փիլիսոփայությունը...
Որոշ պատմաբաններ հակված են կարծելու ,որ հայտնի կուրտիզանուհի Ասպազիան Աթենք էր եկել մի նպատակով՝ նվաճելու Պերիկլեսին՝ «հելեններից ամենարժանավորին»:
Մոտավորապես մ.թ.ա. 455-ին Մեգարայից Աթենք եկավ մի գեղեցկատես աղջիկ , որպեսզի հիմնի իր հռետորության դպրոցը...Նրան ուղեկցում էին մի քանի երիտասարդ հույն կանայք: Աթենքում նրանց հայտնվելը իրարանցում առաջացրեց...Ամիջապես պարզվեց ,որ նորեկները Կորնթոսից ժամանած կուրտիզանուհիներ են , որոնց գլխավորում էր միլեթուհի Ասպազիան:
Կանայք միասին էին ապրում ,զբաղվում քաղաքականությամբ,փիլիսոփայությամբ,արվեստով և պատրաստակամորեն թույլ տալիս բոլորին մասնակցելու իրենց հավաքույթներին...Նման տեսարանների անսովոր աթենացիները զուտ հետաքրքրասիրությունից սկսեցին այցելել այդ հյուրընկալ տունը... Նրանց սկզբից գրավում էր եկվոր կանանց գեղեցկությունը ,իսկ հետո սկսեցին այցելել ՝հրապուրված այնտեղ քննարկվող հարցերով...
Ասպազիայի սալոնի մշտական այցելուներից էին Անաքսագորասն ու իր աշակերտ Եվրիպիդեսը, Զենոնը,Հիպոկրատը,Պրոտագորասը,քանդակագործ ֆիդիասը,իսկ բոլորից հաճախ Սոկրատեսն էր այցելում... Ինչպիսի՜ ելույթներ ,ինչպիսի՜ վեճեր ու քննարկումներ էին այնտեղ տեղի ունենում ...Ինչպիսի՜ վայելքներ ու երանություն էին խոստանում գեղեցկուհի կորնթոսուհիներն իրենց հավաքույթներին այցելող աթենացի այրերին ...
Ասպազիայի խելքը,ողջախոհությունն ու ճարտասանությունը ,լսելու կարողությունն ու վիճաբանելու շնորհքը ակամա ստիպում էին բոլորին անկնածանքով ունկնդրել այդ անսովոր գեղեցկուհուն...
Ասպազիան անչափ հետաքրքրված էր նոր փիլիսոփայական ուղղություններով և իմացածն այնպես վարպետորեն են կարողանում օգտագործել զրույցների ժամանակ ,որ բոլորը՝ անկախ իրենցից, նշում էին նրա կենարար խելքի ինքնատիպությունը...
Կոպիտ արտաքինով և կրքոտ հոգով 20-ամյա Սոկրատեսն անմիջապես սիրահարվեց Ասպազիային...այնպես սիրահարվեց ,որ նրանից մի քայլ անգամ հեռու չէր գնում...իսկ ավելի ուշ ,երբ դարձավ հայտնի փիլիսոփա,ասեց,որ ամեն ինչի համար պարտական է Ասպազիային.....
Շատ անվանի մարդկանց օրինական կանայք ցանկանում էին ծանոթանալ այս զարմանալի կնոջ հետ , իսկ ամենահամարձակները հաճախում էին հավաքույթներին ...Կանանց զրույցի հիմնական թեման ամուսնությունն էր :Անվանի հետերան աղաղակող էր համարում ժամանակակից ամուսնության պայմանները.«Յուրաքանչյուր կին պիտի ազատ լինի ամուսնու ընտրության հարցում և չպիտի ամուսնանա ծնողների կամ խնամակալների ընտրությամբ ,-ասում էր նա.....Ամուսինը պարտավոր է դաստիարակել կնոջն ու թույլ պիտի տա նրան արտահայտելու իր կարծիքը»: Տղամարդիկ չէին կիսում Ասպազիայի համարձակ տեսակետները,բայց նրանց կանայք հիացած էին ու համարում էին Ասպազիային բախտագուշակ...
Ասպազիան Պերիկլեսի համար էր եկել Աթենք......
Պերիկլեսի մասին նա լսել էր վաղուց...Բայց նա նրա մասին գիտեր միայն այն ամենն,ինչ գիտեին բոլորը....Նա մեկն էր տասը հայտնի աթենացի առաջնորդներից կամ ստրատեգներից և, ճիշտ է , ձևականորեն նրա իշխանությունը մեծ չէր ,սակայն հենց նա էր որոշում շատ կարևոր հարցեր ,պատերազմ հայտարարում հարևան պետություններին կամ դաշինք կնքում ...Ասպազիան գիտեր նաև ,որ Պերիկլեսը ծագումով հայտնի Ալկմեոիդների ընտանիքից էր...
Որպես իսկական կին՝ Ասպազիան ցանկանում էր ոչ միայն լսել նրա մասին,այլ նաև տեսնել...
Նա առաջնորդին տեսավ փողոցում ,սակայն նա ոչ մի բանով «չխոցեց» նրա երևակայությունը...Պերիկլեսը ո՛չ գեղեցիկ էր ,ո՛չ էլ վեհաշուք... Հանգիստ ,համաչափ քայլերով անցնում էր փողոցով ու պատասխանում ողջույններին՝ բարձրացնելով աջ ձեռքը վեր ......
Մի անգամ Սոկրատեսը չվարանեց անվանել չքնաղ Ասպազիային իր ուսուցչուհին և առաջարկեց Պերիկլեսին այցելել նրա սալոն....Առաջարկն ընդունվեց ,քանի որ համապատասխանում էր տիրակալի ցանկությանը...Ասպազիային բախտ վիճակվեց ընդունել իր սրահում այն աթենացուն ,ում անվանում էին Athenians Olympians....Զևսը գտավ իր Հերային...Դարաշրջանի այդ մեծագույն մտքերը միանգամից զգացին հրապուրանք միմյանց հանդեպ...Ո ՞վ գիտե ,թե ինչ կդառնար Պերիկլեսն առանց Ասպազիային ,իսկ Ասպազիան ՝ առանց Պերիկլեսի...
Աթենքի կառավարչին թվում էր ,թե արդեն ոչ ոք նրան ոչինչ չի սովորեցնի...Սակայն այդ կնոջ շրջապատում հանկարծ բացահայտեց բաներ ,որոնց մասին նախկինում չէր էլ ենթադրել....Ասպազիայի աչքերը լուսավորեցին խավարը նրա սեփական կյանքի,որն հիմա նրան թվաց խղճալի ու միայնակ...Սակայն սիրուհու կարգավիճակը չէր բավարարում պատվախնդիր Ասպազիային...Միայն սիրուհի լինելը նրան նվաստացուցիչ էր թվում .չունենալ հարգանքի իրավունք ,որից օգտվում էին Աթենքի քաղաքացիների օրինական կանայք ,որոնք բացի երեխա ծնելուց ,ուրիշ բանի ընդունակ չէին....Պերիկլեսը, հմայված իր սիրուհու գեղեցկությամբ ու խելքով և ամբողջովին համամիտ լինելով նրա հետ,մի գեղեցիկ օր բաժանվեց կնոջից ... և տալով նրան մեծ օժիտ՝ ամուսնացրեց մի արժանավոր մարդու հետ ...Իսկ որդիներին պահեց իր մոտ:
Այսպիսով ,Ասպազիայի ցանկությունը կատարվեց ...Նա դարձավ Օլիմպիացու կինը և տեղափոխվելով նրա մոտ՝ անմիջապես տունը դարձրեց քաղաքական սալոն...
Եղե ՞լ է նա իսկապես Պերիկլեսի կինը...Ոմանք հաստատում են,ոմանք բացառում նման ամուսնության հնարավոր լինելը...Հայտնի է,որ Աթենքի յուրաքանչյուր քաղաքացի իրավունք ուներ բացահայտորեն կուրտիզանուհի սիրուհի ունենալ ,անկախ նրա ազգային պատկանելիությունից ,սակայն արգելված էր ամուսնանալ օտարերկրացու հետ...Օրենքը խախտողները դաժանորեն պատժվում էին ...Կինը վաճառվում էր որպես հարճ ,իսկ տղամարդը ,բացի հսկայական տուգանք վճարելուց ,կորցնում էր նաև իր քաղաքացիական իրավունքները,իսկ նրանց երեխաները ճանաչվում էին անօրինական և զրկվում աթենացի համարվելու կոչումից :
Որոշ չափով հենց ինքը ՝Պերիկլեսն է եղել նախաձեռնողը նման շովինիստական օրենքների ստեղծման ...Մինչև Ասպազիայի հետ հանդիպումը նա «մաքուր ամուսնությունների» կատաղի ջատագովներից էր ....Եվ սերն ստիպեց նրան մոռանալ ամեն ինչի մասին...ու առաջին անգամ նա կասկածի տակ առավ իր սեփական սկզբունքները...
Այդ ժամանակ աթենացիները հետևում էին հետևյալ սկզբունքին.«կուրտիզանուհիները անհրաժեշտ են, որպեսզի սիրաշահեն,գուրգուրեն մեր մարմինները...հետերաները հաճույքի համար են ,իսկ կանայք, որպեսզի լույս աշխարհ բերեն օրինական զավակներ(Դեմոսֆենես)»:
Ու հանկարծ բոլորը տեսան մեծ,անկեղծ սիրո մարմնացում ...Սեր ,որը նույնիսկ պոետները չեն կանխատեսել ...Այդ երկու անձանց քնքշանքը միմյանց հանդեպ,որոնք հիշում էին յուրաքանչյուր մանրուք միմյանց կյանքում ,ընդունակ էր մաքրելու ,սրբացնելու,ազնվացնելու անգամ ամենացածրը,ստորն ու անազնիվը...Պերիկլեսի «հունական ձևով» տղամարդկային խստությանը ներդաշնակորեն համադրվում էր Ասպազիայի նուրբ կանացիութունն ու մեղմութունը...
Երբ Ասպազիան ծնեց որդի,նրան համարեցին անօրինական....Այստեղից էլ ենթադրվում էր ,որ նա Աթենքի տիրակալի սիրուհին էր և ոչ թե կինը...Իսկ մյուս կողմից՝ Պերիկլեսը հմայիչ Ասպազիային բացահայտ անվանում էր «իր կինը» ,հրապարակայնորեն հանդիպումների ու հրաժեշտի ժամանակ համբուրում էր նրան և հազիվ թե նա համարձակվեր դա անել՝ իմանալով դաժան օրենքները Աթենքի ....Բայց ,եթե նույնիսկ Ասպազիան միայն սիրուհի էր, միևնույնն է, աթենացիների մեծամասնությունը հարգում էր նրան՝ որպես իրենց հովանավորի կնոջ ,որը հետերայի ազատության հետ միաժամանակ ուներ նաև օրինական կնոջ կարգավիճակ...
Սոկրատեսի, Ֆիդիասի ու Անաքսագորասի համար նա միայն հավատարիմ ,խելացի ընկերուհի էր ,իսկ Պերիկլեսի համար՝սիրուհի և կին ...Նրա կյանքի ուրախությունը,նրա օջախի հմայքը ,վստահելի անձ... Նա գիտեր խոսքի զորությունը ...Կնճիռները հարթեցնելու գաղտնիքները ... Կատարյալ տիրապետում էր սիրո արվեստին .... Ընդունակ էր մխիթարելու ամեն վիշտ , թախիծ ... խելքը «տանող արբեցնող , մթագնող» քնքշանքներ գիտեր պարգևել........
Ասպազիայի և Պերիկլեսի կապը դարձել էր քաղաքական հակառակորդների վիրավորանքների ու ծաղրանքի առարկան ...Մասնավորապես, նրանք պնդում էին ,որ Պերիկլեսի տունը վերածվել է պոռնկանոցի ՝լի կուրտիզանուհիներով և ամուսնացած աթենուհիներով ,որոնք իրենց անառակությամբ օգնում են ամուսիններին իրենց քաղաքական կարիերիայում....Ասպազիային համարում էին Պերիկլեսի «չար հանճարը» ,որը ոգեշնչում էր նրան բռնակալական վարքագծի և անզգույշ քաղաքականության...
Պատմում են.
440մ.թ.ա. Miletus և Samos չէին կարող կիսել իրար մեջ Priene քաղաքը...Պերիկլեսն առաջարկեց թշնամական կողմերին Աթենք ուղարկել դելեգացիա ...Samos-ը մերժեց...Աթենացիները պատրաստվեցին պատերազմի...
Այդ ռազմարշավի ժամանակ Ասպազիան իր բազմաթիվ կուրտիզանուհիների հետ միասին (որոնք հսկայական գումար վաստակեցին իրենց հնագույն արհեստով ,քանի որ պատերազմը տևեց ինն ամիս) ուղեկցում էր Պերիկլեսին .....
Ի վերջո Սամոսը հանձնվեց հաղթողի ողորմածությանը...Պերիկլեսի հակառակորդները լուր տարածեցին ,թե հարցը խաղաղ լուծում կստանար և այդքան արյուն չէր հեղվի, չէին զոհվի այդքան խիզախներ ու չէին լինի որդեկորույս մայրեր ,եթե չլիներ «շան աչքերով » այդ միլեթուհին (Ասպազիան)...
Եվ Ասպազիային մեղադրեցին կավատության ու երիտասարդ աղջիկներին այլասերելու մեջ,որը աթենական օրենքով պատժվում էր մահվամբ...
Ասում էին ,իբր,նա կորցնելով իր նախկին գեղեցկությունն ու փորձելով պահել ամուսնուն՝ « մատակարարում, «պատվում էր» նրան երիտասարդ աղջիկներով ,կանացով ու կուրտիզանուհիներով...»:
Ասպազիան խիզախորեն հանդես եկավ ժողովրդական ժողովի առաջ...Պերիկլեսը նույնպես հանդես եկավ սիրեցյալի պաշտպանությամբ...Նրա ճարտասանությունը հասել էր աննախադեպ բարձունքների...Արցունքներն առվակներով հոսում էին առաջնորդի աչքերից...նա աղաչում էր արդարացնել Ասպազիային... Եվ համոզված էին բոլորը ,որ նա չէր թափի արցունք ,եթե հարցն իր կյանքին վերաբերվեր...
Դատավորները համրացել էին...Նրանք սովոր էին արցունքների ու շատ էին զայրանում ,երբ ինչ-որ մեկն օգտվում էր այդ «սիրտ փափկացնող միջոցից»....Նրանցից ոչ մեկը չէր սպասում, որ կտեսնի իր առջև արտասվող Պերիկլեսին ՝այդ 60-ամյա քաղաքական գործչին ՝հազվագյուտ դիմացկանությամբ ,միշտ անվրդով ու հանգիստ մարդուն...
Մեղադրյալն արդարացվեց.....
մ.թ.ա. 413-ին պատերազմ սկսվեց աթենացիների ու սպարտացիների միջև...Պատերազմին սպասում էին վաղուց...Բայց հիմա ,երբ այն սկսվեց,սկսեցին փնտրել մեղավորներ...Ողջ զայրույթը թափվեց Պերիկլեսի գլխին... Կանայք ասում էին ,թե այդ պատերազմը սկսվել է Ասպազիայի քմահաճույքով...Այս հորինվածքը կրկնեց նաև Արիստոֆանը,որը չէր սիրում Պերիկլեսին ու նրա կնոջը...Պերիկլեսը կորցրեց ժողովրդի վրա իր իշխանությունը...
Արյունոտ պատերազմը դեռ շարունակվում էր,երբ աթենացիների գլխին մի նոր պատուհաս թափվեց...ժանտախտը սպառնում էր ոչնչացնել ողջ քաղաքը....Նկատելիորեն նոսրացել էր Ասպազիայի և Պերիկլեսի ընկերների շարքերը... Քրոջից հետո ժանտախտը գերեզման տարավ Պերիկլեսի երկու որդիներին (առաջին ամուսնությունից.....):Ասպազիան այդ դժվարին պահերին նրա կողքին էր....
....Պերիկլեսը հանդես եկավ ժողովրդական ժողովում առաջարկով.Ասպազիայի որդուն ճանաչել օրինական...Այդ ժամանակահատվածում Պերիկլեսին հաջողվեց նորից շահել ժողովրդի համակրնաքը...Նրա ցանկությունը կատարվեց...
Վերջին տարիների իրադարձությունները քայքայել էին Օլիմպիացու առողջությունը...Նա մահացավ 426 մ.թ. ա...
Ասպազիան մնաց միայնակ մի երկրում ,որտեղ նրան այնքան էլ բարեկամական չէին վերաբերվում......Նրան հարկավոր էր պաշտպան ...ու նա ամուսնացավ իր նախկին աշակերտի՝ զորավար Լիզիկլի հետ...Երկու տարի անց ,երբ ծնվել էր նրանց որդին,Ասպազիան կրկին այրիացավ...Ամուսինը զոհվեց ճակատամարտներից մեկում...
......Նա վերցրեց որդուն ու հեռացավ Աթենքից.....
Մահացավ անհայտության մեջ....
Վերջ ))))»
ներողամիտ եղեք ...))) խնդրում եմ, վրիպումերն ուղղեք մտովի ...)))))»
Թամար թագուհի և Շոթա Ռուսթավելի
Ապագա թագուհու մայրը վաղ է մահացել...Նրան դաստիարակել է մորաքույրը...
Թամարան ստացել է գերազանց կրթություն...
«...Արքայադուստրը իմաստուն ,զուսպ,համբերատար....նազելի ,վայելչակազմ,բարձրահասակ,սև աչքերով նրբագեղ գեղեցկուհի էր »:
Հայրը՝Գեորգի 3-րդը, զգալով մոտալուտ մահը, թագադրում է իր 20 -ամյա միակ դստերը :
Վրաստանի պատմության մեջ առաջին կին թագուհին է եղել Թամարան:
Թամարան ստացել է գերազանց կրթություն...
«...Արքայադուստրը իմաստուն ,զուսպ,համբերատար....նազելի ,վայելչակազմ,բարձրահասակ,սև աչքերով նրբագեղ գեղեցկուհի էր »:
Հայրը՝Գեորգի 3-րդը, զգալով մոտալուտ մահը, թագադրում է իր 20 -ամյա միակ դստերը :
Վրաստանի պատմության մեջ առաջին կին թագուհին է եղել Թամարան:
Թագուհին վեհաշուք էր ,«արքայական սևեռուն հայացք և հաճելի ու քաղցր ձայն ուներ,և նրա խոսքը զերծ էր արատավոր ու հանդուգն բառերից...» :
Նրա ձեռքն էին խնդրում շատ անվանի ու հարուստ մարդիկ,իշխաններ...սուլթաններ...պարսից շահը....Սակայն թագուհին ընդունեց մեծ իշխան Անդրեյ Բոգոլյուբսկու որդու՝ Յուրիի ամուսնության առաջարկը...Իհարկե,ամուսնությունը թելադրված էր քաղաքական նկատառումներով...ոչ մի զգացմունք չուներ Թամարը Յուրիի հանդեպ...
Հարսանիքը տեղի ունեցավ 1188թ. : Դժբախտ էր թագուհին... Երկու տարի շարունակ համբերում էր ամուսնու անառակություններն ու հարբեցողությունը....Յուրին հաճախ էր նրան ծեծում...
Վերջապես թագուհին որոշեց բաժանվել ...վռնդեց իշխանին...
Կատաղած ու ստորացված Յուրին մեկնեց Կոստանդնուպոլիս,որպեսզի զորք հավաքի ու պատերազմի կնոջ դեմ...
Պատերազմը տանուլ տալով՝ խայտառակված Յուրին վերադառնում է Русь....
Պատերազմը տանուլ տալով՝ խայտառակված Յուրին վերադառնում է Русь....
Թագուհու երկիրը ծաղկում էր,բարգավաճում...Նրա մասին լեգենդներ էին պատմում...փառաբանում,գովերգում...նա ազնիվ էր,իմաստուն,առատաձեռն...հրավիրում էր իր երկիր լավագույն փիլիսոփաների,բանաստեղծների,գիտնականների ,աստվածաբանների...
Ահա այսպես մի օր նրա պալատ եկավ Շոթա Ռուսթավելին...Պատմում են,որ Ռուսթավելին միանգամից է սիրահարվում Թամարին...Պատմաբանների մի մասը պնդում է ,որ այդ սերը փոխադարձ է եղել, և Թամարը դարձել է նրա սիրուհին...Իսկ մյուսններն ասում են ,թե զգացմունքը փոխադարձ չի եղել և Ռուսթավելու սերն անպատասխան է մնացել... Նա թաքուն է սիրել ու երկրպագել իր սրտի տիրուհուն...
Ռուսթավելին թագուհու անձնական գանձապահն էր: Սակայն տնտեսական գործերը չէ ,որ հետաքրքրում էին նրան ...նա ուզում էր գովերգել իր սիրելի Թամարին...
«Վագրենավորը » պոեմի (միջնադարի լավագույն և նշանավոր ստեղծագործություններից մեկն է)
գլխավոր հերոսուհու՝ Նեստան-Դերիջանի կերպարի նախատիպը Թամարա թագուհին էր ...Բանաստեղծն այսպես ցանկացել է թաքցնել իր մեծ սերը թագուհու հանդեպ,որ նրա վրա նույնիսկ կասկածի ստվեր չիջնի ...Այնուամենայնիվ այդ գլուխգործոցի ամեն տողի մեջ կարելի է կռահել թագուհու հիասքանչ կերպարն ու մեծ բանաստեղծի ազնիվ ,անսահման մաքուր ՍԵՐԸ նրա հանդեպ...
Շուտով Թամարա թագուհին ամուսնանում է վրաց խիզախ ու ազնվազարմ զորավար Դավիդի(Սասլան ) հետ...
Շոթա Ռուսթավելին հեռանում է Վրաստանից...ուղևորվում Պաղեստին ....որտեղ էլ Սուրբ Խաչ վանքում ձեռնադրվում է որպես կուսակրոն վանական...
Շոթա Ռուսթավելին հեռանում է Վրաստանից...ուղևորվում Պաղեստին ....որտեղ էլ Սուրբ Խաչ վանքում ձեռնադրվում է որպես կուսակրոն վանական...
1212թ. ծանր հիվանդությունից մահանում է Թամարա թագուհին.....
Նրա գերզմանի ստույգ վայրը հայտնի չէ...մեռնելուց առաջ թագուհին խնդրել է ,որ գաղտնի պահեն իր հուղարկավուրության վայրը... նա չէր ուզում ,որ մահմեդականների կողմից հայտնաբերվեր ու պղծվեր իր գերեզմանը....
Նրա գերզմանի ստույգ վայրը հայտնի չէ...մեռնելուց առաջ թագուհին խնդրել է ,որ գաղտնի պահեն իր հուղարկավուրության վայրը... նա չէր ուզում ,որ մահմեդականների կողմից հայտնաբերվեր ու պղծվեր իր գերեզմանը....
Որտե՞ղ է ամփոփված Թամարա թագուհու աճյունը
Մինչ այսօր ոչ-ոք չգիտի.......
Մինչ այսօր ոչ-ոք չգիտի.......
(())
Թեթևամիտ է նա,ով ընչաքաղցություն է անում ,ագահությամբ սևացնելով իրեն
Սուտը հոգուն ու մարմնին պատճառում է անվերջանալի տանջանքներ
Առանց հիվանդության մասին բժշկին պատմելու միթե կարելի է ապաքինվել
Խելացի ընկերը չի լքի ընկերոջը,չնայած ամեն տեսակ զրկանքների
Ով դժբախտության մեջ լքի ընկերոջը՝ինքը կճաշակի դժբախտության դառնությունը
Բարեկամությունն անարգելը աններդաշնակ է իմաստությանը
Շոթա Ռուսթավելի
Հրեշի (Ադոլֆ Հիտլերի) և Եվա Բրաունի սիրո պատմությունը...
Անչափ բարդ է պատկերացնել ու պատասխան տալ այն հարցին,թե ինչու էին կանայք խենթանում նրա համար ...
Եվրոպայի մեծահարուստ և «ազնվացեղ» կանայք նրա կուսակցության կարիքների համար իրենց թանկարժք զարդերն էին զոհաբերում,իսկ «հասարակ » տիկնայք գրում էին նրան սիրային նամակներ և նետվում նրա մեքենայի անիվների տակ....
Եվա Բրաունը ծնվել է ուսուցչի և նախկին սպորտսմենուհու ընտանիքում...հարուստ չէին,սակայն ունեին տուն,ավտոմեքենա և մի սպասուհի...
Հայրը «տնային» բռնակալ էր և որդի չունենալը(որի մասին երազում էր) նրան այնքան էր չարացրել,որ իր զայրույթն ու ցասումը «պարպում էր» երեք աղջիկների և կնոջ գլխին ...
Եվան փայլուն կրթություն էր ստացել և հոր ցուցումով ընդունվել որպես ասիստենտուհի Ադոլֆ Հիտլերի անձնական ֆոտոնկարչի ատելյեում ...
1929թ աշնանային մի օր խանութ մտավ մի այցելու և առաջինը,որ նա տեսավ մի երիտասարդ աղջկա սլացիկ,բարեկազմ ոտքերն էին ....Աղջիկը սանդուղքի վրա կանգնած ինչ-որ բան էր փնտրում վերին դարակներում...Այցելուն կանգնած լուռ հետևում էր նրա շարժումներին...
-Herr Wolf,-ծանոթացեք ,սա մեր փոքրիկ Բրաունն է,- Եվային այցելուին ներկայացրեց ֆոտոնկարիչը
-ֆրոյլան Բրաուն ,շատ հաճելի է,դուք հրաշալի տեսք ունեք
Եվան ուշադիր զննեց կարճահասակ,վտիտ կազմվածքով ,45-ին մոտ զվարճալի բեղիկներով ու նոսր մազերով Herr Wolf-ին...Նա ամենևին էլ նման չէր իր կանացի վեպերի հերոսներին ,որոնց մասին հաճախ էր կարդում գիշերները վերմակի տակ լամպի լույսով ,քանզի հայր ժամը 10-ին հանգցնում էր տան լույսերն ու ստիպում բոլորին պառկել քնելու..
Herr Wolf-ը, «արձակելով» մի քանի հերթապահ հաճոյախոսություններ, հեռացավ ....Եվային դուր եկավ նրա թավշե,հրապուրիչ ձայնը...Ավելի ուշ նա հասկացավ ,որ իր դիմաց կանգնած էր հենց ինքը՝Ադոլֆ Հիտլերը՝ Գերմանիայի ազգային սոցիալիստական կուսակցության առաջնորդը,որի նկարներով զարդարված էին ֆոտոատելյեի պատերը...
Այս փոքրիկ դրվագը բավական էր 17-ամյա ռոմանտիկ աղջկան լրացնելու «հերոսի»կերպարն ու ընդմիշտ սիրահարվելու նրան ....
Հիտլերը երբեմն-երբեմն այցելում էր խանութ,նվիրում աղջկան հաճոյախոսություններ,հրավիրում ընթրիքի...Ամեն ինչ պատշաճության շրջանակներում էր...Ոչ մի ավելորդ ուշադրության նշաններ...
Եվան թաքցրել էր քույրերից ու ծնողներից,որ 22 տարով փոքր է Ադոլֆից...Նա ամեն կերպ աշխատում էր հետաքրքրել ու դուր գալ ֆյուրերին...Շպարվում էր...գրքեր կարդում ,որպեսզի կարողանա նրա հետ զրույց վարել....
Եվան հաճելի էր հաղորդակցության մեջ,քնքուշ ,համեստ ու շատ անուշիկ , իսկը «իդեալական մատերիալ » ապագա կնոջ «մոդելավորման» համար)))
Հիտլերը դեմ չէր ամուսնանալու նրա հետ,սակայն նրան այլ տեսքի կանայք էին դուր գալիս՝ բարձրահասակ,փարթամ կրծքերով շիկահերներ...ցանկալի էր ,որ լինեին դերասանուհիներ...))) Օրինակ,այնպիսին,ինչպիսին իր սիրուհին ու զարմուհին ՝Հելի Ռաուբալն էր ,որին իսկապես սիրահարված էր և ներում ու հանդուրժում էր նրա բոլոր արարքները...
Հելին, իմանալով Ադոլֆի նոր սիրո՝Եվա Բրաունի մասին ,ինքնասպան եղավ այն ատրճանակով ,որը նրան Հիտլերն էր նվիրել...
Ադոլֆն անսփոփ էր..նա վշտից կորցրել էր իրեն ...Սիրելիի հանդեպ անսանձ կարոտը հաղթահարելու և ցավն ամոքելուն օգնեց փոքրիկ Եվան,որը հանկարծ ավելի ու ավելի շատ սկսեց նմանվել Հելիին.ներկեց մազերը,ընդօրինակեց Հելիի շարժուձևն ու խոսքերը,նույն ոճի զգեստներ էր պատվիրում և հասավ իր նպատակին...
1932թ նրանց պլատոնական սերը փոխվում է ինտիմ կապի... Ադոլֆի արտասովոր սեքսուալ նախասիրությունները ցնցեցին աղջկան...( маньяк -ն ամենուր է маньяк))))
Սակայն Ադոլֆ Հիտլերն իր հերոսն էր...Իր կյանքի հերոսը...Եվ նա հավատարմորեն պահպանում է նրա բոլոր գաղտնիքները...
Եվային չէր հետաքրքրում քաղաքականությունը,որն էլ ձեռք էր տալիս ֆյուրերին...Նա շարունակում էր աշխատել Հոֆֆմանի ֆոտոատելյեում,ապրել վարձակալած բնակարանում,քանի որ չկարողանալով տանել ամոթն ու խայտառակությունը ՝ Եվայի հայրը տանից վռնդել էր նրան ....
Եվան օրերով սպասում էր ֆյուրերի զանգին...Նա զբաղված էր իր գործերով...նվերներ չէր անում,անելու մտադրություն էլ չուներ...ամուսնությունից բոլորովին չէր խոսում ...Մի անգամ էլ հայտարարեց.
«Իմ կինը Գերմանիան է»:
Եվան դիմում է ծայրահեղ քայլի...ատրճանակից կրակում է պարանոցին...պատահարի մասին զեկուցում են Հիտլերին...նա թողնելով բոլոր գործերը՝ սլանում է հիվանդանոց ...
Իսկ այն,որ նրան սիրահարված կանայք ինքնասպան էին լինում կամ փորձում էին ինքնասպան լինել, դարձել էր օրինաչափություն...
Մարթա Դոդ,Օլգա Չեխովա,Լիլի Դագոբեր..կարելի է անվերջ շարունակել նրանով հրապուրված կանանց անվանացանկը...
Ուժասպառ լինելով խանդից՝ Եվան ինքնասպան լինելու երկրորդ փորձն է անում...
Իր օրագրում նա գրում է.«Ավելի լավ է դժոխքում ,քան այստեղ...» : Փրկվեց երջանիկ պատահականությամբ ...Քույրը բերել էր նրա հագուստը... Մտնելով ննջասենյակ՝ տեսավ հատակին Եվայի անշարժացած մարմինը.. Բժիշկներին հաջողվեց փրկել նրա կյանքը...
Երկու ինքնասպանության փորձից հետո Հիտլերը փոխում է վերաբերմունքը Եվայի հանդեպ ու մի գեղեցիկ բնակարան նվիրում Օբերրզալցբերգում,որը նա կահավորում է իր ճաշակով...Իսկ Բերգհոֆ վիլայից Եվան իսկական «սրբարան» պատրաստեց սիրելիի համար...
Անտիկվար կահույք...ադամանդներ...թանկարժեք մորթեղեն ... և նույնիսկ այնպիսի հազվագյուտ բան ,ինչպիսին հեռուստացույցն էր...Եվայի համար անհասանելի բան չկար արդեն.....
Նա առաջվա նման մնում էր ստվերում,չէր մասնակցում պաշտոնական հանդիպումներին,ընդունելություններին,բայց ուներ իր փոքրիկ ուրախությունները...Եվան խելքը «թռցնում էր» նոր զգեստների համար ...Պատվիրում էր անըդհատ ,թարմացնում զգեստապահարանը...
Լավագույն մորթեղեն ու կոշիկներ էր պատվիրում է Միլանից, Փարիզից,Հռոմից...
Հիտլերի մերձավոր շրջապատն այլևս չէր համարում նրան «սպասուհի» կամ «փնթի ու քոսոտ»:Նրան արդեն ճանաչում էին...հետը հաշվի նստում...
Այնուամենայնիվ ,նրա համար մեծագույն պարգև էր հազվադեպ, խաղաղ ,համարյա ընտանեկան երեկոները սիրելիի հետ...
Պատկերացրեք այսպիսի տեսարան...
Հիտլերը նստած է իր սիրելի բազկաթոռի մեջ . սուլում է ինչ որ մեղեդի..
-Դու կեղծում ես նոտաները,-հայտարարեց Եվան
-Ամենևին
-Կեղծ է
Նա դնում է пластинкa-ն ... նա համաձայնեց...
-Անուշս,կարելի է այսօր Բլոնդին (Հիտլերի շան անունն է) գոնե մի ժամով իջնի մեր տուն ,-աղերսագին նայելով Եվայի աչքերի մեջ՝ խնդրեց Հիտլերը...Նա փափկեց..
-Լավ,միայն մի ժամով...
Հիտլերի աչքերը փայլեցին ուրախությունից և նա հրամայեց ծառային բաց թողնել իր սիրելի շանը...Իսկ այս ամենից մի րոպե անց նա կարող էր ցուցում տալ իր բանակին անցնելու հարձակման կամ ստորագրել հազարավոր մարդկանց գնդակահարության հրամանը....
Եվան գրեթե երջանիկ է...Նա լրջորեն տարվում է լուսանկարչությամբ...(այժմ նրա 33 ալբոմներ պահպանվում են Վաշինգտոնի Ազգային արխիվում...):
Եվա Բրաունը երազում էր,որ հաղթանակից հետո Ռենի Լիֆենշտալը կնկարահանի ֆիլմ իր և Ադոլֆի սիրո մասին...
Սակայն պատերազմն ավելի ու ավելի էր վախեցնում Եվային ու կարծես զգալով վերջի սկիզբը՝ նա կտակ է կազմում...
Տիկին Հիտլերը՝ Եվան, քմահաճ աղջիկ է եղել...պատմում են.
«Մի անգամ ,երբ հարևանի տղան ընկերներին ցուցադրում էր իր բոլորովին նոր մոտոցիկլն ու պարծենում ,Եվան (չունենալով վարելու հմտություն ու փորձ) անսպասելիորեն ցատկում է այդ մոտոցիկլի վրա ու առաջ սլանում...
Մի քանի րոպե անց հազիվ ուշքի եկած տղաները տեսան անկյունից դուրս եկող Եվային...Նա վերադարձրեց մոտոցիկլն ու արհամարհանքով շշնջաց.
-Չեմ սիրում մոտոցիկլ,երբ մեծանամ շքեղ ավտոմեքենաներով պիտի շրջեմ:
Շատ տարիներ անց նա կատարեց «խոստումը»:Նստած ձյունաճերմակ «Մերսեդես»-ի ղեկին՝ սլանում էր դեպի իր նպատակները...Գլխում պտտվում էին տարբեր մտքեր...Եվան գիտեր,որ ընթանում է մահվանն ընդառաջ...Սակայն նա գիտեր նաև ամենակարևորը,որ «կկիսի »մահը աշխարհում ամենասիրելի ու ամենակարևոր մարդու հետ...»:
28 ապրիլի ,1945թ...16 մետր խորության բունկերում տեղի է ունենում ամենաանսովոր ու ամենաողբերգական ամուսնական ծիսակատարությունը...Հարսը սևազգեստ է..ադամանդներով...փեսան ՝ տոնական համազգեստով...երկու վկաների ներկայությամբ հանդիսավոր երդվեցին նրանք...
Պատիֆոնի հնչյունների ներքո խմեցին գինի և առանձնացան...ամբողջ գիշեր նրանք այրում էին ինչ-որ փաստաթղթեր...
Միգուցե այդ ժամանակ,երբ սովետական զորքերը նրա թաքստոցի ճանապարհին էին ,նա գիտակցեց իր գաղափարների լիակատար պարտությունն ու մտքերի ,նպատակների,ծրագրերի փլուզումը...նա հասկացավ, գուցե,որ միակ թանկագին բանն իր կյանքում եղել է այս փոքրիկ ,խաղաղ կինը ,որը կիսեց իր հետ կյանքն ու պատրաստ է կամավոր կիսելու նաև մահը...
Եվա Բրաունի երազանքները կատարվեցին...Նա հասավ իր նպատակին...Հիտլերը տվեց Եվային թույնի պարկուճը,որը նախօրեին փորձարկել էր իր սիրելի շան՝Բլոնդիի վրա...
Համոզվելով,որ թույնը ներգործում է՝ նա կրակեց իր գլխին...
*******
Իսկ հիմա հատուկ հետաքրքրասերների համար հետաքրքիր տեղեկություններ Հիտլերի կյանքից
Ադոլֆ Հիտլեր՝ նացիոնալ -սոցիալիզմի հիմնադիրն ու կենտրոնական ֆիգուրան
Երրորդ Ռեյխի տոտալիտար դիկտատուրայի հիմնադիր..
1933թ-ից նացիոնալ-սոցիալիստական աշխատավորական կուսակցության առաջնորդ(ֆյուրեր):
1934թ-ից Գերմանիայի Գերագույն ուժերի գլխավոր հրամանատար...
Հիտլերը տառապում էր կլասուստրաֆոբիայով..նրա կալվածքում վերելակը հայելապատ էր,որպեսզի զգալիորեն ավելանար տեսանելի տարածությունը...
Նա համարում էր,որ բարձրագույն ռասսան արիացիներն են՝ կապույտ աչքերով, շիկահեր մարդիկ...բայց ինքն ուներ սև մազեր ու սրճագույն աչքեր...))))Ենթադրվում է,որ նրա տատը ծնել է ապօրինի երեխա(Ադոլֆի հորը) հրեայից...
Հիտլերը ,բացի եկեղեցական հարկերից ,խուսափում էր հարկեր վճարելուց,,,,նույնիսկ 1945թ է վճարել եկեղեցական հարկեր.....
1936թ ամառային Օլիմպիական խաղերի ժամանակ նա հրաժարվեց սեղմել մրցավազքում հաղթող սևամորթ ամերիկացու՝ Ջեսսի Օուենսի ձեռքը...
Հիտլերի գլխավոր թշնամիներն էին՝ ՍՍՀՄ-ը,Ստալինն ու ... հաղորդավար Յուրի Լևիտանը..Նա նույնիսկ նրա գլխի համար խոստացել էր 250000 մարկ պարգևատրություն...
Հիտլերը բուսակեր էր..
**********
Իսկ հիմա համառոտ մեջբերում Time-ից....
«Հիտլերը բաժանում էր իր զինվորներին..«փչովի տիկնիկներ»...Նա հրամայեց արտադրել արիական(կապույտ աչքերով շիկահերներ) փչովի տիկնիկներ ,որպեսզի հետ պահի իր զինվորներին վեներական հիվանդությամբ տառապող մարմնավաճառ կանանց հետ կենակցելուց...
Ծրագիրը,որի կոդային անվանումն էր«Borghild» մեկնարկեց 1940թ ,երբ SS -ի գլխավորը՝ Հիմլերը, գրեց Հիտլերին,թե«ֆրանսիացի մարմնավաճառները խիստ վտանգավոր են գերմանական զինվորների առողջության ու անվտանգության համար »:
Հիտլերի հրամանով սկսեցին ստեղծել սիլիկոնային տիկնիկներ...Նրանք դիմեցին հունգարացի դերասանուհի Käthe von Nagy -ին առաջարկով՝ նրա արտաքին տեսքի նմանությամբ պտրաստել այդ տիկնիկները...Դերասանուհին հրաժարվեց...
Նրանք որոշեցին տիկնիկները պատրաստել որոշակի առանձնահատկություններով՝ թողնելով միայն կապույտ աչքերն ու շեկլիկ մազերը...իսկ «մնացածը »թող «լրացնեն » զինվորները ՝ իրենց ֆանտազիաներին համապատասխան ....))):
Հիմլերը իր զորքի համար պատվիրեց 50 հատ...
Սակայն 1942թ փակեցին պրոյեկտը...քանի որ զինվորները հրաժարվում էին կրել իրենց հետ այդ «ռետինե դատարկությունները»....իսկ սպաները վախենում էին ,որ իրենց ենթակաները կծաղրվեն դաժանորեն ,եթե այդ տիկնիկներով գերի ընկնեն))))»
Իսկ Հիտլերի արտասովոր սեքսուալ նախասիրությունների մասին լավ է լռեմ ))))) ճիշտն ասած այդ մասին գրելու « համարձակություն» չունեմ ...)))))))))))
Անվանի...նշանավոր մարդկանց սիրո պատմություններ...
Մեծերն էլ մեծապես են դժբախտ եղել իրենց Մեծ սիրո մեջ....
Ձեզ համար.
Փնտրեցի...Գտա...Ընտրեցի ...)))
թարգմանեցի ու համառոտակի վերապատմեցի)))
maxa.jpg){kind=link}
SHAT HETAQRQIR EIN ,!!! SHNORHAKALUTYUN LILI JAAAN !!!)))))))))))))))
ОтветитьУдалитьծառայում եմ հայրենիքիս........... իհարկէ,ժպիտտտ :»)
ОтветитьУдалитьՁեզ Շնորհակալություն,հարգելիս!!!
Ha,moraca asel,sireli ananun,,datelov dzer emocional (LILI JAAAN !!!)))))))))))))))-ic hamozvac asum em,vor chanacheci,,,ba,,,jpittttt
ОтветитьУдалить«Արդար և ազնիվ մրցակցությունում»,առանց ջանք ու եռանդ գործադրելու Հաղթեց «Մի սիրո պատմություն»-ը :»))
ОтветитьУдалитьԱրդեն ընթերցվել է 2000 (երկու հազար) անգամ...)))))
shat azdvac em ays gexecik patmutyunneric LILI Yana jan,anchap shnorhakal em.Uxaki apshac em ayn pastic,vor aydkan mecanun,hzor txamardik.........inchpes en anzor darnum,papkum,mexmanum,nuynisk inknaspanutyan dimum sirac knoj hamar...
Удалитьayo...jisht nkateciq)))))HZOR TXAMARDIK,,,EV AMENEVIN EL KAP CHUNI MECANUN E ,TE HASARAK MAHKANACU ayd txamard@,,,,,,))))
Удалитьjisht e,ser@ paterazm che,bayc ev aynpes siro mej nuynpes ... kam` hanun siro, voch pakas ,ev erbemn nuynisk shat aveli mec qajutyun,hamardzakutyun,,,xizaxutyun ev andznazohutyun e pahanjvum,,,mi qich el baxt)))))
iskakan Txamard2 @ndunak e ,ev patrast ` Gexecik,,,, Andznazoh ARARQI,,,
shnorhakalutyun, Ananun Barekam!
kshataxosei sirov ays temayi shurj ,,,apsos ,heraxosov djvar e mi qich ,,,))))))) e~hh,,,)))
Ես մեծ հետաքրքրությամբ էի ընթերցում! Շնորհակալություն, այս մեծ և շնորհակալ ուսումնասիրությունների ու աշխատանքի համար!
ОтветитьУдалитьԳիրքես գրել, ապրես շատտտ հետաքրքիրրրր պատմություն էր, շնորհակալություն
ОтветитьУдалить