Ցիցերոն, Մարկոս Տուլիոս

Ցիցերոն




Միայն այն հասարակությունն է ազատության իսկական օրրան, որտեղ ժողովուրդն  օգտվում է գերագույն իշխանությունից...( ավա՜ղ... ֆանտաստիկայի ժանրից է ...մեզ համար ))))

Մենք իրոք  ազատ ենք երբ պահպանել ենք ինքնուրույն մտածելու ընդունակությունը ,երբ անհրաժեշտությունը մեզ չի ստիպում պաշտպանել պարտադրված և, որոշ իմաստով , մեզ կարգադրված կարծիքները:

Սոկրատի իմաստությունը նրանում էր ,որ նա չէր կարծում 

,թե գիտի այն ,ինչը չգիտեր:

Ոչ թե փիլիսոփաները ,այլ ճարպիկ խաբեբաներն են պնդում,թե մարդը երջանիկ է ,երբ կարող է ապրել իր ցանկություններին համապատասխան. դա կեղծիք է:Հանցավոր ցանկությունները դժբախտության գագաթնակետն են:Նվազ ցանկալի է շատ չստանալ այն ,ինչ ցանկանում ես, քանհասնել այն բանին,ինչը հանցավոր է ցանկանալ:

Որքա՜ն հրապույրներ կկորցներ մեր երջանկությունը, եթե ոչ ոք նրանով չուրախանար մեզ հետ միասին: Որքա՜ն դժվար կլիներ կրել մեր դժբախտություններն առանց բարեկամի,որը դրանք զգում է մեզանից ավելի ուժեղ:



Ճշմարիտ բարեկամը պետք է լինի մեր երկրորդ «ես»-ը ,նա բարեկամից երբեք ոչ մի բան չի պահանջում,բացի բարոյապես գեղեցիկից . բարեկամությունը մեզ տվել է բնությունը որպես օգնական սխրագործություններում ,այլ ոչ թե որպես ուղեկից մոլորություններում:

                                                            

Ինչպես բարեկամության մեջ ,այնպես էլ պետական գործունեության մեջ պետք է բացառված լինեն երկերեսնիությունն ու քծնանքը:

Աշխարհում բարեկամությունից ավելի լավ ու ավելի հաճելի բան չկա. կյանքից բարեկամությունը բացառելը  նույնն է,թե աշխարհը զրկել արեգակնային լույսից:
 բարեկամության հիմքը  կամքի , ճաշակի և կարծիքների  լիակատար համաձայնեցվածությունն է:

Բարեկամությունը թափանցում է բոլոր մարդկանց կյանքը, բայց այն պահպանելու համար երբեմն հարկ է լինում հանդուրժել նաև վիրավորանքները:

Միայն մի դեպքում մենք  վախենալու  հարկ չունենք,թե կվիրավորենք ընկերոջը . երբ խոսքը գնում է նրան ճշմարտությունն ասելու մասին և այդպիսով ապացուցելու քո հավատարմությունը նրան:


Ով այնքան խուլ է ,որ նույնիսկ ընկերոջից չի ցանկանում  լսել ճշմարտությունը ,անհուսալի մարդ է:

Բարեկամության  պարտադիր պայմանն է պատվի ոգու դեմ պահանջներ չներկայացնելն ու չկատարելը:

Շողոքորթ ընկերոջն առանձնացնել և որոշակի ջանքերի դեպքում ճանաչել կարելի է այնպես ,ինչպես բոլոր ներկածն ու կեղծածը մաքուրից ու ճշմարիտից:

Չի կարելի սիրել նրան, ումից վախենում ես ,ոչ էլ նրան ,ով քեզանից է վախենում:

Անկեղծ բարեկամությանը  յուրահատուկ է խորհուրդներ տալը և խորհուրդներ լսելը:

Որքա՜ն   զանազան օգուտներ  է իր մեջ միավորում 

բարեկամությունը: Որտեղ էլ դիմեք ՝ նա ձեր 

տրամադրության տակ է . նա ամենուրեք է. նա երբեք չի 

ձանձրացնում, երբեք չի գալիս անպատեհ ժամին, նա նոր 

փայլ է տալիս բարեկեցությանը,և այն 

անհաջողություններիը,որոնք նա կիսում է քո հետ ,մեծ 

չափով կորցնում են իրենց սրությունը:


Այն տունը ,ուր գրքեր չկան ,նման է հոգուց զուրկ մարմնի:

Բավական չէ իմաստություն ունենալը, հարկավոր է կարողանալ օգտվել  դրանից:

Որքան էլ իմաստուն լինես ,եթե ցուրտ է՝ կդողաս....)))

Նրանք սովորեցին խոսել ուրիշների առջև, սակայն ՝ոչ իրենց հետ:

Երբ մեղադրանքով հանդես են գալիս որևէ մեկի դեմ, ապա ավելի անարդարացի բան չկա,քան կանգ առնել այն փաստերի երկար ցուցակի վրա ,որոնք խոսում են մեղադրյալի դեմ , և  լռության մատնել այն փաստերը ,որոնք խոսում են հօգուտ նրա:

Հիմարությունը ,նույնիսկ հասնելով այն բանին, ինչին ծարավի էր ,երբեք գոհ չի լինում:

Իսկապես պերճախոս է նա ,ով սովորական առարկաներն  արտահայտում է պարզորեն ,մեծերը՝ վեհորեն,իսկ միջակները՝չափավորությամբ: (արտակարգ էր ...)))

Խոսքը պետք է բխի ու զարգանա առարկայի իմացությունից:Իսկ  եթե հռետորը այն չի ըմբռնել ու չի ուսումնասիրել, ապա ամեն մի պերճախոսություն ապարդյուն է ,մանկական ճիգ:

Հռետորի արժանիքներից  մեծագույնն է ոչ միայն ասել այն ,ինչ հարկավոր է ,այլև չասել  այն , ինչ հարկավոր չէ:

Զարմանալի է ,թե ինչպես այդ բախտագուշակ քրմերը ,նայելով մեկը մյուսին , դեռ կարող են զսպել ծիծաղը:  )))

Արդարացիությունը նրանում է,որ հատուցի յուրաքանչյուրին ըստ արժանվույն :
հ.գ.(սա մարդկային տեսակետ է...իսկ Աստծո կարծիքը կուզե  ՞ք իմանալ...«ողորմածությամբ եմ դատում ....եթե դատեմ արդարությամբ ՝ մի կենդանի շունչ չի մնա»))) 

Մեր ուժերի կորուստը շատ ավելի հաճախ հետևանք է պատանեկության պոռթկումների ,քան տարիների քայքայիչ գործունեության:Անչափավոր և ցանկասեր երիտասարդությունը ծերությանն է հանձնում մաշված մարմին: 

Երիտասարդ մարդու մեջ ինձ դուր են գալիս  ծերության ինչ-որ լավ գծեր ,իսկ ծերունու մեջ՝  երիտասարդության ինչ-որ լավ հատկություններ:

Ծեր հասակում հարկավոր է ավելի շատ բան անել ,քան երիտասարդ ժամանակ:

Չափավոր ,հաշտակյաց և բարեհամբույր ծերունիները տանելի ծերություն են անցկացնում.անհանդուրժողականությունն ու մռայլությունը ծանր են ամեն տարիքում:

Արդարությունը առանց իմաստության ՝ շատ բան է 

նշանակում ,իմաստությունը առանց արդարության ՝ոչ մի 

նշանակություն չունի:



Գոյություն ունի արդարության երկու հիմունք՝ոչ ոքի 

չվնասել ու օգուտ բերել հասարակությանը:

Սխալվել կարող է ամեն ոք ,իսկ իր սխալի վրա համառել՝ 

միայն անխելքը:


Տգիտությունը խելքի գիշերն է՝ անլուսին և անաստղ 

գիշերը:  )))  


Չկա մի մեծագույն անհեթեթություն ,որն ասած չլինի որ.է 

փիլիսոփա:


Մեզ համար թանկ են ծնողները,թանկ են 

երեխաները,մերձավոր ազգականները.բայց որևէ բանի 

նկատմամբ սիրո մասին բոլոր պատկերացումները 

միավորված են մեկ բառի մեջ՝«հայրենիք»:

Որ ազնիվ մարդը

կտատանվի մեռնել հայրենիքի համար,եթե դրանով օգուտ 

կբերի նրան:



Ծեր հասակում ոչ մի բանից այնպես չպետք է 

զգուշանալ,ինչպես ծուլությունից և անգործությունից :

Ամուսնական միությունը մարդկային հասարակության 

առաջին աստիճանն է:


Սերը ծնողների հանդեպ բոլոր առաքինությունների հիմքն է:

Մարդը պետք է սովորի ենթարկվել ինքն իրեն  և 

հնազանդվել իր վճիռներին:



Ինչը վայելուչ է՝արժանի է հարգանքի  և ինչը արժանի է 

հարգանքի  ՝միշտ է վայլելուչ :



Մարդը հաճախ ինքն  է իր ոխերիմ թշնամին: (բազմիցս եմ 

համոզվել...))))
:

Երբ այսօր հպարտանալու բան չկա ,հպարտանում են 

երեկվա ծառայություններով: 



Խնայողությունը բարեկեցության կարևոր աղբյուրն է:

Ինքնասիրահարվածը մրցակից չունի:  )))



Ստախոսին մենք չենք հավատում նույնիսկ այն ժամանակ 

,երբ նա ճշմարտությունն է ասում:

Շողոքորթությունը արատների օգնականն է:

Սենեկա  (Կրտսեր) , Լուցիոս Աննեոս (մ.թ.ա. մոտ. 4-մ.թ. 65)-հռոմեացի գրող փիլիսոփա

Ավելի օգտակար է իմանալ մի քանի իմաստուն կանոններ ,որոնք միշտ կարող են ծառայել ,քան շատ բան սովորել ,որոնք անօգտակար են :

Սկզբում սովորիր բարի բարքեր , իսկ ետո իմաստություն , քանի որ առանց առաջինների դժվար է սովորել վերջինը:
Արժանապատվությամբ դիմացիր այն  բանին ,ինչը փոխել չես կարող :

Ուրիշներին որևէ բան ասելուց առաջ դա ասա ինքդ քեզ :


Երբ մարդը չգիտի ,թե դեպի որ նավահանգիստն է ուղղվում ,նրա համար ոչ մի քամի համընթաց չի լինի :
կան մարդիկ ,որոնք ապրում են առան որևէ նպատակի ,անցնում են աշխարհով ,ինչպես ցողունը գետով ՝ նրանք չեն գնում ,նրանց քշում են :

Եթե ուշադիր դիտենք ,կպարզվի ,որ շատերի կյանքի ամենամեծ մսխվում է հիմար գործերի վրա ,որոշ մասը՝ անգործության մեջ ,իսկ կյանքն ամբողջությամբ  ՝ ընդհանրապես  ոչ այն բանի վրա, ինչ որ պետք է :

Ինչպես առակը,այպես էլ կյանքը գնահատվում է ոչ թե երկարությամբ ,այլ բովանդակությամբ:

Նա ,ով բարիք է անում ուրիշին ՝ բարություն է անում ինքն իրեն ,ոչ թե հետևանքների իմաստով ,այլ բարիք գործելու բուն ակտով , քանի որ արված բարիք գիտակցումը ինքնին արդեն մեծ ուրախություն է պատճառում :

Մարդն իր ընդունակությունները կարող է իմանալ միայն այն ժամանակ ,երբ փորձի  դրանք կիրառել գործնականում :

պատշաճություն կա նաև վշտի մեջ : արտասուքների մեջ էլ պետք է չափն իմանալ : Միայն անխելք մարդիկ են անչափավոր  լինում ինչպես ուրախության ,այնպես էլ տխրության  արտահայտություններում :

Փոքր տրտմությունները խոսքաշատ են ,խոր վիշտը՝ մունջ :

Ինչո՞ւ մարդ չի խոստովանում իր արատները : Որովհետև նա դեռևս սուզված է դրանց մեջ : Դա միևնույնն է ,թե քնած մարդուց պահանջել պատմել իր երազը :

Աշխարհում ոչինչ  այնպիսի հարգանքի արժանի չէ ,ինչպես այն մարդը ,որը արիաբար կարող է կրել իր դժբախտությունը :

Յուրաքանչյուր չարիք ինչ-որ կերպ փոխհատուցվում է : 
Փողը քիչ է ՝ քիչ է նաև հոգսը : Քիչ են հաջողությունները ՝ քիչ են նաև նախանձողները: Նույնիսկ այն դեպքում ,երբ մենք տհաճ վիճակում ենք ,մեզ ճնշում է ոչ թե տհաճությունն ինքնին, այլ այն , թե մենք ինչպես ենք դա ընկալում :


Կանխամտածված ,թեկուզև չիրականացրած հանցագործությունը  այնուամենայնիվ հանցագործություն է :

Անմեղին դատապարտելը դատավորների դատապարտությունն է :

Ով վճիռ է կայացնում առանց երկու կողմերին լսելու ,անարդարացի է վարվում , թեկուզև այդ վճիռը արդարացի լինի :

Օրենքը պետք է հակիրճ լինի ,որպեսզի այն հեշտությամբ կարողանա հիշել նաև անիրազեկ մարդկանց :

Որոշ հանցագործություններ ճանապարհ են հարթում ուրիշ հանցագործությունների համար:

Կրքերը խելք են տալիս ամենահիմար մարդկանց և հիմարացնում ամենախելացիներին :

Բարեկամությունն ավարտվում է այնտեղ,որտեղ սկսվում է անվստահությունը:

Մաքուր խիղճը մշտական տոն է :  

Բոլոր մարդիկ ըստ էության միանման են ,բոլորն ի ծնե միանման են ,ավելի անվանի է նա, ով ի բնե ազնիվ է :


Որոշ չգրված օրենքներ ավելի  հաստանուն են բոլոր գրվածներից :


Առանց ողջամտության խիզախությոընը ՝ սոսկ վախկոտության հատուկ տեսակն է : 

Խիզախությունը վախի արհամարհանքն է : այն զանց է առնում մեզ սպառնացող վտանգները ,նրանց մարտի է կոչում և ոչնչացնում :

Հանցագործը երբեմն կարող  է խուսափել պատժից, բայց ոչ նրա հանդեպ ունեցած սարսափից :

Ամոթը երբեմն արգելու է այն ,ինչ չեն արգելում օրենքները:


Կորցրած ամոթը չի վերադառնում: 

Երջանկությունը մարդուն երբեք չի դրել այնպիսի բարձրության վրա ,որ նա բարեկամի կարիք չունենա : 

Ընկերոջ հավատարմությունը  պետք է նաև երջանկության մեջ,իսկ դժբախտության մեջ այն միանգամայն անհրաժեշտ է :

Դժվար է խրատներով բարիք կատարել սովորեցնելը , ավելի հեշտ է օրինակով:

Փոքր վշտերը շատախոս են ,խորունկ վիշտը անխոս է :

Բոլորից ուժեղը ինքն իրեն տիրաապետողն է :

Դու վրդովվում ես  այն բանից ,որ աշխարհում կան անշնորհակալ մարդիկ : Հարցրու քո խղճին ,թե արդյոք քեզ երախտապարտ համարո՞ւմ են այն բոլորը, ովքեր քեզ լավություն են արել :


Իր նկատմամբ իշխանությունը ամենաբարձր իշխանությունն է , ստրկությունը 
 իր կրքերին ՝ ամենասարսափելի ստրկությունն է : 

Ով լռել չի կարողանում ,նա խոսելու էլ ընդունակ չէ:

Հիմար մարդկանց արած կշտամբանքը  նույն գովասանքն է : 

Նա , ով դժբախտության մեջ տալիս է անորոշ խորհուրդ ՝ փաստորեն մերժում է այն :

Ոչ ոք չի զգում ,թե ինչպես է անցնում երիտասարդությունը ,բայց ամեն մեկն զգում է ,երբ նա  արդեն անցել է :

Ներկայիս բավականությունից օգտվիր այնպես,որեսզի չվնասես  ապագայի բավականություններին :


Կարճատև կյանք մենք չենք ստանում, այն ինքներս ենք այդպիսին դարձնում . մեր կյանքն աղքատիկ չէ ,իսկ նրանից մենք օգտվում ենք վատնողաբար : Կյանքը կկերակրի ,եթե նրանից հմտորեն օգտվենք:

Ով դիզում է չարագործության վրա՝ բազմապատկում է իր վախը:

ժլատությունը ազնիվ է միայն ժամանակը ծախսելու գործում :

Այն մարդը ,որը մտածում է միայն իր մասին և ամեն ինչում փնտրում իր օգուտը , չի կարող երջանիկ լինել : Եթե ցանկանում ես ապրել քեզ համար՝ ապրիր ուրիշների համար : 

Հարբեցողությունը կամավոր խելագարություն է :

Իմաստունի մահը ՝մահ է առանց մահվան սարսափի...

Չկա ավելի այլանդակ բան ,քան այն ծերունին ,որն իր երկարատև կյանքի օգտակարության ուրիշ ապացույցներ չունի ,բացի տարիքից:

Որոշ դեղորյաք բուն հիվանդությունից ավելի վտանգավոր են :
Ամեն մի անժուժկալություն  արատ է:


Մեծ գրադարանը ավելի շուտ մտացրիվ է անում ,քան ուսուցանում ընթերցողին : Անհամեմատ ավելի լավ է սահմանափակվել մի քանի հեղինակներով ,քան չմտածված կերպով կարդալ շատերին :

Գրքերի չափից դուրս առատությունը փոշեցրում է մտքերը:

Ընթերցելու ժամանակ  ինչ ձեռք է բերվում գրչի միջոցով ՝ դառնում է միս ու արյուն :

Եթե որևէ բան ընթերցես ,ընթերցումից յուրացրու գլխավոր միտքը: Այդպես եմ վարվում նաև ես՝ իմ ընթերցածից ես անպայման որևէ բա նշում եմ :

Օգուտը ոչ թե շատ ,այլ լավ գրքերում է:

Ուրիշներին որևէ բան ասելուց առաջ դա ասա ինքդ քեզ :

Քանի դեռ հնարավորություն կա ՝ ուրախ ապրեք:

Սովորեցնելով ուրիշներին ՝սովորում ենք մենք ինքներս :

Մեծ սխալը հաճախ ստանում է հանցագործության նշանակություն :
Անուղղելի մանր սխալներից հեշտ է անցնել խոշոր արատների :

Առանց պայքարի քաջությունն էլ է խամրում :


Մինչ մենք խնայում ենք կյանքը ՝ այն անցնում է :








Վիրգիլիոս  ( Պուբլիոս Վերգիլիոս Մարոն)  (մ.թ.ա. 70-19) -հին հռոմեացի բանաստեղծ

Ընտրելով աստվածների ,մենք ընտրում ենք սեփական ճակատագիրը:

 Եվ կբարձրանա  մի օր   վիրիժառու մեր ոսկորներից:

Մեծ է ուժը  առաջին սովորությունների:

Դիմացեք և ուժեղ մնացեք գալիք ժամանակների համար:

Ոչ ոք չի կարող լինել ոչ ամենագետ,ոչ ամենազոր:


Չի կարող ամեն երկիր աճեցնել ամեն  բույս:

Մի՛ նահանջիր դժբախտության առջև ,այլ ուղիղ գնա նրան ընդառաջ:

Շատ մի վստահիր արտաքին տեսքին:

Նրանք կարող են հասնել հաղթանակի ,քանի որ համոզված են դրանում:

Արդյոք միևնույնը չէ, խորամանկությամբ ,թե խիզախությամբ ես հաղթել թշնամուն:

Ճանաչելով դժբախտությունը, ես սովորեցի օգնել տառապյալներին:

Ինչ էլ պատահի ,համբերությամբ ու կամքով  մենք ամեն ինչ կհաղթահարենք:

Մենք պետք է ձգտենք  ոչ թե այն բանին ,որ մեզ  ամեն ոք հասկանա ,այլ այն բանին,որ չլինի մեզ չհասկանալ:

Անձնատուր մի լինիր դժբախտությանը ,բայց նրան ընդառաջ գնա կրկնապատկված արիությամբ:

Սերը բոլորի մոտ նույնն է...